Z tym pytaniem zwróciliśmy się do Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie Zarząd Zlewni w Olsztynie. Na ten problem skarżą się właściciele ogródków działkowych w Olsztynie, które są położone nad Łyną, mieszkańcy Bartąga, których zalewane są pola i pastwiska. Zalewana jest też Łynostrada w Olsztynie. Latem tego roku z powodu wylania Łyny starosta olsztyński Andrzej Abako musiał zwołać posiedzenie Powiatowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego.
Odpowiedzi Gospodarstwa komentuje mgr inż. Jacek Pachucki, autor kilku publikacji na temat zagospodarowania rzeki Łyny, mieszkaniec Brzezin, który od lat obserwuje co się dzieje z rzeką.
1. Jakie są plany zagospodarowania rzeki Łyny na odcinku Ruś-Olsztyn ?
Wykonując zadania wynikające z ustawy Prawo wodne dotyczące utrzymania wód będących własnością Skarbu Państwa, Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie Zarząd Zlewni w Olsztynie co roku wykonuje prace polegające na wykaszaniu roślin z dna i brzegów, usuwaniu roślin pływających i korzeniących się w dnie, usuwaniu zatorów utrudniających swobodny przepływ wód. Z uwagi na coraz częściej występujące ekstremalne zjawiska pogodowe oraz w celu uniknięcia w przyszłości podtopień przyległych użytków zielonych, Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie pracuje nad zwiększeniem retencji korytowej poprzez wykonanie dokumentacji projektowej oraz uzyskanie wymaganych prawem pozwoleń na kształtowanie przekroju podłużnego i poprzecznego rzeki Łyny na odcinku Olsztyn – Ruś.
KOMENTARZ: Wykonanie dokumentacji nie wpłynie na zmniejszenie zagrożeń podtopieniami
2. Czy Urząd monitoruje stan wody na odcinkach w Bartągu i Olsztynie pomiędzy ulicami Kalinowskiego i Tuwima ?
Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie Zarząd Zlewni w Olsztynie monitoruje stany wód na wodowskazie Olsztyn - Kortowo oraz opiera się na codziennych informacjach podawanych przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Białymstoku.
KOMENTARZ: Lokalizacja wodowskazu Olsztyn -Kortowo powoduje, że informuje on o natężeniu przepływu wody w Łynie, ale nie informuje o podtopieniach. Przyczyna podtopień jest dławienie przepływu wody w rzece wskutek zaniedbań w pielęgnacji koryta rzeki i zaniechaniu utrzymywania wałów ochronnych.
3. Co Urząd zamierza zrobić po skargach użytkowników ogrodów działkowych w Olsztynie, mieszkańców Bartąga i wobec podnoszenia się poziomu wody i zalewania Łynostrady ?
W chwili obecnej trwają prace utrzymaniowe na rzece polegające na mechanicznym usunięciu roślin korzeniących się w dnie oraz usunięciu zatorów. Czynności te spowodują obniżenie się poziomu wody w korycie.
KOMENTARZ: Jeszcze do połowy sierpnia zatory nie były usunięte
4. Dlaczego koszenie wodorostów w korycie rzeki wykonuje się w sierpniu po miesiącu od zalania terenów a nie zapobiegawczo w połowie lipca ?
Prace utrzymaniowe na rzece polegające m.in. na wykaszaniu roślin z dna i brzegów oraz usunięciu roślin pływających i korzeniących się w dnie rzeki można wykonywać dopiero w okresie po 15 lipca. Każdego roku Wody Polskie rozpoczynają koszenie rzeki Łyny w okresie po 15 lipca.
KOMENTARZ: Co znaczy po 15 lipca ? Mamy połowę sierpnia, a wodorosty są nieskoszone i tylko obecna ekstremalna susza ratuje przed podtopieniami. we wrześniu wodorosty kończą okres wegetacji same opadną na dno.
5. Czy urząd monitoruje podnoszenie się rzędnej dna rzeki na wymienionych odcinkach?
PGW WP Zarząd Zlewni w Olsztynie nie monitorował rzędnej dna rzeki na wymienionych odcinkach. Rzędna rzeki z każdym rokiem ulega zmianie, dlatego Wody Polskie wykonają profil podłużny oraz punktowo przekroje poprzeczne rzeki Łyny.
KOMENTARZ: Rzędne dna rzeki na wymienionych odcinkach regularnie, od ponad 25 lat podnoszą się na skutek zamulania koryta rzeki. Podnoszeniu sie poziomu dna zapobiega się wykonując bagrowanie dna. Pozyskany z dna materiał wykorzystuje się do wzmocnienia wałów zapobiegających podtapianiu. Wały ulegają erozji, obniżają się i wypłaszczają .Wraz z podnoszeniem się poziomu dna podnosi się i poziom lustra wody podtapiając okoliczne tereny. Przed podtopieniami nie chronią zaniedbane wały przeciwpowodziowe.
6. Jakie są zdaniem Urzędu przyczyny zalewania wymienionych terenów ?
Powodem wysokiego poziomu wody w rzece Łynie jest określona pojemność koryta rzeki, zarastanie dna roślinnością wodną oraz silne opady atmosferyczne. W wyniku ulewnego deszczu w dniu 22.07.2020 r. nastąpiło osunięcie skarpy do koryta rzeki powodując jej znaczne zwężenie skutkujące podniesieniem się poziomu wody na odcinku powyżej i powodujące chwilowe zalanie m.in. użytków zielonych w miejscowości Bartąg. Zator ten został natychmiast usunięty. Dodatkowo, wpływ na wysoki poziom wody ma powstała w sąsiedztwie rzeki zabudowa mieszkaniowa wraz ze szlakami komunikacyjnymi. Powstała infrastruktura przyczyniła się do ograniczenia powierzchni biologiczno-czynnej, co obniżyło zdolności retencyjne zlewni, przy jednoczesnym zwiększeniu dopływu wód opadowych do rzeki w krótkim czasie.
KOMENTARZ: Skoro Polskie Wody rozpoznają przyczyny, dlaczego im nie zapobiegają ? Dlaczego nie zatrzymano wody z opadu w dniu 22.07.2020 zmniejszając przepływ wody na jazie Ustrych ?
7. Jakie działania Urząd podjął wobec Budimexu po niekontrolowanym zasypaniu koryta rzeki podczas budowy obwodnicy Olsztyna (np. pokrycie kosztów bagrowania koryta rzeki gdzie wystąpiło zamulenie dna)?
Firma Budimex zleciła odmulenie odcinka rzeki Łyny po awaryjnym spływie gruntu w roku 2017. Prace były wykonane przez Związek Spółek Wodnych z Olsztyna i zostały odebrane przez pracowników Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Olsztynie. Natomiast Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie Zarząd Zlewni w Olsztynie powstał 01 stycznia 2018 r.
KOMENTARZ: Po spływie gruntu w roku 2017 na odcinku pomiędzy ulicami Kalinowskiego i Tuwima oszacowałem na do ok. 3 cm zamulenia. Odcinek ten nie został odmulony.
8. Czy Gospodarstwo monitoruje prace budowlane i przemieszczanie ziemi na brzegach Łyny ?
W przypadku prac budowlanych realizowanych w zasięgu oddziaływania wód, Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie jest stroną postępowania jako organ wykonujący prawa właścicielskie w stosunku do powierzchniowych wód płynących. W postępowaniach administracyjnych wynikających z ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym PGW Wody Polskie jest organem uzgadniającym. Nie jesteśmy natomiast organem, który ma uprawnienia do nadzoru nad realizacją inwestycji. Takie uprawnienia posiada Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego i Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego. Ponadto, prowadzący inwestycję powinien realizować ją zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa i w oparciu o uzyskane decyzje.
KOMENTARZ: Co zrobiły Wody Polskie Zlewnia Olsztyn jako organ uzgadniający ?
9. Czy Urząd zgłaszał uwagi do planów posadowienia Łynostrady na brzegu rzeki pomiędzy ulicami Tuwima i Kalinowskiego ?
Plan posadowienia Łynostrady pomiędzy ulicami Tuwima i Kalinowskiego zostały opracowane przed 01 stycznia 2018 r., czyli przed powstaniem Wód Polskich. Łynostrada na tym odcinku nie przebiega na brzegu rzeki lecz w znacznym oddaleniu od jej koryta.
KOMENTARZ: W pierwotnym projekcie Łynostrady opublikowanym w Gazecie Wyborczej Łynostrada przebiegała po wale ochronnym. Wspólna inicjatywa rady osiedla Brzeziny i współpracujących z nią osób poinformowała Prezydenta Olsztyna o wynikających z takiej lokalizacji zagrożeniach.
10. Czy Gospodarstwo monitorowało stan obwałowań rzeki po koszeniu wałów sprzętem mechanicznym samojezdnym w 2019 roku (rozjeżdżony wał i trwałe koleiny)?
Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie Zarząd Zlewni w Olsztynie przeprowadza kontrole okresowe roczne oraz kontrole doraźne urządzeń wodnych oraz obiektów ochrony przeciwpowodziowej stanowiących własność Skarbu Państwa. W przypadku stwierdzenia uszkodzeń usuwane są one na bieżąco. Koszenie wałów sprzętem mechanicznym nie miało wpływu na ich stan.
KOMENTARZ: Woda stale przelewa się przez koronę wału i przez nory wyryte przez bobry.
11. Czy racjonalnym działaniem jest utrzymywanie dziurawych obwałowań rzeki i pompowanie przelewającej się na poldery wody za pomocą pomp elektrycznych ?
Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie Zarząd Zlewni w Olsztynie przeprowadza kontrole okresowe roczne oraz kontrole doraźne urządzeń wodnych oraz obiektów ochrony przeciwpowodziowej stanowiących własność Skarbu Państwa. W przypadku stwierdzenia uszkodzeń usuwane są one na bieżąco.
KOMENTARZ: Uchylono się od odpowiedzi. Wał na Łynie pomiędzy ulicami Kalinowskiego i Tuwima w Olsztynie jest od wielu lat uszkodzony. Widać to nawet na zdjęciach satelitarnych. W 2018 roku na niektórych odcinkach wału zabezpieczono go workami z piaskiem. Worki zniknęły przed koszeniem mechanicznym w 2019 roku. Ciężki sprzęt mechaniczny dodatkowo uszkodził wał.
12. Czy regulując ilość wody wypływającej z Jeziora Łańskiego bierze się pod uwagę ochronę terenów wsi Bartąg i Łynostradę ?
Regulacją ilości wody wypływającej z jeziora Łańskiego zajmuje się właściciel Małej Elektrowni Wodnej w Ustrychu na podstawie ważnego pozwolenia wodnoprawnego.
KOMENTARZ: Któremu nie zależy na ochronie terenów zalewanych przez rzekę.
13. Czy zabezpieczono możliwość skierowania części wody z dorzecza Łyny do Pasłęki lub Omulewu, tak aby chronić przed zalewaniem np. Bartąga ?
Nie ma możliwości skierowania części wody z dorzecza Łyny do Pasłęki lub Omulwi, ponieważ koszt przerzutu wody z Łyny do wyżej wymienionych rzek jest nieuzasadniony ze względów środowiskowych i ekonomicznych.
KOMENTARZ: Dorzecze Łyny to między innymi rzeka Marózka z Jeziorem Maróz o lustrze wody na poziomie 141 (niektóre źródła 143) m n.p.m. Jezioro to posiada połączenie z Jeziorem Pluszne o lustrze wody 140 m.n.p.m. Jezioro Pluszne zasila rzekę Pasłękę. Obowiązkiem Wód Polskich jest nie tylko monitorowanie i sporządzanie planów, okłądanie wałów workami z piaskiem a i troska o racjonalną gospodarkę wodą.
Ponadto przekierowanie części wody rzeki Łyny (która nie mieści się w korycie) do dorzecza Wisły co do zasady jest bardzo pożądane i wychodzi na przeciw planom obecnego rządu uczynienia Wisły rzeką żeglowną.
14. Czy Urząd konsultuje z właścicielami terenów położonych w najbliższym sąsiedztwie koryta rzeki sposób gospodarowania na tych terenach i uprzedza o możliwości i czasie zalewania ?
Wody Polskie gospodarują wodami zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Ostrzeżenia meteorologiczne jak i hydrologiczne podane są do publicznej wiadomości przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej.
KOMENTARZ: Czy uprzedzono Prezydent Olsztyna o możliwości zalania Łynostrady wodą z opadów i przeciekającą przez dziurawy wał na Łynie i Kortówce ?
15. Jakie osoby i podmioty zgłosiły do Urzędu uwagi i skargi na zalewanie ich nieruchomości wodami Łyny ?
Skargi na zalewanie trwałych użytków zielonych zgłosiło trzech mieszkańców miejscowości Bartąg oraz jeden użytkownik działki znajdującej się na terenie Polskiego Związku Działkowców Rodzinny Ogród Działkowy im. Michała Kajki
w Olsztynie.
KOMENTARZ: Czterech można zlekceważyć!
Z poważaniem
Magda Chrabin
specjalista w Zespole Komunikacji Społecznej i Edukacji Wodnej
Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Białymstoku
ul. J.K. Branickiego 17A
15-085 Białystok
(as), zdjęcie czołówkowe Edward Szarnowski OSP Bartąg
https://www.debata.olsztyn.pl/wiadomoci/region/7394-dlaczego-lyna-zalewa-lynostrade-ogrody-laki-i-pastwiska-najnowsze-slajd-kafelek.html#sigProId370b524833
Skomentuj
Komentuj jako gość