Olsztyn

 

Plan rozwoju i działalności Muzeum Warmii i Mazur w latach 2010 -2015

 

 

1.Wprowadzenie

 

Plan działania Muzeum Warmii i Mazur na najbliższe sześć lat zakłada równomierny rozwój na wszystkich polach aktywności instytucji z położeniem akcentu na rozwój tych dziedzin, które sprawią, że Muzeum stanie się instytucją jeszcze pełniej zaspokajającą oczekiwania społeczne, instytucją nowoczesną, potwierdzającą swój istotny status w systemie ochrony dziedzictwa kulturowego Warmii i Mazur, żywym centrum kultury i nauki.

Plan określa kierunki rozwoju Muzeum, a także formułuje konkretne projekty i określa terminy, miejsce oraz sposoby realizacji. W opracowaniu jest także wiele sformułowań odnoszących się do sposobu widzenia przeze mnie roli takiej instytucji jak muzeum w ogóle, a Muzeum Warmii i Mazur w szczególności.

W pierwszej części dokumentu, we Wprowadzeniu, przytoczone zostały podstawowe informacje dotyczące Muzeum Warmii i Mazur a także przywołane i omówione akty prawne oraz dokumenty określające zadania i regulujące funkcjonowanie Muzeum. W kolejnych, omówione zostały poszczególne aspekty działania i rozwoju Muzeum W części ostatniej określone zostały finansowe i organizacyjne warunki realizacji Planu.

Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie jest największym w regionie muzeum a zarazem największą i jedną z najdłużej działających wojewódzkich instytucji kultury. W 2010 roku obchodzi jubileusz 65 lecia działalności. W skład Muzeum Warmii i Mazur wchodzi - oprócz jednostki macierzystej mieszczącej się na olsztyńskim zamku - osiem ściśle powiązanych organizacyjnie i merytorycznie oddziałów, a mianowicie:

-Muzeum Warmińskie w Lidzbarku Warmińskim

-Muzeum Mazurskie w Szczytnie

-Muzeum im. J.G. Herdera w Morągu

-Muzeum Przyrody w Olsztynie

-Dom „Gazety Olsztyńskiej” w Olsztynie

-Galeria Sztuki Współczesnej „Zamek” w Reszlu

-Muzeum w Mrągowie

-Muzeum Bitwy Grunwaldzkiej w Stębarku

-oraz -jako dziewiąta jednostka- Centralny Magazyn Muzealiów w Olsztynie (wraz z pracowniami konserwacji muzealiów)

Muzeum obejmuje zasięgiem swojego działania obszar Rzeczpospolitej Polskiej ze szczególnym uwzględnieniem województwa warmińsko-mazurskiego. Realizuje powierzoną mu misję wraz z wyżej wymienionymi oddziałami Wszystkie oddziały terenowe wypełniają zadania wojewódzkie uczestnicząc jednocześnie w życiu kulturalnym społeczności lokalnych.

Pod bezpośrednią opieką Muzeum znajdują się najcenniejsze zabytki w regionie takie jak gotyckie zamki w Lidzbarku Warmińskim i Olsztynie, a także barokowy pałac Dohnów w Morągu, willa i wozownia z pocz. XX wieku oraz Dom Gazety Olsztyńskiej w Olsztynie czy część zabytkowego ratusza w Szczytnie. Muzeum Warmii i Mazur jest także gospodarzem Pól Grunwaldzkich – jednego z najważniejszych miejsc na historycznej mapie Polski.

Muzeum zgromadziło ponad 108 tysięcy muzealiów obrazujących przeszłość, kulturę oraz środowisko przyrodnicze Warmii, Mazur i Powiśla. Do najcenniejszych kolekcji zaliczyć należy zespół średniowiecznej nowożytnej rzeźby z Warmii i Prus Książęcych, malarstwa od XV do XX wieku ( w tym kolekcję malarstwa holenderskiego z XVII w. oraz ikon staroobrzędowców), rzemiosła artystycznego, dokumentów i pamiątek historycznych oraz zabytków etnograficznych dotyczących przeszłości regionu, numizmatów, zabytków archeologicznych, starodruków i zabytków piśmiennictwa oraz obiektów przyrodniczych. Dzięki zgromadzonym muzealiom Muzeum Warmii i Mazur jest prawdziwą skarbnicą kultury regionu i jednym z najważniejszych ogniw w systemie ochrony dziedzictwa kulturalnego Warmii i Mazur.

Muzeum zapewnia zgromadzonym zbiorom opiekę konserwatorską i naukową. Opracowuje zbiory, organizuje średnio ok. 30 wystaw rocznie, prowadzi badania naukowe oraz szeroką działalność edukacyjną popularyzującą wiedzę o przeszłości, kulturze i środowisku naturalnym Warmii i Mazur.

Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie prowadzi swoją działalność w oparciu o następujące Działy: Archeologii, Historii, Sztuki Dawnej, Sztuki Współczesnej, Ikon, Rzemiosła Artystycznego, Etnografii, Bibliotekę, Archiwum, a także Działy: Edukacji, Głównego Inwentaryzatora Zbiorów, Konserwacji Zbiorów, Realizacji Wystaw, Finansowy, Administracyjno Gospodarczy, Kadr oraz Pracownię Ekonomiczną (pozyskiwanie funduszy), Zespół ds. Logistyki i Samodzielne stanowisko do remontów i konserwacji zabytków architektury.

Zatrudnia w siedzibie głównej na olsztyńskim zamku oraz w pozostałych ośmiu muzeach-oddziałach terenowych i w Centralnym Magazynie Muzealiów, średniorocznie (w przeliczeniu na pełny etat, wraz z pracownikami zatrudnianymi na sezon do obsługi sezonu turystycznego) 159 osób w tym około 40 pracowników tzw. działalności podstawowej.

Muzeum Warmii i Mazur, dzięki bogatym zbiorom i pozostającym pod jego opieką zabytkom architektury, a także dzięki specjalistycznej kadrze oraz szerokiej i urozmaiconej działalności wyróżnia się na mapie muzeów Polski północno- wschodniej.

 

„Plan rozwoju Muzeum Warmii i Mazur w latach 2010 –2015” oparty został na zapisach i postanowieniach następujących dokumentów przyjętych przez Sejmik Województwa Warmińsko – Mazurskiego:

-”Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Województwa Warmińsko – Mazurskiego do roku 2020” uchwalona w 2005 roku

-”Strategia rozwoju kultury w Województwie Warmińsko-Mazurskim do roku 2015” uchwalona w 2001 roku

-”Statut Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie” uchwalony w 2007 roku

Wzięto w nim pod uwagę także inne dokumenty, m. in. „Strategię rozwoju turystyki w województwie Warmińsko-Mazurskim” uchwaloną przez Sejmik w 2004 roku a także dokumenty i materiały Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w tym projekty nowych uregulowań prawnych dotyczących muzeów i prowadzenia działalności kulturalnej oraz materiały z Kongresu Kultury Polskiej 2009 r.

W „Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego województwa” sprawy kultury nie znalazły samodzielnego miejsca a zostały ulokowane w części dotyczącej „Wzrostu potencjału turystycznego” gdzie zakłada się wspieranie rozwoju kultury poprzez m. in. „zwiększenie dbałości o muzea poprzez wsparcie kadry merytorycznej, poprawę bazy lokalowej i lepsze wyposażenie techniczne”. Natomiast w najważniejszym dla spraw kultury dokumencie, czyli w „Strategii rozwoju kultury w województwie Warmińsko – Mazurskim do 2015” zapisano, że „Ochrona dziedzictwa kulturowego, a w tym tworzenie odpowiednich warunków dla rozwoju muzealnictwa będzie (...) priorytetem w polityce kulturalnej regionu”. Opracowany „Plan rozwoju i działalności Muzeum na lata 2010-2015”, zarówno w sferze działalności statutowej Muzeum jak i w sferze finansowania nawiązuje do tego zapisu.

Podstawowymi aktami prawnymi definiującymi rolę, zadania i zasady funkcjonowania Muzeum Warmii i Mazur jest Ustawa o Muzeach z 1997 roku oraz Statut Muzeum Warmii i Mazur uchwalony przez Sejmik Województwa Warmińsko- Mazurskiego 27 listopada 2007 roku.

W wymienionych wyżej aktach prawnych określono, że „Muzeum jest jednostką organizacyjną nie nastawioną na osiąganie zysku, której celem jest trwała ochrona dóbr kultury, informowanie o wartościach i treściach zgromadzonych zbiorów, upowszechnianie podstawowych wartości historii, nauki i kultury polskiej oraz światowej, kształtowanie wrażliwości poznawczej i estetycznej oraz umożliwianie kontaktu ze zbiorami...” poprzez gromadzenie, katalogowanie, przechowywanie i konserwowanie i udostępnianie dóbr kultury, urządzanie wystaw, prowadzenie działalności naukowej, edukacyjnej i wydawniczej a także wspieranie i prowadzenie działalności artystycznej i upowszechniającej kulturę. Statut stanowi, że „organizatorem Muzeum jest Województwo Warmińsko-Mazurskie” (par. 2), które „zapewnia środki niezbędne do utrzymania i rozwoju Muzeum” (par. 12). „Ogólny nadzór nad Muzeum sprawuje Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego a bezpośredni Zarząd Województwa” (par .9). Muzeum wpisane jest zarówno do rejestru instytucji prowadzonych przez Organizatora jak i do Państwowego Rejestru Muzeów prowadzonego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (par. 2). Muzeum posiada osobowość prawną (par. 2). Przy Muzeum działa 15 osobowa Rada Muzeum (par.10) powoływana przez Sejmik Województwa Warmińsko-Mazurskiego i sprawująca społeczny nadzór nad wykonywaniem zadań określonych w Statucie i innych aktach prawnych.

Muzeum Warmii i Mazur już na przełomie lat 80 i 90 tych – nota bene jako jedno z pierwszych w Polsce -zdefiniowało swoją misję w sposób wykraczający poza ustawowe zapisy. Istota tej misji została zawarta w programie pn. „Olsztyński zamek siedzibą nowoczesnego muzeum, świątynią muz”. Program zakłada, że Muzeum, nie zaniedbując swoich głównych zadań statutowych a więc najogólniej ujmując: gromadzenia oraz udostępniania świadectw przeszłości i środowiska naturalnego, świadomie, wręcz z premedytacją wybiega poza funkcje tradycyjnie przypisywane muzeom, prowadzi szeroką działalność kulturalną i artystyczną, stając się swoistym żywym centrum kultury, sztuki i nauki, stając się także miejscem wielu zdarzeń integrujących lokalne społeczności. Muzeum Warmii i Mazur nie tylko chroni i popularyzuje dziedzictwo, ale także samo wzbogaca skarbiec kultury narodowej o nowe wartości. Efektem tak rozumianej misji jest m. in. Skupienie wokół Muzeum przedstawicieli różnych środowisk twórczych, patronowanie wielorakim inicjatywom kulturalnym.

 

2.Podstawowe założenia i kierunki rozwoju oraz działalności Muzeum Warmii i Mazur w latach 2010-2015 to:

- tworzenie warunków dla pełniejszego wykorzystania potencjału intelektualnego i materialnego Muzeum

- rozwijanie i upowszechniane działalności naukowej,

- zapewnienie warunków dla systematycznego powiększania liczby muzealiów i ich konserwacji,

- zorganizowanie stałych wystaw obrazujących przeszłość i kulturę Warmii i Mazur

- poprawa warunków przechowywania i eksponowania zbiorów

- wzmacnianie pozycji Muzeum Warmii i Mazur jako markowego produktu turystycznego

- rozwijanie nowoczesnych form działalności edukacyjnej

- prowadzenie urozmaiconej działalności upowszechniającej kulturę

- usprawnienie organizacji pracy i zarządzania instytucją

- dbałość o sprawy pracownicze, w tym poprawa warunków pracy i płacy

- konserwacja i remonty głównych siedzib Muzeum (zamki w Olsztynie, Lidzbarku, pałac w Morągu) oraz realizacja drugiego etapu zagospodarowania Pól Grunwaldzkich.

- nasilenie działań promocyjnych i poszerzenie współpracy międzynarodowej

 

 

3.Gromadzenie i przechowywanie zbiorów.

Jedną z podstawowych funkcji, mimo zmieniających się trendów i sposobów definiowania roli muzeów, jest gromadzenie oraz przechowanie dla następnych pokoleń świadectw kultury i środowiska naturalnego. Muzeum Warmii i Mazur poświęcać będzie tej sferze działalności należycie dużo uwagi. Nad polityką gromadzenia zbiorów czuwa powołana przez dyrektora muzeum i działająca pod jego przewodnictwem Komisja Zakupu Muzealiów.

Muzeum do końca 2009 roku zgromadziło ok.108 tys muzealiów, Rocznie pozyskuje ok. 2,5 tys. eksponatów. Szacuje się, że do końca 2015 roku zbiory Muzeum Warmii i Mazur powiększą się o 12-13 tys. muzealiów i osiągną poziom ponad 120 tys. obiektów. Wszystkie nowo pozyskane obiekty zostaną wprowadzone do inwentarza i opracowane naukowo. Większość muzealiów pozyskiwana jest dzięki darom. Tylko nieznaczna część nabytków trafia do zbiorów dzięki zakupom. Muzeum na zakupy muzealiów może ze swego budżetu przeznaczać rocznie tylko ok. 30 tys. zł. Ta sytuacja ulegnie zmianie. Od 2011 roku przeznaczać się będzie w budżecie Muzeum większe kwoty (docelowo 100 tys. zł), co pozwoli na prowadzenie bardziej planowej polityki gromadzenia zbiorów. Muzeum będzie nadal pobudzać osoby prywatne i firmy do przekazywania darów i finansowania zakupów. (organizowane od kilkunastu lat coroczne wystawy nabytków i przyznawanie tytułu Mecenasa Muzeum Warmii i Mazur). Trzeba tu podkreślić dobrą współpracę z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Dzięki finansom uzyskiwanym z WFOŚiGW systematycznie powiększane są zbiory przyrodnicze. Rocznie na kwotę ok.20-30 tys. zł. Pewną szansę na pozyskiwanie funduszy na zakupy muzealiów dają programy operacyjne Ministerstwa Kultury i Sztuki ( np. w 2009 roku uzyskano ok. 100 tys zł na zakup kolekcji dzieł Edwarda Dwurnika).

Jednym z najważniejszych zadań dotyczących przechowywania zbiorów jest wyposażenie Centralnego Magazynu Muzealiów w nowoczesny przesuwny sprzęt służący do wieszania obrazów i przechowywania innego rodzaju muzealiów (grafiki, tkanin, rzeźby itd.). Wartość sprzętu, który należy kupić wynosi 660.196 zł. Muzeum już dwukrotnie składało wnioski do Ministerstwa o sfinansowanie tego zakupu ( w tym także na rok 2010). Muzeum będzie nadal poszukiwało źródeł finansowania tego zadania.

Wszystkie obiekty będące własnością Muzeum wyposażone zostały w niezbędne urządzenia sygnalizacji włamania i pożaru. W najważniejszych obiektach, w tym także w Centralnym Magazynie Muzealiów, zapewniona jest także całodobowa ochrona sprawowana przez wewnętrzne lub zewnętrzne służby ochrony. W planie na najbliższe 6 lat przewiduje się stałe monitorowanie stanu instalacji i bieżące sygnalizowanie ewentualnych koniecznych modernizacji. W tej sprawie Muzeum będzie nadal utrzymywało stały kontakt z ministerialnym Ośrodkiem Ochrony Zbiorów Publicznych działającym przy Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W trosce o zbiory muzealne zgromadzone przez muzea samorządowe, powiatowe, miejskie, prywatne i społeczne Muzeum Warmii i Mazur wspólnie z Ośrodkiem zorganizuje w 2011 roku szkolenie z zakresu bezpieczeństwa zbiorów i bezpieczeństwa muzeów w ogóle.

 

 

4.Konserwacja zbiorów

Muzeum Warmii i Mazur przykłada dużą wagę do utrzymywania zgromadzonych muzealiów w należytym stanie i do systematycznego prowadzenia prac konserwatorskich. Niestety kwoty, które Muzeum może z własnego budżetu przeznaczyć na ten cel są zbyt niskie w stosunku do potrzeb. Rocznie jest to kwota ok. 30 tys. zł. Dlatego też Muzeum od wielu lat z dobrym skutkiem zabiega o nieodpłatną konserwację muzealiów na Wydziale Sztuk Pięknych UMK w Toruniu (malarstwo, rzeźba polichromowana, kamień, rzemiosło artystyczne) i w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (ikony, zabytkowe tkaniny). Własna, nowocześnie wyposażona pracownia konserwacji zbiorów działająca w Muzeum Warmii i Mazur zapewnia stałą opiekę nad zgromadzonymi zbiorami (przeglądy konserwatorskie) oraz wykonuje konserwacje konkretnych obiektów (malarstwo sztalugowe, snycerka, metale). Większość zabytków archeologicznych konserwowana jest we własnej pracowni zabytków archeologicznych działającej w ramach Działu Archeologii. W 2010 roku, dzięki środkom uzyskanym z ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz wsparciu finansowemu z Urzędu Marszałkowskiego pracownia zostanie zmodernizowana i wyposażona w nowoczesny sprzęt. Muzeum każdego roku aplikuje w Ministerstwie o specjalne środki na konserwację muzealiów. Dzięki temu w ostatnich trzech latach pozyskaliśmy w sumie ok. 300 tys. zł na konserwację elementów wyposażenia (ołtarze, obrazy, antepedia itp.) kaplicy zamkowej w Lidzbarku Warmińskim. Ten kierunek pozyskiwania funduszy na konserwację zbiorów będzie utrzymywany w kolejnych latach, niemniej, aby Muzeum mogło prowadzić planową i systematyczną konserwację muzealiów powinno mieć możliwość zapewnienia w swoim budżecie co najmniej 100 tys. zł rocznie na ten cel.

Planuje się, że największy wysiłek finansowy i organizacyjny w najbliższych latach będzie skierowany na konserwację wybranych najbardziej zagrożonych obiektów oraz konserwację zwartych kolekcji a przede wszystkim: kolekcji nowożytnej rzeźby sakralnej, epitafiów, a także konserwację mebli i sprzętów (w tym skrzyń i skarbczyków), starodruków oraz wybranych dzieł malarstwa, rzemiosła artystycznego i ikon. Kontynuować się będzie także konserwację zabytków kartograficznych.

 

5.Badania i publikacje naukowe

Muzeum Warmii i Mazur prowadzi wielokierunkowe badania nad przeszłością oraz środowiskiem kulturalnym i przyrodniczym Warmii i Mazur. Tematy badawcze wynikają z charakteru zbiorów muzealnych oraz celów stawianych przed działami i oddziałami Muzeum. Wyniki prac badawczych publikowane są w wydawnictwach własnych Muzeum oraz w specjalistycznych czasopismach naukowych w kraju i za granica. Pracownicy Muzeum uczestniczą w konferencjach naukowych prezentując dorobek naukowy naszej instytucji i promując wiedzę o naszym regionie. Muzeum wydaje dwa periodyki naukowe: „Rocznik Olsztyński” oraz monotematyczne „Zeszyty Muzeum Warmii i Mazur”. Oba czasopisma będą ukazywać się także w kolejnych latach. Na ten cel konieczne jest zabezpieczenie ok. 60 tys. zł rocznie.

W 2010 roku ukaże się XIX tom Rocznika (artykuły są w opracowaniu redakcyjnym) a w 2011 roku tom XX tzw. grunwaldzki, podsumowujący obchody 600 lecia bitwy). Kolejne tomy są w fazie projektowania. W 2010 roku ukaże się VII numer „Zeszytów Muzeum Warmii i Mazur” ( jest w druku) zawierający materiały ze zorganizowanej przez Muzeum Warmii i Mazur ogólnopolskiej sesji naukowej poświęconej ikonom. Kolejne zeszyty zawierać będą artykuły dotyczące tablicy astronomicznej Mikołaja Kopernika, działalności edukacyjnej Muzeum Warmii i Mazur, oraz zabytkowym ramom do obrazów.

Drugim niezwykle istotnym zadaniem jest publikowanie katalogów zbiorów i katalogów wystaw. W najbliższych sześciu latach wszystkie stałe wystawy będą wzbogacane o publikacje w tej samej serii wydawniczej co wydawnictwa towarzyszące wystawom takim jak np. „Blask odzyskany”, „Malarstwo portretowe” czy „Artystyczne i duchowe oblicze ikony”. Zakłada się także wydanie katalogów najważniejszych kolekcji muzealnych. W 2010 roku ukaże się katalog zabytków cynowych, w kolejnych latach katalogi sztuki polskiej XIX i XX wieku, zabytków archeologicznych, sztuki dawnej i rzemiosła artystycznego. W 2010 roku przygotowany zostanie do druku album zawierający najcenniejsze zabytki z poszczególnych kolekcji Muzeum Warmii i Mazur. Wydawnictwo powstaje w związku z jubileuszem 65 lecia działalności Muzeum.

Muzeum Warmii i Mazur jest także organizatorem muzealnych sesji naukowych. Każdego roku przygotowywana będzie przynajmniej jedna sesja o charakterze ogólnopolskim lub międzynarodowym. W 2010 roku w maju Muzeum będzie organizatorem międzynarodowego Seminarium pt. „Pieniądze w okresie bitwy pod Grunwaldem” a w listopadzie międzynarodowej konferencji „Grunwald a inne muzea pobitewne w Europie”. Kolejne tematy sesji są w przygotowaniu.

 

6.Edukacja i upowszechnianie

Szeroko rozumiana działalność edukacyjna jest i pozostanie jednym z najważniejszych pól działalności Muzeum Warmii i Mazur. Programy edukacyjne układane są w cykle, m. in. takie jak: „Cavata na olsztyńskim zamku” , „Niedziela w Muzeum”, „Czwartki z Mikołajem Kopernikiem”, „Warsztaty bałtyjskie” (prehistoria Warmii i Mazur), „Oko w oko”, Europejskie dziedzictwo kulinarne”, „Spotkania z przyrodą Warmii i Mazur”, „Spotkania z filmem przyrodniczym” itp.. Inne propozycje takie jak np., „Weekend z Herderem” ( Morąg), „Jarmark Mazurski” czy „Dni wileńskie na Mazurach” (Szczytno), „Imieniny biskupa Krasickiego” (Lidzbark) organizowane są raz w roku. W najbliższych latach kontynuować się będzie te sprawdzone i cieszące się powodzeniem formy działalności edukacyjnej.

Kontynuować się będzie współpracę z Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie i organizować wspólnie szkolenia i konferencje dla nauczycieli na temat możliwości wykorzystywania Muzeum w procesie dydaktycznym i wychowawczym. Każdego roku, podobnie jak ma to miejsce do tej pory, wydawany będzie drukiem i kolportowany w szkołach informator o zajęciach muzealnych z tematami lekcji i warsztatów. Tematy lekcji są opracowane zgodnie z podstawą programową Ministerstwa Edukacji. Rocznie, w Muzeum organizuje się ponad 900 lekcji oraz warsztatów muzealnych dla dzieci i młodzieży szkolnej. Zakłada się stałe poszerzanie oferty tematycznej zajęć.

Rozwinięta zostanie współpraca z uczelniami wyższymi a szczególnie z Uniwersytetem Warmińsko-Mazurskim zarówno pod kątem udziału studentów w zajęciach organizowanych przez Muzeum Warmii i Mazur jak i przygotowywania przyszłych absolwentów do współpracy z Muzeum. W tym celu, w 2011 roku, Muzeum wystąpi z inicjatywą podpisania umowy o współpracy z Wydziałami Humanistycznym i Sztuki.

Kontynuowana będzie dobrze układająca się współpraca z Uniwersytetami Trzeciego Wieku w Olsztynie oraz tych miejscowościach gdzie znajdują się Oddziały Muzeum Warmii i Mazur

Szczególną rolę będzie w najbliższych latach odgrywało utworzone w 2006 roku Muzealne Centrum Edukacji, które jest miejscem realizacji zajęć muzealnych, a którego funkcja zostanie poszerzona o programowanie i wdrażanie nowoczesnych form edukacji muzealnej. W tym względzie Centrum nawiąże kontakty z innymi ośrodkami tego typu w Polsce i za granicą. Centrum do roku 2013 – zgodnie z przyjętymi wcześniej planami - stanie się inkubatorem nowoczesnych form edukacji muzealnej.

Niezbędne jest doposażenie w nowoczesny sprzęt audio – video oraz w komputery zarówno Muzealnego Centrum Edukacji jak i oddziałów Muzeum tak by zajęcia edukacyjne mogły być prowadzone w atrakcyjnej i nowoczesnej formie. Na ten cel potrzeba ok. 320 tys. zł.

Rozwijać się będzie ofertę edukacyjną dla osób niepełnosprawnych, w tym - rozpoczęty w 2009 roku program pn. „Usłyszeć, zobaczyć, dotknąć Kopernika”. W ramach tego programu wydano drukiem książeczkę o Koperniku i o olsztyńskim zamku w języku Braille'a.

 

 

7.Działalność wystawiennicza

W latach 2010-2015 zmodernizowane zostaną wszystkie stałe ekspozycje w Olsztynie i oddziałach terenowych ( o czym jest mowa szerzej w innych częściach Planu). Powstaną także nowe stałe wystawy z własnych zbiorów, a wśród nich między innymi:

-”Pradzieje ziem pruskich od czasów najdawniejszych do wczesnego średniowiecza” (archeologiczna)

-”Przeszłość i kultura Warmii, Mazur i Powiśla od średniowiecza do współczesności” (wystawa historyczno-artystyczna)

-”Sztuka polska XIX -XXI” (wraz z dużym aneksem dotyczącym sztuki Warmii i Mazur)

-”Ikony staroobrzędowców oraz inne ikony ruskie” ( z własnych zbiorów)

-”Kultura ludowa Warmii, Mazur i Powiśla”

W najbliższych 6 latach Muzeum koncentrować będzie swoją działalność wystawienniczą na organizowaniu kilku dużych, znaczących wystaw rocznie, które zasługiwałyby na miano wydarzenia. Na początku 2011 roku opracowany zostanie wykaz oraz harmonogram realizacji ważniejszych wystaw do roku 2015. W działalności wystawienniczej sięgać się będzie do sprawdzonej praktyki wypożyczania gotowych wystaw z innych muzeów.

Od 2012, raz na dwa lata, Muzeum Warmii i Mazur organizować będzie, w swojej galerii sztuki współczesnej „Zamek” w Reszlu, wojewódzki przegląd-konkurs twórczości plastycznej pod nazwą „Salon Warmii i Mazur”. Celem tego największego w regionie biennale będzie wyłuskiwanie talentów oraz promowanie twórczości artystów działających w regionie.

 

8.Muzeum Warmii i Mazur a kształtowanie tożsamości społeczeństwa

Muzeum Warmii i Mazur jest i pozostanie jedną z najważniejszych w województwie instytucji wpływającej na budowanie naszej ogólnokrajowej i regionalnej tożsamości, Będzie także – zgodnie z zapisami w cytowanej „Strategii rozwoju kultury” oddziaływać pozytywnie na „integrowanie społeczności lokalnych wokół takich wartości jak wspólna przeszłość, tradycja czy duma z dorobku minionych pokoleń”. W działalności Muzeum Warmii i Mazur kłaść się będzie nacisk na budowanie poczucia wspólnoty popularyzując wiedzę o victorii grunwaldzkiej, podkreślając wkład do kultury takich postaci jak Mikołaj Kopernik, Ignacy Krasicki czy Stanisław Hozjusz.

Ważnym elementem działalności Muzeum będzie także popularyzowanie dziedzictwa mniejszości narodowych zamieszkujących obecnie Warmię i Mazury (Ukraińcy, Litwini, Niemcy, Białorusini, Żydzi i inni). Jednym z najważniejszych programów realizowanych przez Muzeum od ubiegłego roku, a współfinansowanych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego jest Program pod nazwą „Polacy z Kresów Wschodnich na Warmii i Mazurach”. Dzięki temu w Muzeum powstaje archiwum poświęcone kulturze kresowej oraz wkładowi Kresowiaków w rozwój gospodarczy i społeczny naszego regionu po 1945 roku. Podobnym programem Muzeum obejmie w kolejnych latach mieszkańców pochodzących z innych regionów Polski oraz mniejszości narodowych.

Ważnym zadaniem Muzeum jest także pielęgnowanie kontaktów z Polakami mieszkającymi na Litwie, Ukrainie i Białorusi. Szczególnie dużo na tym polu robi się (poprzez Oddział w Szczytnie) dla kontaktów w Muzeum J. Piłsudskiego w Pikieliszkach na Wileńszczyźnie.

Członkostwo Polski w Unii Europejskiej nakłada na Muzeum Warmii i Mazur także zadania dotyczące integracji europejskiej, promocji kultury polskiej i regionu, prezentowanie kultury innych krajów i regionów w Europie a szczególnie tych, z którymi nasze województwo ma podpisane umowy o partnerstwie i współpracy. Muzeum Warmii i Mazur będzie więc kontynuowało dotychczasowe cykle wystawiennicze i edukacyjne takie jak „Dziedzictwo europejskie” czy „Europejskie dziedzictwo kulinarne”. Muzeum Warmii i Mazur każdego roku aktywnie uczestniczy w organizacji Europejskich Dni Dziedzictwa Kulturalnego.

 

9.Muzeum Warmii i Mazur forpocztą nowoczesności

Muzeum Warmii i Mazur dostosowywać będzie swoją ofertę i formy pracy do oczekiwań społeczeństwa informatycznego. Pod tym kątem, jeszcze w 2010 roku zostanie całkowicie przebudowana strona internetowa Muzeum. Oprócz bieżących informacji na stronie www.muzeum.olsztyn.pl omawiane będą i prezentowane kolejne muzealne kolekcje (baza danych). W 2011 roku uruchomiony zostanie program, dzięki któremu w internecie sukcesywnie zamieszczone będą dane dotyczące zasobu (ponad 50 tys. wolumenów specjalistycznego księgozbioru) Biblioteki Muzeum Warmii Mazur. Kolejnym zasobem, który zostanie zamieszczony w internecie do 2015 roku będzie archiwum negatywów i plików zdjęć cyfrowych. Muzeum Warmii i Mazur zgromadziło ponad 80 tys. negatywów dotyczących życia społecznego, politycznego, zabytków oraz krajobrazu kulturowego i przyrodniczego.

Prawdziwym znakiem czasu jest utworzona w 2009 roku Pracownia Digitalizacji Zbiorów i Archiwum Historii Mówionej. Pracownia została utworzona w związku z realizacją projektu „Polacy z Kresów Wschodnich na Warmii i Mazurach” w ramach, którego powstaje cyfrowa baza danych dostępna przez internet. W najbliższych latach Pracownia rozszerzy swoją działalność i stanie się pracownią o charakterze ogólnym. Będzie gromadzić, tak jak dotychczas, materiały w technice cyfrowej (nagrania, wywiady, skany dokumentów i innych zabytków itp.) Muzeum Warmii i Mazur.

Stałe wystawy, tam gdzie okaże się to możliwe i uzasadnione zostaną zmodernizowane a nowe będą przygotowywane z wykorzystaniem techniki cyfrowej i multimediów. Także i w tym przypadku zwracać się będzie uwagę, na to by zachować proporcje między tym, co w muzeum jest najważniejsze a więc oryginalnym eksponatem a jego namiastką w postaci cyfrowej kopii.

Firmowym znakiem nowoczesności w Muzeum Warmii i Mazur stanie się, po uzyskaniu środków na doposażenie techniczne, utworzone przed trzema laty „Muzealne Centrum Edukacji”.

Nowoczesne techniki komunikacji zastosuje się w popularyzacji wiedzy o przeszłości i kulturze regionu. Muzeum Warmii i Mazur, we współpracy z innymi muzeami w województwie, w kraju i za granicą (głównie Niemcy i Obwód Kaliningradzki) w 2012 roku powoła do życia „Wirtualne Muzeum Warmii Mazur” prezentujące najcenniejsze eksponaty ze zbiorów tych muzeów a dotyczących naszego regionu.

 

 

10.Muzeum Warmii i Mazur instytucją kreatywną

Muzeum Warmii i Mazur to instytucja, która nie tylko jest spichlerzem dziedzictwa kulturalnego ale także samo-poprzez inicjowanie działań artystycznych lub opiekę nad twórcami- przyczynia się do wzbogacania tego spichlerza. Pod egidą Muzeum działają dwa renomowane zespoły muzyczne. Pierwszy z nich, „Pro Musica Antigua”, nagrał już siedem płyt z muzyką dawnych mistrzów oraz kompozycjami współczesnymi napisanymi specjalnie dla zespołu. Drugi to obecnie najlepszy w kraju chór kameralny „Pro Forma”, który trzykrotnie zdobył najwyższe laury na najważniejszym w Polsce konkursie „Legnica cantat”. Dokonuje licznych nagrań i koncertuje w najbardziej prestiżowych salach w kraju. Muzeum inspiruje też artystów plastyków. Z myślą o inspirowaniu artystów plastyków działa na olsztyńskim zamku „Galeria Jednego Obrazu”. Artyści specjalnie dla tej Galerii tworzą nowe obrazy rzeźby, instalacje…

Ten kreatywny, kulturotwórczy aspekt działalności Muzeum Warmii i Mazur będzie także kontynuowany i rozwijany w przyszłości. Muzeum jest i pozostanie swoistym ośrodkiem nauki, kultury i edukacji. Jest także i pozostanie miejscem dostarczającym rozrywki i zabawy. Łączenie tych wszystkich funkcji jest znakiem firmowym Muzeum Warmii i Mazur. Ale taka formuła Muzeum wymaga od kierownictwa i pracowników Muzeum dużego wyczucia i umiejętności zachowania stosownych proporcji pomiędzy wymienionymi wyżej polami muzealnej aktywności. Muzeum musi być kojarzone z kulturą wysoką, co nie oznacza, podkreślę to wyraźnie, że ma być miejscem elitarnym. Wręcz przeciwnie. Cechami Muzeum Warmii i Mazur, które będą nadal pielęgnowane ze szczególną uwagą są otwartość i przystępność.

Jednym z nowych projektów, którego realizację rozpoczniemy w 2012 roku będzie organizowany na olsztyńskim zamku:

-„Festiwal Muzyki Kameralnej im. Feliksa Nowowiejskiego” z konkursem kompozytorskim o nagrodę noszącą imię tego wielkiego Warmiaka.

Innym projektem, który zaczniemy realizować od 2011 roku będzie

-„Artystyczny Piknik na dziedzińcu olsztyńskiego zamku” -w niewyszukanej i luźnej formie spotkania ze sztuką, muzyką, filmem, poezją...

 

11.Muzeum a rozwój turystyki

Muzeum Warmii i Mazur jest i pozostanie jednym z ważniejszych produktów turystycznych regionu. Za swoją działalność na tym polu zostało wyróżnione m. in. Złotą odznaką ZG PTTK. Oferta, jaką Muzeum proponuje turystom jest różnorodna i będzie w najbliższych latach rozbudowywana tak by stała się jeszcze pełniejsza.

Podstawową ofertą Muzeum Warmii i Mazur, podobnie jak innych muzeów, są wystawy. Dlatego też, w 2010 roku, zostanie powołany wewnątrz Muzeum specjalny zespół, który we współpracy z organizacjami turystycznymi oraz Komisją Przewodnicką PTTK przeanalizuje dotychczasową ofertę wystawienniczą Muzeum w aspekcie dostępności i atrakcyjności turystycznej (zob. Też część Planu dotyczącą wystaw). Na podstawie tej analizy dokonywane będą zmiany na ekspozycjach.

Powróci się do praktyki promowania oferty turystycznej Muzeum nie tylko poprzez szkolenia organizowane dla przewodników PTTK (omawianie nowych wystaw) ale także przez spotkania z biurami i stowarzyszeniami zajmującymi się organizacją ruchu turystycznego.

Wielką atrakcję turystyczną stanowią zamki w Olsztynie i Lidzbarku Warmińskim dlatego też w latach 2010-2015 przeprowadzi się prace konserwatorskie obu obiektów pod kątem podniesienia atrakcyjności, dostępności dla turystów a także bezpieczeństwa obu tych obiektów. Jedną z największych atrakcji turystycznych stanie się, po zakończeniu prac badawczych i ponownej konserwacji, tablica astronomiczna Mikołaja Kopernika na olsztyńskim zamku. W 2010 roku opublikowane zostaną wyniki badań prowadzonych od trzech lat i opracowany zostanie program prac konserwatorskich a w latach 2011-2012 nastąpi jego realizacja. Utworzony zostanie specjalny wielodyscyplinarny zespół do spraw tablicy astronomicznej, który zajmować się będzie badaniami i promocją tego niezwykłego zabytku. Pałac Dohnów w Morągu, gdzie mieści się Muzeum im. J.G. Herdera będzie o wiele chętniej odwiedzany przez turystów po wykonaniu remontu (stylizacja) klatek schodowych a także po urządzeniu ogrodu w stylu barokowym. Do końca 2015 roku planuje się wykonać oba te zadania.

Turystyczną atrakcją, w zdecydowanie większym niż dotychczas stopniu, będą wyposażone w nową infrastrukturę turystyczną Pola Grunwaldzkie i Muzeum Bitwy Grunwaldzkiej z nową multimedialną ekspozycją. Inwestycja o wartości ok. 29 mln zł realizowana przez Muzeum Warmii i Mazur a finansowana w 85 procentach ze środków unijnych w ramach RPO „Warmia i Mazury” zostanie ukończona w maju 2010 roku.

Muzeum Bitwy Grunwaldzkiej opracowuje nowy program działania. Stanie się miejscem organizacji wielu przedsięwzięć promujących tradycje oręża polskiego a także popularyzujących wiedzę o średniowieczu i kulturze rycerskiej.

Niezwykle ważne, także w aspekcie rozwoju turystyki, będzie, zrealizowanie II etapu zagospodarowania Pól Grunwaldzkich, tj. zbudowanie nowego dużego, nowoczesnego, Muzeum Bitwy Grunwaldzkiej. Opracowana jest pełna dokumentacja projektowa i wykonawcza dla tego muzeum. Koszt realizacji to ok. 49 mln brutto. Jeżeli nie znajdzie się wcześniej innych źródeł finansowania to istnieje szansa realizacji budowy w ramach programów unijnych na lata 2014-2020. Muzeum złożyło wstępnie ten projekt do wieloletniego planu inwestycyjnego Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego.

Drugą, równie ważną, częścią składową oferty turystycznej są działania o charakterze edukacyjnym i artystycznym łączącym edukację z zabawą i rozrywką. W latach 2010 – 2015 będą kontynuowane te wszystkie sprawdzone i cieszące się dużym powodzeniem imprezy a przybliżające turystom wybrane aspekty przeszłości i kultury artystycznej regionu takie jak: „Niedziele w Muzeum”, „Wakacyjne czwartki z Mikołajem Kopernikiem” - na olsztyńskim zamku, „Letnia akademia muzyczna” - na zamku lidzbarskim, „Jarmark mazurski” w Muzeum w Szczytnie, „Weekendy z J.G. Herderem” w Morągu. Od 2010 roku z inicjatywy Oddziału – Muzeum w Mrągowie organizowany będzie „Turniej miast historycznych”. Od 2011 roku – jak już wspomniano- Muzeum Warmii i Mazur będzie organizowało Międzynarodowy Festiwal Muzealny „Musealia”, który także będzie wielką atrakcją turystyczną.

Od 2010 roku podejmie się kolejną próbę wydłużenia godzin otwarcia Muzeum w sezonie turystycznym. Dotychczasowe doświadczenia nie są w tym względzie zadowalające ( jest niewielkie zainteresowanie wizytami w muzeach po godzinie 17-tej i koszty obsługi sal nie są współmierne do osiąganych efektów), niemniej od czerwca do końca sezonu turystycznego przynajmniej jeden dzień w tygodniu Muzea będą czynne do godz. 19 -tej. Muzeum Bitwy Grunwaldzkiej, tak jak w poprzednich latach, czynne będzie we wszystkie dni tygodnia do godz. 18 tej.

Z myślą o turystach zagranicznych wszystkie wystawy stałe wyposaży się w podpisy pod obiektami oraz komentarze w języku angielskim i niemieckim. Na zmodyfikowanej stronie internetowej Muzeum Warmii i Mazur już od 2010 roku pojawi się więcej niż dotychczas informacji w języku angielskim, niemieckim i rosyjskim. Lepszej promocji Muzeum służyć będą także nowe wydawnictwa wielojęzyczne.

Kluczowym problemem jest zdefiniowanie oczekiwań turystów i mieszkańców naszego regionu w aspekcie oferty proponowanej przez Muzeum Warmii i Mazur. Dlatego Muzeum Warmii i Mazur sformułowało projekt badawczy, dzięki któremu dokona się analizy stopnia zaspokajania społecznych oczekiwań. Wniosek o sfinansowanie tego projektu został złożony w Narodowym Centrum Kultury.

Istotnym problem jest dostępność Muzeum Warmii i Mazur i jego oddziałów dla osób niepełnosprawnych ruchowo. Wszystkie budynki, które stanowią siedziby muzeów to obiekty zabytkowe. Jedynie w Muzeum Przyrody udało się podczas adaptacji pałacyku na Muzeum zbudować windy dla niepełnosprawnych. Dzięki realizowanej obecnie inwestycji przyjazne niepełnosprawnym będą także Pola Grunwaldzkie i tamtejsze Muzeum. W opracowanym dla zamku olsztyńskiego- głównej siedzibie Muzeum-„Programie funkcjonalno-użytkowym” również przewiduje się zbudowanie wind. W zamku olsztyńskim i w pozostałych obiektach, do 2013 roku, dzięki finansom z programów wspierających, zostaną zainstalowane wózki umożliwiające niepełnosprawnym przemieszczanie się w muzeach.

Te i inne zabiegi Muzeum powinny doprowadzić do zwiększenia liczby zwiedzających przynajmniej o 5 procent każdego roku, szczególnie w tych oddziałach, gdzie ze względu na możliwości techniczne, organizację i bezpieczeństwo zbiorów i turystów jest to możliwe. Zakłada się, przede wszystkim, znaczny wzrost liczby zwiedzających w Grunwaldzie i Lidzbarku Warmińskim (po zakończeniu inwestycji i prac konserwatorskich). Wzrost liczby odwiedzających Muzeum ( do 2015 roku, o co najmniej 25 procent) przekładać się będzie na wzrost dochodów, choć trzeba pamiętać, że wydłużanie godzin otwarcia muzeum, organizacja kosztownych wystaw (ubezpieczenie i zabezpieczenie, zatrudnianie dodatkowych osób) generuje także koszty i czynnik ekonomiczny nie powinien determinować wzrostu frekwencji.

Muzea mogą stymulować rozwój turystyki i taką rolę widzi dla siebie Muzeum Warmii i Mazur, trzeba mieć jednak świadomość tego, że frekwencja w muzeach zależna jest w dużej mierze od wielu innych procesów zachodzących w turystyce.

 

12.Rola Muzeum Warmii i Mazur w wojewódzkiej sieci muzealnej

Muzeum Warmii i Mazur jako największa instytucja muzealna w województwie stara się widzieć swoją rolę szerzej i wypełniać funkcję muzeum wiodącego dla innych muzeów lub placówek o podobnych celach działania. Choć rola muzeum wiodącego nie została mu formalnie przypisana, pomaga w tworzeniu nowych muzeów, wspiera merytorycznie muzea już istniejące. To z Muzeum Warmii i Mazur wypłynęła inicjatywa utworzenia w 2006 roku Warmińsko-Mazurskiego Oddziału Stowarzyszenia Muzealników Polskich integrującego środowisko muzealników. Obecnie Stowarzyszenie skupia ponad 50 członków. Jesienią 2010 r zostanie podjęta kolejna próba integracji, tym razem o charakterze instytucjonalnym. Muzeum Warmii i Mazur wystąpi z inicjatywą utworzenia „Forum Muzeów Warmii, Mazur i Powiśla”. „Forum” będzie miejscem wymiany poglądów na temat możliwości współpracy międzymuzealnej oraz problematyki związanej z funkcjonowaniem muzealnictwa w aspekcie instytucjonalnym.

Planuję powołanie do życia do 2012 roku Pracowni ds. Muzealnictwa, która będzie zajmowała się gromadzeniem informacji o wszystkich muzeach działających w województwie, będzie prognozować kierunki rozwoju muzealnictwa, określać potrzeby w tym zakresie, diagnozować problemy i badać stopień społecznej akceptacji działalności muzeów, prowadzić wielopłaszczyznowe badania nad funkcją Muzeum Warmii i Mazur i pozostałych muzeów w regionie.

 

13.Współpraca z samorządami lokalnymi oraz innymi instytucjami i stowarzyszeniami

Muzeum, realizując swoją nowocześnie rozumianą misję, jako instytucja służąca społeczeństwu w możliwie szerokim aspekcie, jest i pozostanie instytucją otwartą na współpracę a także wspierającą działalność samorządów lokalnych oraz organizacji działających na polu ochrony dziedzictwa kulturalnego czy kultury w ogóle. Muzeum Warmii i Mazur wspólnie z wojewódzkimi władzami samorządowymi podejmie starania w sprawie sformalizowania współpracy Muzeum z samorządami lokalnymi. Dotyczyć to będzie głównie tych samorządów, gdzie znajdują się oddziały Muzeum. Wykorzysta się tu doświadczenia płynące z pierwszego, pilotażowego porozumienia tego typu zawartego z Samorządem Powiatu Szczytnieńskiego. Muzeum poszerzać będzie także swoją współpracę z tymi samorządami, gdzie nie ma oddziałów Muzeum. Z myślą o nich stworzy ofertę wystawienniczą , z której będą mogły korzystać te samorządy i instytucje, które stworzą warunki zapewniające bezpieczeństwo zbiorom zgodne z przepisami dotyczącymi przechowywania i eksponowania muzealiów.

Dzięki inicjatywie Muzeum Warmii i Mazur w 2006 roku zawiązało się Warmińsko – Mazurskie Stowarzyszenie Sztuk Pięknych „ Zachęta”, które w krótkim czasie utworzyło bogatą i jedyną tego typu w województwie kolekcję sztuki współczesnej o wartości bliskiej 1 mln zł. Kolekcja znalazła opiekę merytoryczną i konserwatorską w naszej instytucji. Także w następnych latach, do czasu utworzenia własnej siedziby, Muzeum będzie starało się wspierać powstawanie tej niezwykle ważnej dla kultury Warmii i Mazur kolekcji. Warto dodać, że prezesem „Zachęty” jest, już drugą kadencję, Kierownik Działu Sztuki Współczesnej MWiM a dyrektor Muzeum jest członkiem Zarządu.

Kontynuować się będzie współpracę z takimi stowarzyszeniami jak Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyńskie Forum Naukowe, Fundacja Środowisk Twórczych, Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Warmii i Mazur i Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Mazurskiego w Szczytnie, które uczestniczą we wspólnych z Muzeum projektach lub podejmują samodzielne działania na rzecz wspierania działalności Muzeum Warmii i Mazur. Szczególne miejsce wśród ww. organizacji zajmuje Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Warmii i Mazur. W latach 2010-2015 Muzeum zacieśni współpracę z tym Stowarzyszeniem, będzie stymulowało i wspierało jego rozwój. Muzeum będzie także wspierać Olsztyńskie Towarzystwo Śpiewacze skupiające członków i sympatyków chóru Pro Forma, oraz wspierać działalność zespołu Pro Musica Antigua.

 

14.Promocja Muzeum oraz promocja województwa poprzez działalność Muzeum Warmii i Mazur.

Muzeum od wielu lat prowadzi i w latach 2010-2015 będzie rozwijać współpracę z muzeami i różnego typu partnerami za granicą. Głównymi partnerami Muzeum są Muzeum Obwodowe w Kaliningradzie (Rosja), Muzeum Historyczne w Trokach (Litwa), a w Niemczech: Fundacja Klasyki Niemieckiej w Weimarze, Fundacja Grharta Hauptmanna w Dusseldorfie (Stiftung Gerhat Hauptmann Haus) oraz Towarzystwo Historyczne Warmii w Munster (Historischer Verein fur Ermland). Bardzo aktywne partnerstwo istnieje pomiędzy Muzeum Warmii i Mazur a Urzędem Rady Generalnej Departamentu Cotes d'Armor we Francji, z którym nasze województwo ma podpisaną umowę o współpracy. W najbliższych dwu latach planuje się także nawiązanie bliższych kontaktów z Fundacją Herdera w Marburgu w Niemczech oraz z muzeami w regionach , które są partnerami naszego województwa (m.in. w Równem na Ukrainie oraz Muzeami w Umbrii we Włoszech) Dzięki wystawom i innym działaniom upowszechniającym realizowanym w ww. ośrodkach Muzeum popularyzuje i promuje dziedzictwo kulturalne i przyrodnicze Warmii i Mazur.

Muzeum włączy się aktywnie do udziału w targach turystycznych krajowych i zagranicznych. Będzie promować swoje produkty turystyczne i zapraszać do odwiedzania Muzeum. Lepszej promocji Muzeum i regionu, oprócz nowej wielojęzycznej strony www, służyć także będą nowe wydawnictwa promocyjne (m.in. album promujący Muzeum, jego zbiory i działalność, foldery informujące o wszystkich Oddziałach -2011 rok). Do działań promocyjnych, poza wydawnictwami i internetem wykorzysta się (podobnie jak czyni się to obecnie) także radio, telewizję i prasę. W ostatnich trzech latach ukazało się ponad 100 artykułów dotyczących działalności Muzeum Warmii i Mazur. W większym niż do tej pory zakresie będzie się zabiegać o promocję w mediach centralnych.

Muzeum będzie kontynuować i poszerzać plan wystaw promujących kulturę i środowisko przyrodnicze Warmii i Mazur. Temu celowi służyć będzie m.in.

-stworzenie interdyscyplinarnej i multimedialnej wystawy o Mikołaju Koperniku (otwarcie w maju 2011 r. w San Brieuc we Francji, na dwudziestolecie współpracy naszego województwa z Departamentem Cotes d'Armor). Wystawa ta będzie następnie prezentowana w innych miastach europejskich.

-prezentacja w kolejnych miastach i regionach zaprzyjaźnionych z Warmią i Mazurami wystaw promujących walory przyrodnicze Warmii i Mazur ( m.in. Wystawy przygotowanej na Dni Województwa Warmińsko – Mazurskiego w Kaliningradzie w czerwcu 2010 r.)

-przygotowanie eksportowej multimedialnej wystawy promującej dziedzictwo kulturalne Warmii i Mazur

-organizacja od 2011 roku, na zamku olsztyńskim, i w jego oddziałach wspomnianego wcześniej Międzynarodowego Festiwalu Muzealnego „Musealia”. Festiwal będzie specjalną ofertą dla mieszkańców regionu i turystów przybywających na Warmię i Mazury. Muzeum będzie jeszcze pełniej niż do tej pory wypełniać funkcję swoistego centrum dialogu międzykulturowego.

 

15.Konserwacja obiektów architektury oraz remonty, baza

Pod bezpośrednią opieką Muzeum (trwały zarząd) znajdują się - jak już wcześniej wspomniano- wspaniałe zabytki, zaliczane do najcenniejszych w regionie. Należą do nich m. in. takie obiekty jak gotyckie zamki w Lidzbarku Warmińskim i Olsztynie, barokowy pałac Dohnów w Morągu, willa i wozownia z pocz. XX wieku oraz Dom Gazety Olsztyńskiej w Olsztynie czy część zabytkowego ratusza w Szczytnie. Muzeum Warmii i Mazur jest także właścicielem Pól Grunwaldzkich ( ok. 90 ha). Wszystkie ww. obiekty wpisane są do rejestru zabytków. Do Prezydenta Rzeczpospolitej złożony został wniosek o objęcie Pól Grunwaldzkich szczególną ochroną i wpisanie ich na listę Pomników Historii. Oprócz obiektów zabytkowych Muzeum Warmii Mazur posiada jeszcze w Olsztynie niedawnopowstały Centralny Magazyn Muzealiów.

Najpilniejsze i wymagające największego wysiłku organizacyjnego oraz finansowego są prace konserwatorskie i remontowe na zamkach w Olsztynie i Lidzbarku Warmińskim.

A oto plan ważniejszych przedsięwzięć w tym zakresie na lata 2010 -2015:

Na zamku w Lidzbarku Warmińskim:

-do końca 2010r. zakończone zostaną prace konserwatorskie w kaplicy (współfinansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego koszt ogólny – 153 tys zł),

-do kwietnia 2011r., zakończona będzie konserwacja dziedzińca i krużganków ( finansowany z Mechanizmu Finansowego EOG, koszt – 4 860 tys. zł),

-w dalszej kolejności, w latach 2011-2015, dokona się modernizacji wewnętrznych instalacji (opracowywana jest dokumentacja), konserwacji wielkiego refektarza z cennym fryzem herbowym biskupów warmińskich, remontu mostu nad fosą, konserwacji murów obronnych i urządzenia terenu wokół zamku, w tym rekonstrukcji ogrodów biskupa Krasickiego.

Planuje się także, że w latach 2010-2015 w olsztyńskim zamku- głównej siedzibie Muzeum Warmii i Mazur – zostanie zakończony gruntowny remont połączony z konserwacją najcenniejszych elementów i adaptacją pomieszczeń do celów muzealnych. Program prac przeprowadzany jest w oparciu o opracowany w 2008 roku (obecnie modyfikowany) „Program funkcjonalno-użytkowy zamku olsztyńskiego”. Część prac została już wykonana. W ostatnich kilku latach przeprowadzono konserwację:

-magazynu solnego,

-większości zewnętrznych odcinków murów obronnych,

-baszty cylindrycznej (od strony płn.- wsch.)

-szczytu gotyckiego

-najniższą kondygnację średniowiecznych piwnic oraz mury „klatki schodowej” w skrzydle północnym.

W 2010 roku zakończona zostanie kosztowna i trwająca dwa lata:

-całkowita wymiana instalacji elektrycznej, co przyczyni się do radykalnego podniesienia bezpieczeństwa pożarowego zamku (finansowane z dotacji celowej Urzędu Marszałkowskiego). Ponadto do sezonu turystycznego:

-wykonany zostanie remont Sal Kopernikowskich oraz

-schody drewniane do średniowiecznych piwnic

Do 15 listopada br.:

-konserwacja średniowiecznej więźby ( z 1373 r.) oraz wymiana pokrycia ceramicznego dachu nad skrzydłem północnym ( finansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Urzędu Marszałkowskiego koszt: 1,2 mln zł)

W 2011 roku, pod warunkiem uzyskania środków z Ministerstwa oraz Urzędu Marszałkowskiego planuje się :

-konserwację obu szczytów skrzydła północnego

-konserwację i naprawę więźby ze słynnymi hurdycjami (1428 r.) i wymianę pokrycia dachowego

-remont pomieszczeń w przyziemiu (ciągi komunikacyjne)

-konserwację tablicy astronomicznej Mikołaja Kopernika ( w krużganku)

W latach 2014-2015r. (wcześniej nastąpi ostateczne rozstrzygnięcie spraw własnościowych baszty użytkowanej przez ZO ZPAP) planuje się wykonanie pozostałych prac konserwatorskich i remontowych przewidzianych we wspomnianym opracowaniu pn. „Program funkcjonalny i użytkowy olsztyńskiego zamku”. W celu uzyskania środków na sfinansowanie remontu złożony zostanie wniosek do programów unijnych na perspektywę finansową na lata 2014-2020.

Planuje się także wykonać prace, o których mowa w innych częściach opracowania, dotyczące przede wszystkim pałacu Dohnów w Morągu, Muzeum Przyrody i Muzeum Bitwy Grunwaldzkiej.

Aby zapewnić racjonalną i planową organizację prac remontowych i konserwatorskich, a także po to by odciążyć budżet przeznaczony na działalność podstawową, Muzeum Warmii i Mazur powinno mieć zagwarantowaną (zgodnie zresztą z wnioskami jednej z kontroli NIK) specjalną i stałą pulę środków na ten cel. Wnioskuje się, by była to kwota ok.500 tys. zł rocznie.

Muzeum Warmii i Mazur dążyć będzie do posiadania na terenie Olsztyna zaplecza technicznego i gospodarczego. Takie zaplecze, usytuowane poza zamkiem, pozwoliłoby na przeniesienie poza obręb zabytkowych budowli magazynów gospodarczych, pracowni rzemieślniczych, garaży itp. Pierwszy krok w tym kierunku został już zrobiony. W 2010 roku, w zamian za przekazany miastu Barczewo dawny kościół ewangelicki, Muzeum otrzymało z zasobów Województwa pomieszczenie magazynowe znajdującego się w zespole obiektów gospodarczych przy ul. Pstrowskiego. Jednak pojawiła się możliwość pozyskania innego dużego, samodzielnego obiektu usytuowanego na Kolonii Mazurskiej. Muzeum, mając w tym względzie wsparcie Urzędu Marszałkowskiego, złożyło w ubiegłym roku oficjalny wniosek do Zarządu Województwa o przekazanie mu wspomnianego obiektu. Sprawa jest w toku. Jej pozytywny finał rozwiązałby wiele problemów logistycznych Muzeum na wiele lat.

Szczegółowy wykaz wszystkich potrzeb a także plan realizacji znajdzie się w oddzielnym opracowaniu.

 

16.Zarządzanie Muzeum

Dotychczasowa struktura organizacyjna Muzeum Warmii i Mazur oparta na Działach, Oddziałach terenowych i innych samodzielnych komórkach organizacyjnych jest wypadkową potrzeb, możliwości oraz wieloletniej tradycji. W 2010 roku rozpocznie się, a w 2011 roku zostanie zakończony przegląd struktur organizacyjnych Muzeum. Na nowo zostaną zdefiniowane i podzielone kompetencje i odpowiedzialność poszczególnych komórek organizacyjnych i poszczególnych pracowników, a przede wszystkim członków kadry zarządzającej Muzeum w tym zastępców dyrektora i głównej księgowej. W celu należytej kontroli realizacji zadań oraz wychwytywania nieprawidłowości utrudniających sprawne zarządzanie, na przełomie 2010/2011 roku zostanie utworzona jednoosobowa komórka kontroli wewnętrznej.

Podstawową zasadą przyświecającą wszystkim decyzjom w dziedzinie zarządzania instytucją będzie zasada decentralizacji kompetencji i odpowiedzialności ze szczebla dyrektorskiego na szczebel jego zastępców i innych członków kadry kierowniczej.

 

17.Sprawy pracownicze, kadry

Dobrem samym w sobie jest kompetentny i oddany instytucji zespół pracowników Muzeum Warmii i Mazur. Wraz ze wszystkimi oddziałami terenowymi i innymi agendami ( w sumie 10 jednostek) Muzeum zatrudnia, w przeliczeniu na pełne etaty, średniorocznie 159 pracowników. W latach 2010-2015, konieczne będzie dodatkowe zatrudnienie 5-7 osób w Muzeum Bitwy Grunwaldzkiej, w związku z realizowanym projektem inwestycyjnym i zgodnie z przyjętymi wcześniej wskaźnikami zatrudnienia w tym Muzeum.

W celu lepszej koordynacji pracy a także pełniejszej realizacji zadań statutowych, w latach 2010-2015 planuje się ( dzięki wewnętrznym ruchom kadrowym oraz ewentualnie dodatkowemu zatrudnieniu) utworzenie:

-samodzielnego stanowiska do spraw kontroli wewnętrznej

-samodzielnej pracowni zajmującej się promocją i marketingiem

-działu konserwacji i remontów obiektów architektury

-pracowni ds. muzealnictwa

Omawiając sprawy kadrowe należy mieć świadomość tego, że w latach 2010- 2015 tuż po tym okresie, nastąpi zmiana pokoleniowa w Muzeum Warmii i Mazur. Wielu zasłużonych dla naszej instytucji kustoszy i pracowników administracji przejdzie w tym okresie na emeryturę lub zbliży się do wieku emerytalnego. Dlatego też niezwykle ważnym zadaniem na najbliższe dwa-trzy lata będzie odpowiednie przygotowanie kadr, które przejmą na siebie odpowiedzialność za opiekę nad zbiorami i realizacją zadań statutowych Muzeum. W tym trudnym okresie poświęci się szczególnie dużo uwagi na kształtowanie odpowiednich relacji międzyludzkich. Czynione będą wysiłki na rzecz pełniejszego zintegrowania pracowników Muzeum.

Ze sprawami kadrowymi ściśle wiąże się sytuacja płacowa pracowników Muzeum. Od kilku lat następuje pauperyzacja pracowników kultury w tym także Muzeum Warmii i Mazur. Średnie pobory pracowników Muzeum znacznie odbiegają od średniej krajowej. W 2009 roku średnia płaca miesięczna w Muzeum Warmii i Mazur (bez nagród jubileuszowych) wyniosła 2329 zł brutto a bez wynagrodzeń członków dyrekcji (dyrektora, zastępcy i głównej księgowej) 2247 zł. Szczególnie niskie są pobory pracowników z krótkim stażem pracy. Muzeum wyczerpało praktycznie wewnętrzne możliwości podnoszenia wynagrodzeń. Podniesienie wszystkim pracownikom poborów miesięcznych tylko o 100 zł brutto skutkowałoby wydatkowaniem 240 tys. zł w skali roku. Dlatego też -po konsultacji z Komisją Zakładową NSZZ Solidarność i Radą Pracowników- do 15 września br. opracowany zostanie i przedstawiony Zarządowi Województwa postulowany program poprawy wynagrodzeń.

 

 

18.Finanse

Muzeum Warmii i Mazur działa w trudnych warunkach finansowych. Spowodowane jest to wieloma czynnikami ale najważniejszym z pewnością jest bardzo znaczący spadek poziomu dotacji podmiotowej w pierwszych latach po przejęciu Muzeum Warmii i Mazur przez Samorząd Województwa co miało miejsce w 1999 r. Przedtem Muzeum, podobnie jak inne instytucje wojewódzkie utrzymywane były z budżetu państwa. Według wyliczeń przeprowadzonych w 2004 roku realna dotacja podmiotowa (po uwzględnieniu inflacji) dla Muzeum Warmii i Mazur w 2003 w stosunku do okresu przed reformą administracyjną (1998 r.) spadła aż o 34 % (!).

W 2010 roku dotacja podmiotowa Samorządu Województwa wynosi 6.670 tys. zł (nie licząc specjalnego, jednorazowego wsparcia kwotą 200 tys. zł na organizację przedsięwzięć grunwaldzkich). W tej kwocie mieści się roczny fundusz płac, który wynosi ok. 5.800 tys. zł (4.800 tys: wynagrodzenia plus 1 mln zł: ZUS oraz FŚS). Oznacza to, że nawet przy podawanej już wyżej średniej zarobków w wysokości 2329 zł brutto, aż 87 (!) procent dotacji podstawowej to fundusz płac.

Pozostała kwota z dotacji podstawowej a więc 870 tys. zł nie wystarcza na pokrycie podstawowych, stałych kosztów utrzymania budynków i podstawowych kosztów administracyjno-gospodarczych, które wynoszą ok. 1mln 490 tys. zł.

Kwota 870 tys. przeznaczona jest na opłacenie części kosztów, a mianowicie:

-205 tys. energia elektryczna

-275 tys. zł energia cieplna

-70 tys. zł opał

-321 tys. zł ochrona obiektów

Wszystkie pozostałe stałe koszty (ok. 620 tys. zł), związane z utrzymaniem obiektów i drobnymi remontami a także niezbędne wydatki administracyjno- gospodarcze takie jak: opłaty za pobór wody, gazu, odpady komunalne, ubezpieczenia majątkowe, czynsze, środki utrzymania czystości, materiały kancelaryjne, opłaty pocztowe, paliwo, delegacje służbowe, naprawy samochodów , ubezpieczenia majątkowe, drobne zakupy materiałów i usług również pokrywane są z dochodów wypracowywanych przez Muzeum.

Z dochodów własnych lub pozyskiwanych z i innych źródeł pozabudżetowych pokrywana jest w całości działalność podstawowa, a więc organizacja wystaw, działalność edukacyjna, naukowa, wydawnicza, zakupy i konserwacja muzealiów (poza własną pracownią), zakupy do biblioteki, honoraria itp. W 2010 roku Muzeum przeznaczy na ten cel pozostałą wypracowaną przez siebie kwotę.

Muzeum każdego roku zabiega o uzyskiwanie dodatkowych środków spoza budżetu Województwa jednak po to by zapewnić stabilne warunki działania i rozwoju Muzeum Warmii i Mazur konieczne jest podniesienie poziomu dotacji.

Postuluje się przyjęcie na lata 2011-2015 takiego modelu finansowania, w którym dotacja Samorządu pokrywa fundusz płac oraz wszystkie stałe koszty utrzymania obiektów i związanych z tym wydatków administracyjno-gospodarczych i remontowo – konserwatorskich. Cała działalność podstawowa, tj. m. in.: organizacja wystaw, zakupy i konserwacja muzealiów, publikacje, działalność edukacyjna i upowszechnieniowa, badania naukowe itd. finansowana byłaby z dochodów wypracowywanych przez Muzeum oraz z innych źródeł pozabudżetowych. Przy obecnym poziomie dochodów własnych, tj. w wysokości 1- 1,2 mln zł będą one wydatkowane w sposób następujący:

 

-250 tys. zł organizacja nowych wystaw i modernizacja istniejących

-100 tys. zł zakupy muzealiów

-100 tys. zł konserwacja muzealiów

-200 tys. zł działalność wydawnicza (Rocznik Olsztyński, Zeszyty MWiM, katalogi zbiorów i wystaw, wydawnictwa promocyjne)

-250 tys. zł działalność edukacyjna i upowszechnieniowa

-50 tys. zł badania naukowe

-50 tys. inne działania (m.in. promocja)

Dzięki przedstawionemu wyżej modelowi możliwe byłoby zrealizowanie w całości zakładanego na lata 2010-2015 rozwoju działalności podstawowej instytucji.

Muzeum Warmii i Mazur doskwiera brak stałego przyznawanego wraz z doroczną dotacją podstawową funduszu na remonty i konserwacje zabytkowych siedzib muzeum, które są jednymi z najcenniejszych zabytków w regionie. Obiekty te (m. in. zamki w Olsztynie i Lidzbarku Warmińskim, pałac Dohnów w Morągu, willa i wozownia z pocz. XX w Olsztynie, dom Gazety Olsztyńskiej, Pola Grunwaldzkie) powierzone naszemu muzeum przez Samorząd Województwa, wymagają stałych i kosztownych prac konserwatorsko-remontowych. Muzeum, dzięki intensywnym staraniom-uzyskuje finansowanie niektórych prac z różnych źródeł pozabudżetowych jednak dla prawidłowej opieki nad tymi zabytkami konieczne jest przeznaczanie, co najmniej 500 tys. zł rocznie. Dzięki tym funduszom można byłoby do roku 2015, w sposób przeprowadzać niektóre najpilniejsze prace remontowe i konserwatorskie oraz opracować z odpowiednim wyprzedzeniem niezbędną dokumentację techniczną i konserwatorską.

Podjęte zostaną starania o poprawę poziomu wynagrodzeń pracowników Muzeum. Na podniesienie poborów średnio na etat o 500 zł brutto należałoby przeznaczyć każdorazowo w budżecie 1,2 mln zł rocznie.

Poziom dotacji rocznej, który poprawiłby w radykalny sposób warunki działania Muzeum Warmii i Mazur i umożliwił, bez żadnych zagrożeń, osiągnięcie do 2015 roku wszystkich zakładanych celów to :

1,5 mln zł - utrzymanie obiektów i koszty administracyjno - gospodarcze

7,0 mln zł -płace (wraz z ZUS i innymi pochodnymi) w tym 1,2 mln zł na podwyżki płac średnio o 500 zł brutto

0,5 mln zł - stały fundusz na prace remontowo – konserwatorskie

Działalność podstawowa finansowana byłaby z wypracowanych przez Muzeum dochodów własnych (obecnie 1 – 1,2 mln zł). W kolejnych latach, dzięki coraz bogatszej i ciekawszej ofercie będzie rosła liczba zwiedzających i będą także rosły dochody własne Muzeum. Zakłada się, że w 2015 roku osiągną poziom 2 mln zł., tj. 22 % w stosunku do postulowanej dotacji Samorządu.

Tak jak ma to miejsce do tej pory, na każdy kolejny rok będzie opracowywany szczegółowy plan finansowy oraz plan działań merytorycznych i inwestycyjnych; plan – tak jak dotychczas - będzie przedstawiany Zarządowi Województwa na etapie opracowywania budżetu dla Muzeum.

 

 

19.Podsumowanie

Dzięki realizacji planu, Muzeum Warmii i Mazur osiągnie znaczący rozwój na wszystkich polach swojej aktywności, tj. gromadzenia, konserwacji i naukowego opracowania zbiorów, działalności badawczej, edukacyjnej, upowszechnieniowej oraz ochrony i zachowania zabytkowych siedzib. Potwierdzi swój status instytucji wiodącej w województwie w zakresie ochrony i popularyzacji dziedzictwa kulturalnego. Muzeum m. in.:

-powiększy swoje zbiory o ok. 12 – 13 tys obiektów,

-w zakresie działalności naukowej powoła interdyscyplinarne zespoły badawcze (Mikołaj Kopernik, Warmia, Mazury), nadal organizować będzie sesje naukowe i wydawać własne periodyki oraz katalogi zbiorów,

-rozwinie Muzealne Centrum Edukacji oraz poszerzy ofertę edukacyjną o nowe i nowoczesne programy edukacyjne ,

-przygotuje nowe stałe wystawy ukazujące przeszłość oraz bogactwo kulturowe i przyrodnicze regionu (m.in. archeologia, sztuka XIX -XXI w, rzemiosło artystyczne, ikony); zmodernizuje dotychczasowe wystawy z wykorzystaniem nowoczesnych technik ekspozycyjnych

-przygotuje ofertę wystaw możliwych do zrealizowania w kraju i za granicą, poza własnymi siedzibami Muzeum Warmii i Mazur

- powoła do życia Międzynarodowy Festiwal Muzealny „Musealia” popularyzujący dziedzictwo kulturalne i przyrodnicze Warmii i Mazur oraz innych regionów, a szczególnie partnerskich województwa Warmińsko – Mazurskiego,

-będzie kontynuować program „Polacy z Kresów wschodnich na Warmii i Mazurach” oraz poszerzać go o inne społeczności zamieszkujące region

-utworzy Wirtualne Muzeum Warmii i Mazur (2012 r,)

-powoła do życia Pracownię ds Muzealnictwa w celu analizy stanu muzealnictwa i prognozowania kierunków jego rozwoju w województwie

-skonsoliduje środowisko muzealne (Forum Muzeów Warmii , Mazur i Powiśla)

-powoła Salon Warmii i Mazur jako cykliczny przegląd twórczości artystów plastyków z Warmii i Mazur (od 2012 r.)

-rozwinie działalność stymulującą rozwój różnych dziedzin sztuki (organizacja Festiwalu Muzyki Kameralnej im Feliksa Nowowiejskiego oraz Pikników artystycznych)

-podniesie walory Muzeum i jego oddziałów jako markowego produktu turystycznego

-podejmować będzie starania o ustabilizowanie warunków finansowania instytucji,

poprawi warunki przechowywania i wystawiania zbiorów (wyposażenie Centralnego Magazynu Muzealiów),

-będzie realizować program remontów, modernizacji i konserwacji zabytkowych siedzib

Muzeum, m.in. zamków w Olsztynie i Lidzbarku Warmińskim, pałacu w Morągu oraz na Polach Grunwaldzkich.

W 2015 roku, dzięki realizacji Planu, Muzeum Warmii i Mazur będzie nowoczesną instytucją, mogącą konkurować z innymi muzeami w kraju, instytucją dającą mieszkańcom regionu oraz przybywającym tu turystom bogatą ofertę kulturalną, instytucją skutecznie chroniącą dziedzictwo kulturalne Warmii i Mazur, promującą jego bogactwo w kraju i za granicą. Muzeum postawi kolejny krok na drodze do osiągnięcia strategicznego celu jakim jest uzyskanie przez Muzeum Warmii i Mazur, najpóźniej do roku 2020, statusu i rangi muzeum narodowego.

 

 

 

Koncepcja i opracowanie

„Planu rozwoju i działania Muzeum w latach 2010 –2015”

Janusz Cygański

 

 

 

Olsztyn, marzec 2010 r.