Debata maj2023 okl

logo flaga polukr

 

 

 

Prosimy Czytelników i Przyjaciół o wpłaty na wydawanie miesięcznika „Debata” i portalu debata.olsztyn.pl. Od Państwa ofiarności zależy dalsze istnienie wolnego słowa na Warmii. Nr konta bankowego Fundacji „Debata”: 26249000050000450013547512. KRS: 0000 337 806. Adres: 11-030 Purda, Patryki 46B

czwartek, czerwiec 01, 2023
  • Debata
  • Wiadomości
    • Olsztyn
    • Region
    • Polska
    • Świat
    • Urbi et Orbi
    • Kultura
  • Blogi
    • Łukasz Adamski
    • Bogdan Bachmura
    • Mariusz Korejwo
    • Adam Kowalczyk
    • Ks. Jan Rosłan
    • Adam Jerzy Socha
    • Izabela Stackiewicz
    • Bożena Ulewicz
    • Mariusz Korejwo
    • Zbigniew Lis
    • Marian Zdankowski
    • Marek Lewandowski
  • miesięcznik Debata
  • Baza Autorów
  • Kontakt
  • Jesteś tutaj:  
  • Start
  • Archiwum IPN
  • Kombinacje bezpieki wobec Ukraińców

Archiwum IPN

Kombinacje bezpieki wobec Ukraińców

Szczegóły
Opublikowano: czwartek, 17 grudzień 2009 19:41

Wśród dokumentów wytworzonych przez SB związanych z inwigilacją środowiska  ukraińskiego w Polsce, natrafić można na źródła zaskakujące  swoją treścią i zwracające uwagę na słabo rozpoznane elementy działalności bezpieki wobec tej społeczności. Ujawniają one niemal nieznane, a zatem nieobecne w świadomości historycznej wydarzenia. W zamieszczonym tu tekście pokażę przykłady ilustrujące powyższą tezę.

 Pracownik ośrodka nacjonalistycznego

 Zachowany przykład korespondencji z 1985 r. pomiędzy Wojewódzkimi Urzędami Spraw Wewnętrznych  z Olsztyna i Słupska daje ciekawy wgląd w życiorys jednego z członków Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów frakcji Bandery (OUN-B). Słupska esbecja wystąpiła do swego olsztyńskiego odpowiednika z pytaniem na temat przesyłki z RFN, którą otrzymać miała mieszkająca w Lidzbarku Warmińskim Ukrainka. W odpowiedzi naczelnik olsztyńskiego Wydziału III. zasugerował, że przesyłka pochodzić mogła  od niejakiego Wasyla Zbrożka. Przy okazji ppłk Kruk rozpisał się obszernie na temat tejże postaci.

Wasyl Zbrożek ps. „Zenko” w latach 1945 – 1947 należał do OUN – UPA, a dokładnie do Służby Bezpieczeństwa tej formacji pod dowództwem „Jasienia”. Po rozwiązaniu oddziałów zbrojnych w 1947 r., gdy reszta jednostki Wasyla Zbrożka przeszła na teren ZSRS, on pozostał na terenie Polski. Rok później znalazł się w okolicach Lidzbarka Warmińskiego, gdzie w Stryjkowie przebywała jego matka wysiedlona podczas akcji „Wisła”. Tu usiłował zalegalizować swój pobyt pod przybranym nazwiskiem „Dąbrowski”. Zamysł ten się nie powiódł, ponieważ aresztowano osoby zaangażowane w wyrobienie fałszywych dokumentów.

Pod koniec 1948 r. Wasyl Zbrożek wraz z innym członkiem OUN – UPA – „Smyrnym” przedostał się na Zachód, do Niemiec. „Tam został zaangażowany do działalności szpiegowskiej w ośrodku OUN – Bandery w Monachium. W początkach 1950 r. Zbrożek Wasyl z bojówką Kisielewskiego  Grzegorza ps. „Czaban” przerzucony został do Polski. Bojówka „Czabana” wraz z radiostacją miała za zadanie przedostać się na Ukrainę, natomiast Zbrożek  miał zostać w Polsce jako łącznik między organizacją w Polsce a ośrodkiem OUN-B w Monachium. Przekroczenie granicy nastąpiło w miejscowości Kwieciszewo pow. Jelenia Góra, gdzie zorganizowany był kanał przerzutowy.”[1] Następnie grupa „Czabana” przybyła w okolice Lidzbarka Warmińskiego, zaś Wasyl Zbrożek wyjechał na punkt kontaktowy do Białegostoku. „Tam miał nawiązać kontakt z kierownictwem OUN – B w Polsce – ps. „Zenonem”  i ps. „Bogdanem”. (…) Podczas pobytu w Polsce Zbrożek  Wasyl brał aktywny udział  w działalności OUN–B i dn. 14.07.1950 r. wraz z raportem szpiegowskim wrócił do Monachium.”[2] Według pisma ppłk.  M. Kruka w latach 1950 – 1953 Zbrożek trzykrotnie przechodził z Niemiec do Polski i na Ukrainę. Esbek zauważył, że informacje na ten temat uzyskano na skutek współpracy  z władzami  bezpieczeństwa ZSRR.[3] Podał przy tym, że opisywany przez niego członek OUN–B - Wasyl Zbrożek szkolił agenturę w ośrodku szpiegowskim koło Monachium, a ponadto był jednym z bliskich ludzi Bandery i należał do jego ochrony. W środowisku monachijskim znany był jako „Walter”.

Bardzo interesujące jest również i to, że do Wasyla Zbrożka usiłowano dotrzeć nawet po bardzo wielu latach - w 1985 r. Chciano w tym celu wykorzystać jego znajomość z Emilią Gajochą – mieszkanką Lidzbarka Warmińskiego. „Jednak w toku sprawdzenia jej prawdomówności, stwierdzono, że o przeprowadzonej z nią rozmowie zwierzyła się Kowal Zenonowi zam. w Ełku w obecności tw ps. „Szczerba”. W związku z tym, ażeby nie doprowadzić do dekonspiracji tw ps. „Szczerba” kontakt z Gajochą Emilią nadal był utrzymywany”.[4] Esbek opisał przy tym Emilię Gajochę następująco: „W środowisku uchodzi za „zabitą Ukrainkę”, jest zamknięta w sobie. Na temat Zbrożka Wasyla nie chce z nikim rozmawiać.”[5]

 Wydaje się, że Zbrożek, pozostając na Zachodzie, uniknął losu członków grupy „Czabana” rozbitej na skutek prowokacji. Tak zwana „prowokacja Zenona” była wspólnym dużym przedsięwzięciem polskiej i sowieckiej bezpieki wymierzonej przeciwko OUN – B oraz wywiadowi brytyjskiemu i amerykańskiemu na początku lat pięćdziesiątych (1950-1954). Agent  Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) Leon Łapiński – ps. „Zenon” – nawiązał kontakt zarówno ze strukturami OUN w Niemczech, jak i kierownictwem ukraińskiej partyzantki w ZSRS. Za pośrednictwem „Zenona” bezpieka uzyskała kontrolę nad kanałami łączności wiążącymi Zachód z niepodległościowym podziemiem na Ukrainie.[6]

 Stawka większa niż „Hazardziści”

 Służba Bezpieczeństwa zdecydowanie przeciwdziałała jakimkolwiek próbom nawiązania kontaktów pomiędzy niezależnymi od władz komunistycznych ośrodkami polskimi i ukraińskimi. W zbiorach warszawskiego IPN-u zachowała się notatka z 20 czerwca 1963 r. świadcząca o wasalnej roli peerelowskiej bezpieki w realizacji wytycznych nakreślonych w tym zakresie przez KGB. W punkcie czwartym dokumentu ppłk T. Szumowski z Departamentu III MSW zapisał: „W zakresie ujawniania i rozpracowania elementów trockistowskich i powiązań polskiej emigracji z nacjonalistyczną emigracją ukraińską, litewską i białoruską na Zachodzie: realizować wspólne przedsięwzięcia w kierunku skłócenia nacjonalistycznej emigracji polskiej z ukraińską, litewską i białoruską wchodzących w skład międzynarodowych organizacji antykomunistycznych”. [7]

 Bezpieka nie omieszkała zauważyć, że polskie władze emigracyjne nadały order Virtuti Militari generałowi Pawło Szandrukowi[8], natomiast przy okazji powołania w Londynie Towarzystwa Polsko – Ukraińskiego skwapliwie odnotowano : „Depesze powitalne na adres Towarzystwa przesłali m.in.: Korboński, Kopański, Giedroyc i Anders.”[9]

 W drugiej połowie lat siedemdziesiątych pojedyncze osoby pochodzenia ukraińskiego próbowały nawiązywać kontakty z opozycją polityczną obecną w kraju. Uczynił tak m.in. Dymitr Lipiński – mieszkaniec Warszawy, który - według informacji TW „Grot”- dotarł do KSS KOR, a w dniu 12 września 1979 r. spotkał się z Jackiem Kuroniem.[10] Dwa miesiące wcześniej Ukrainka – Anna Hawryszków zwróciła się do lidera KOR-u z prośbą o wydanie w drugim obiegu jej wspomnień. Esbecja postanowiła, podszywając się pod Jacka Kuronia, przejąć pamiętniki Anny Hawryszków i w ten sposób nie dopuścić do ich publikacji.[11]

 Natomiast bardzo groźną prowokacją, mogącą na długi czas zaszkodzić stosunkom polsko – ukraińskim i skompromitować wzajemnie środowisko ukraińskie wobec działaczy opozycyjnych oraz opozycję polityczną wobec mniejszości ukraińskiej w Polsce, był plan gry operacyjnej  opracowanej  w 1978 r. przeciwko Ruchowi Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). SB zamierzała utworzyć „legendowaną” organizację ukraińską współpracującą z „Hazardzistami” (takim kryptonimem określano w esbeckich dokumentach ROPCiO). Ukraińska organizacja antysystemowa miała wydać odezwę : „Do Braci i Sióstr w Wolnym Świecie” i posługiwać się hasłem: „Przez wolność i demokrację dla Polski – wolność i niepodległość dla Ukrainy”[12]. Kluczowym elementem planu był zamiar wykorzystania kontaktu operacyjnego (KO) o ps. „Olek”.[13] Ostatecznie SB odstąpiła od wprowadzenia KO „Olek” do poznańskiego środowiska „Hazardzistów”.

 Przytoczone powyżej przykłady wskazują na zdecydowane i przemyślane metody stosowane przez bezpiekę wobec Ukraińców lub w związku z nimi. Starano się przerwać nawet najcieńsze nici mogące połączyć tę społeczność  z diasporą pozostającą na Zachodzie  lub – jak w latach siedemdziesiątych – z rodzącą się w Polsce opozycją polityczną. Tym celom służyły m.in.: tzw. „prowokacja Zenona” oraz plan rozegrania „ukraińską kartą” partii przeciw „Hazardzistom”. 

 Jerzy Necio



[1] A IPNBi 066/535, Pismo do Naczelnika Wydziału III WUSW w Słupsku z dnia 19.11.1985, k. 120.

[2] Tamże.

[3] Tamże, k. 121.

[4] Tamże, k.122.

[5] Tamże, k. 123.

[6] Zob.: Igor Hałagida, Prowokacja „Zenona”, Warszawa 2005.

[7] A IPNBu 01419/118 – Notatka dotycząca realizacji zadań wynikających z umów zawartych między Departamentem III MSW a Organami Bezpieczeństwa  ZSRR z 20.06.1963, k. 6-9.

[8] Tamże, List do redakcji „Polityki” w sprawie nadania Virtuti Militari generałowi  Pawło Szandrukowi z 15.01.1966. Order Virtuti Militari w 1965 r. otrzymał  Szandruk za dowodzenie w wojnie obronnej 1939 r. (bitwa pod Tomaszowem Lubelskim).

[9] Tamże, Notatka na temat „Kierunków wrogiego oddziaływania na PRL i ZSRR ze stron ośrodków nacjonalistycznych na Zachodzie” – styczeń 1967.

[10] A IPNBu 0236/228 - t. 2, k.223.

[11] Tamże, k. 210.

[12] A IPNBu 0236/228 – t. 2, Koncepcja wykorzystania osobowych źródeł informacji narodowości ukraińskiej do gry operacyjnej przeciwko „Hazardzistom”, 6.02.1978, k. 26-30.

[13] Tamże, Plan wprowadzenia KO „Olek” do sprawy „Hazardziści”, 24.02.1978, k. 44.

Tweet
Pin It
  • Poprzedni artykuł
  • Następny artykuł

Skomentuj

Komentuj jako gość

    0

    Biorą udział w konwersacji

    Komentarze (1)

    • Sortuj - najpierw najstarsze
    • Sortuj - najpierw najnowsze
    • Subskrybuj poprzez e-mail
    • Gość - pytający

      Odnośnik bezpośredni

      A jak tak KO MS?

      około 13 lat(a) temu http://maps.google.com/maps?z=15&q=,
      0 Lubię Podziel się Krótki URL: Facebook Twitter Google Plus Odpowiedz

    Wyróżnione

    Lubiane

    System komentarzy oparty o Komento

    Komentarze

    " Odwaga tuska " - bardzo się zdewaluowała !!!
    https://www.facebook.com/katarzyna.pietrasik.58/videos/1099065074090743/?__cft__[0]=AZUpUUsPloICu6vBIG...
    Prezydent RP podpisał ustawę o...
    2 godzin(y) temu
    https://www.facebook.com/katarzyna.pietrasik.58/videos/1099065074090743/?__cft__[0]=AZUpUUsPloICu6vBIGVuUKsYheKWBuFyGLVLbzqlM_aob4ZmQvNlK-I4_Iux_okbzg...
    Prezydent RP podpisał ustawę o...
    2 godzin(y) temu
    "Miała pęc rakowata narośl". Redaktorze, "pęc" to podobno można ze śmiechu!
    Burmistrz Mikołajek ponad praw...
    14 godzin(y) temu
    https://interwencja.polsatnews.pl/reportaz/2023-03-28/urzedniczy-ping-pong-trwal-latami-domu-nie-zbuduje/
    Burmistrz Mikołajek ponad praw...
    14 godzin(y) temu
    https://wiadomosci.wp.pl/burmistrz-mikolajek-jest-milionerem-przyznal-ze-naruszyl-prawo-w-sprawie-zezwolen-na-alkohol-z-browaru-zony-6894357998910240a
    Burmistrz Mikołajek ponad praw...
    14 godzin(y) temu
    https://www.pressreader.com/poland/angora/20130113/281908770488421
    Burmistrz Mikołajek ponad praw...
    15 godzin(y) temu

    Ostatnie blogi

    • Modlitwa kardynała de Richelieu (komentarz do sprawy Jana Pawła II) Bogdan Bachmura Tyle znanych osób i organizacji zatroskanych o dobre imię Jana Pawła II wzywa i apeluje o natychmiastowe działanie, że z… Zobacz
    • Dwie wojny... Adam Kowalczyk 192 lata temu, 5 lutego 1831 r., Moskale nie mogąc pogodzić się niewdzięcznością Polaków nie potrafiących docenić i pokochać ruskiego… Zobacz
    • Nienasycenie Adam Kowalczyk Na początku istnienia Rosji, a właściwie Moskwy, niewiele wskazywało na to, że stanie się ziemią ludzi nienasyconych. Ludzi, których mózgi… Zobacz
    • Suwerenność na miarę naszych możliwości Bogdan Bachmura Parafrazując Winstona Churchilla można powiedzieć, że jeszcze nigdy tak niewielu, nie zawdzięczało tak wiele, tak niewielkim pieniądzom. Wysokość kwoty o… Zobacz
    • 1

    Najczęściej czytane

    • Jak LIDL dostał pozwolenie na budowę Centrum w Gietrzwałdzie, w Obszarze Chronionego Krajobrazu
    • J. Tkaczyk: "A może to Matka Boża zadecydowała, że Lidl przyszedł do Gietrzwałdu?"
    • Prokuratura wszczęła śledztwo w związku z decyzją wójta Gietrzwałdu w sprawie inwestycji Lidla
    • OBARKOWO czyli rodzina na swoim
    • Polemika architekta z ks. Tomaszem Szałandą n.t. Obrony Gietrzwałdu
    • Dyr. Teatru Jaracza: "Nie mogę pracować w mieście, w którym nie dostaję szacunku"
    • Rektor UWM tłumaczy się przed sądem ze zwolnienia szefa związku, bez zgody jego organizacji
    • Dyrektorka RDOŚ odpowiada na List Komitetu Obrony Gietrzwałdu w sprawie inwestycji LIDLa
    • Ks. Szałanda: W Gietrzwałdzie nie ma żadnego Tronu Maryi. Komitet głosi treści heretyckie
    • Kto działa na szkodę szpitala uniwersyteckiego? Rektor UWM odpowiada. M. Kamiński komentuje
    • Co planuje i proponuje totalna opozycja?
    • Spór o S16. Szmit oskarża przeciwników budowy. Odpowiada prezes "Sadyby"

    Wiadomości Olsztyn

    • Olsztyn

      • Prezydent Olsztyna zaskarżył decyzję ministra kultury w sprawie "szubienic" do WSA

        2023-05-29 08:07:05

        Prezydent Olsztyna zaskarżył decyzję ministra kultury w sprawie Prezydent Olsztyna zaskarżył decyzję ministra kultury, podtrzymującą nakaz usunięcia pomnika...

      • Kto działa na szkodę szpitala uniwersyteckiego? Rektor UWM odpowiada. M. Kamiński komentuje

        Adam Jerzy Socha 2023-05-25 10:36:04

        Publikuję odpowiedzi rektora UWM Jerzego Przyborowskiego na część moich pytań dotyczących przyczyn...

      • Rektor UWM tłumaczy się przed sądem ze zwolnienia szefa związku, bez zgody jego organizacji

        2023-05-22 12:30:11

        Rektor UWM Jerzy Przyborowski odpowiada przed sądem za zwolnienie z pracy przewodniczącego...

    Wiadomości region

    • Region

      • Prokuratura wszczęła śledztwo w związku z decyzją wójta Gietrzwałdu w sprawie inwestycji Lidla

        2023-05-30 21:30:17

        Prokuratura Rejonowa Olsztyn Północ wszczęła śledztwo w sprawie niedopełnienia obowiązków i...

      • Czy władze wpuszczą 3 czerwca do Gietrzwałdu protestujących przeciwko budowie Lidla?

        2023-05-29 11:21:14

        Podczas sesji Rady Gminy Gietrzwałd w dniu 24 maja wójt Jan Kasprowicz poinformował radnych, że...

      • Rektor Sanktuarium Gietrzwałdzkiego odcina się od protestu w sprawie Lidla

        2023-05-28 20:01:33

        Na FB Sanktuarium Matki Bożej Gietrzwałdzkiej ukazało się ogłoszenie Rektora Sanktuarium ks....

    Wiadomości Polska

    • Polska

      • Prezydent RP podpisał ustawę o komisji, która będzie badać rosyjskie wpływy

        2023-05-29 10:07:21

        Prezydent Andrzej Duda poinformował w poniedziałek 29 maja, że zdecydował się podpisać ustawę o...

      • Ponownie Sąd Najwyższy zdecyduje co dalej ze sprawą „Helpera”. Obstrukcja sędziów trwa już 1,5 roku

        2023-05-28 21:31:36

        Akt oskarżenia w sprawie „Helpera” Prokuratura Regionalna w Białymstoku skierowała do sądu w...

      • R. Stefanczuk: „Szczera wdzięczność Tobie, drogi polski narodzie”. Komentarz ks. Isakowicza i B.Chraboty

        2023-05-27 08:43:27

        Podziękowanie dla Polski za wsparcie Ukrainy, deklaracja ws. współpracy w kwestii poszukiwań i...

    O debacie

    • O Nas
    • Autorzy
    • Święta Warmia

    Archiwum

    • Archiwum miesięcznika
    • Archiwum IPN

    Polecamy

    • Klub Jagielloński
    • Teologia Polityczna

    Informacje o plikach cookie

    Ta strona używa plików Cookies. Dowiedz się więcej o celu ich używania i możliwości zmiany ustawień Cookies w przeglądarce.