Projektanci z olsztyńskiego Biura Architektonicznego Gadomscy otrzymali aż dwie nagrody Stowarzyszenia Architektów Polskich za rok 2023, za projekt węzła przesiadkowego PKP PLK Olsztyn Śródmieście, w który został wkomponowany cmentarz poewangelicki. Nekropolia została zachowana dzięki akcji Stowarzyszenia "Święta Warmia".
Nagroda Roku SARP to jedno z najważniejszych i najbardziej prestiżowych wyróżnień w dziedzinie architektury w Polsce.
Jury doceniło, że udało się pogodzić funkcjonalność z poszanowaniem historii i ciekawymi rozwiązaniami wizualnymi. "Zadanie rozwiązano z dużą kulturą i umiarem. Założenie jest bardzo starannie wpisane w zastany kontekst, związany z ruchem generowanym przez znajdujący się obok węzeł przesiadkowy, a jednocześnie projekt podkreśla historyczny układ cmentarza.
W przypadku kategorii "architektura krajobrazu" w uzasadnieniu można m.in przeczytać: "Upamiętnienie dawnego cmentarza ewangelickiego zostało zaprojektowane i zrealizowane z kulturą i w formie świadczącej o wysokim poziomie warsztatu projektanta. Nadając minimalistyczny wyraz, osiągnięto pełny efekt zobrazowania założeń ideowych projektu. Dotyczy to zarówno całości układu, jak i najdrobniejszych detali".
- Jedna nagroda bardzo nas ucieszyła, ale zwycięstwo w kolejnej kategorii było dla nas już zupełnym zaskoczeniem. Kiedy drugi raz wywołano nas na podium, to przyznam, że pojawiło się wzruszenie - mówi Piotr Gadomski. - Dla nas nagrodą jest także to, że ludzie interesują się tą realizacją, pytają o nią. Widzę chodzących i szukających nazwisk ludzi. Udało nam się wydobyć tych dawnych mieszkańców z niebytu i przywrócić wspólnej pamięci. Teraz to miejsce jest niesamowitą lekcją historii. Tutaj polskie nazwiska sąsiadują z niemieckimi imionami, widać, jak wielokulturowy był Olsztyn.
Projekt zagospodarowania cmentarza i jego otoczenia obejmuje teren o powierzchni ponad pół hektara. To tutaj w latach 1873-1886 funkcjonował jako cmentarz ewangelicki. Po wojnie na zaniedbanym obszarze zbudowano kilkadziesiąt garaży.
Po uruchomieniu przez PKP PLK przystanku Olsztyn Śródmieście, miasto chciało też zagospodarować przyległy obszar. Wtedy okazało się, że ekipy budowlane natrafiły na szczątki ludzkie i pozostałości dawnego cmentarza ewangelickiego. Zauważył to Rafał Bętkowski, wybitny badacz dziejów przedwojennego Olsztyna, oprowadzając wycieczkę.
Wówczas Stowarzyszenie "Święta Warmia", którego członkiem jest Rafał Bętkowski, zawiadomiło Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, który polecił wstrzymać prace budowlane, a następnie stowarzyszenie wystąpiło do władz miasta, wspólnie z parafią ewangelicko-augsburską, o zachowanie nekropolii, ważnej dla historii Olsztyna.
Roboty zostały wstrzymane, a władze miasta po negocjacjach podpisały porozumienie ze społecznikami ze stowarzyszenia Święta Warmia oraz przedstawicielami parafii ewangelicko-augsburskiej.
Z pisma Prezydenta Olsztyna z 15 kwietnia 2021 r. do "Debaty":
"Sposób zagospodarowania tego terenu został wypracowany wspólnie z Parafią Ewangelicko-Augsburską oraz Stowarzyszeniem "Święta Warmia". Efektem tych uzgodnień było porozumienie trójstronne podpisane w 2018 roku". Zgodnie porozumieniem z przedstawicielami stron utworzona została Komisja Współpracy, której to przedstawiane były projekty koncepcyjne zagospodarowania tego terenu (w części należącej do Gminy Olsztyn) i jak głosi jeden z punktów porozumienia: "Współpraca realizowana będzie na zasadach ucierania poglądów i dążenia do osiągnięcia konsensusu".
Efektem tego porozumienia i współpracy jest nekropolia upamiętniająca dawnych mieszkańców Olsztyna w oryginalnej przestrzeni, wkomponowana w przystanek. Oficjalne otwarcie przystanku nastąpiło 10 stycznia 2023 roku.
Projekt był ściśle powiązany z ustaleniami archeologów, którzy wskazali m.in przebieg dawnej alei cmentarnej. Architekci uszanowali dawny układ przestrzenny i wpisali w nie swoje pomysły.
Warstwę architektoniczną założenia tworzy, zlokalizowany wzdłuż południowej granicy cmentarza, otwarty Pawilon Pamięć. Na specjalnych murach betonowych wypisane są nazwiska 1300 spoczywających tu niegdyś osób, m.in. burmistrzowie Olsztyna Friedrich von Roebel, Oskar Belian czy przedsiębiorca i przewodniczący olsztyńskiej Rady Miasta Karl Roensch.
Są też kosze gabionowe wypełnione materiałem rozbiórkowym. Całość uzupełnia zieleń, otaczająca i wypełniające ażurową przestrzeń gabionów, z upływem czasu zatrze ona ostatnie ślady powojennej degradacji cmentarza.
Dodajmy, że w ub. roku SARP docenił projekt Gadomskich dotyczący hospicjum przy ul. Kromera. w kategorii „Obiekt w przestrzeni dziedzictwa". Szczególnie interesujące w przypadku tego ostatniego projektu jest efektowne wykorzystanie ceramiki w elewacji.
(sa)
Skomentuj
Komentuj jako gość