Polska

Wicepremier Gliński przyjął petycję w sprawie olsztyńskich „szubienic”

Szczegóły

Opublikowano: poniedziałek, 14, maj 2018 17:46

Wicepremier Piotr Gliński przyjął osobiście od Antoniego Górskiego petycję w sprawie wyrejestrowania „Pomnika Wdzięczności Armii Czerwonej” z rejestru zabytków, wpisanego tam pod nazwą „Pomnik Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej” zwanego przez mieszkańców Olsztyna „szubienicami”. Panu Górskiemu towarzyszyli, poseł Wojciech Kossakowski i Pani Anna Bukowska. Podczas spotkania obecna była również Pani Dyrektor Departamentu Ochrony Zabytków. - Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego zapewnił nas, że zajmie się sprawą z wielką wnikliwością – powiedział mediom Antoni Górski.

Antoni Górski osobiście zebrał 2010 podpisów pod petycją. Przypomnijmy, że pomnika X. Dunikowskiego nie objęła ustawa dekomunizacyjna, jako jedynego w Polsce, właśnie z tego powodu, iż to dzieło wybitnego rzeźbiarza. Dlatego pomnik i plac im. Dunikowskiego, w 1993 roku na wniosek SARP zostały wpisane do rejestru zabytków. SARPowi głównie chodziło o zablokowanie aneksji tego miejsca pod rozrastającą się galerię handlową.

Wyrejestrowanie może nastąpić albo na wniosek właściciela, czyli prezydenta Olsztyna. Swego czasu zwróciła się o to do Piotra Grzymowicza wiceminister Magdalena Gawin, w zamian oferując pokrycie kosztów przeniesienia pomnika, ale prezydent tę ofertę odrzucił. Inna możliwość to wykreślenie z urzędu przez ministra kultury. I na tę możliwość liczy Antoni Górski oraz wspierające go środowiska patriotyczne.

Prezydent Olsztyna chciałby w tym miejscu urządzić miejsce rekreacji z fontanną a w nocy nad głowami spacerowiczów miałyby świecić ledowe gwiazdki. Nie realizuje tego projektu – jak argumentuje – z powodu braku środków.

Ten pomysł oburza środowiska patriotyczne z uwagi na zbrodnie popełnione przez Stalina i Armię Czerwoną oraz zniewolenie Polski. Część środowisk domaga się specjalnych tablic przed pomnikiem informujących o dokonanych zbrodniach na ludności polskiej oraz cywilnej-niemieckiej w Prusach Wschodnich (dla nich jest to pomnik gwałciciela), a także opisujące historię powstania pomnika.

Bardziej zdecydowani domagają się przeniesienia pomnika np. na cmentarz żołnierzy radzieckich a w to miejsce postawienie pomnika przez wolny naród. Padają różne pomysły, od pomnika króla Kazimierza Jagiellończyka, który przyłączył Prusy do korony przez pomnik smoleński pomysłu Pityńskiego po pomnik marszałka Józefa Piłsudskiego.

W rocznice tzw. „wyzwolenia Allenstein” przez Armię Czerwoną 22 stycznia 1945 roku oraz w rocznicę napaści Związku Sowieckiego na Polskę 17 września 1941 roku odbywają się pod pomnikiem happeningi środowisk artystycznych (rzeźbiarz Jacek Adamas) i politycznych-prawicowych.

Władysław Kałudziński i Wojciech Kozioł pomalowali na czerwono sierp i młot na pomniku, by ten symbol komunizmu kuł w oczy. Pierwszy raz farba została zmyta, więc pomalowali powtórnie tym razem farbą fluorescencyjną. Sąd kazał im zwrócić miastu koszty pierwszego mycia ok. 1400 złotych. Wyrok nie jest prawomocny.

Wojciech Kozioł 22 stycznia 2018 roku rozwiesił między pylonami baner z napisem „Pomnik wdzięczności za zniewolenie" i rysunkiem czerwonoarmiejca gwałcącego kobietę symbolizującą Polskę. Po 4 godzinach władze Olsztyna kazały baner zdjąć a konsul rosyjski w Gdańsku wystosował w sprawie banera notę dyplomatyczną, gdyż w rysach czerwonoarmiejca dopatrzył się rysów prezydenta Putina.
(as)

Na zdjęciu od lewej, Antoni Górski, wicepremier Piotr Gliński i poseł z PiS z Ełku Wojciech Kossakowski.

od lewej Anna Bukowska, Antoni Górski i wicepremier Piotr Gliński

Tekst Petycji:
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Warszawa

Petycja
w sprawie wyrejestrowania „Pomnika Wdzięczności Armii Czerwonej” z Rejestru zabytków.

My, podpisani pod Petycją mieszkańcy Olsztyna na Świętej Warmii i odwiedzający to piękne miasto zwracamy się do Pana Ministra z żądaniem wyrejestrowania z Rejestru Zabytków, nr B-139/93 z dn. 19.05.1993 r. „Pomnika Wdzięczności Armii Czerwonej” wpisanego pod fałszywą nazwą „Pomnik Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej” zwanego przez mieszkańców Olsztyna „szubienicami”.[1]

W tym dokumencie „Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej”, znajdujący się na pl. X. Dunikowskiego (do 04.06.1993 r. pl. Armii Czerwonej) w Olsztynie, wpisano do „Rejestru zabytków” pod fałszywą nazwą: „Pomnik Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej”. Fałszem jest, że jest to „Pomnik Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej”, jak również że go wykonano w latach 1949-53”, jak to ujęto w „Uzasadnieniu Decyzji…”. W „latach 1949-53” na wskazanym miejscu zbudowano, a w 1954 r. odsłonięto „Pomnik Wdzięczności dla Armii Radzieckiej”.

Od początku, w zamyśle władz partyjnych (właściwie sowieckich) Olsztyna było: „… wznieść pomnik wyrażający hołd dla żołnierzy radzieckich, którzy zdobyli i wyzwolili Olsztyn spod okupacji hitlerowskiej”.[2] Ostatecznie „zaowocowało to utworzeniem 21.05.1949 r, nowego – jak nazwano to w prasie – zreorganizowanego Komitetu Budowy Pomnika Wdzięczności dla Armii Radzieckiej”.[3] Historyk, dr Jerzy Sikorski podaje, że w 1993 r., w związku z robotami na placu odkryto płytę z czerwonego piaskowca z inskrypcją: „Tu stanie Pomnik Wdzięczności dla Armii Radzieckiej, 20 I 1945 – 20 VI 1948”.[4] Tak więc cały czas monument ów oficjalnie zwany był Pomnikiem Wdzięczności dla Armii Radzieckiej (od 1946 roku), zamiennie - Czerwonej, gdyż to ona „wyzwalała” Olsztyn.

W roku 1993 ktoś dokonał samowoli i sfałszował dokument, tym samym zbrukał, jak niegdyś Sowieci Naszą Ziemię, przykrywając „ścierwo sowieckie” imieniem Świętej Ziemi Warmińsko-Mazurskiej. Zmiany nazw placów i nawet podrzędnych ulic wymagały uchwał Rady Miasta, a uchwały, czy jakiejkolwiek decyzji o zmianie nazwy wielkiego monumentu, Pomnika Wdzięczności Armii Czerwonej, fałszywie zwanego Pomnikiem Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej nie ma. Nie ma takiego dokumentu ani Urząd Miasta Olsztyna [5][6][7], ani Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Olsztynie, ani Archiwum Państwowe w Olsztynie, gdzie przeprowadziłem kwerendę za okres od 1954 do 1990 roku. Było za to sprawozdanie z działalności Miejskiej Rady Narodowej informujące o składaniu kwiatów pod „Pomnikiem Wdzięczności” w związku z „obchodami 39 rocznicy wyzwolenia Olsztyna” (1984 rok).[8] „Pomnika Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej” nie ma i nigdy nie było.

O perfidii wpisującego ten monument do Rejestru Zabytków, świadczy fakt, że „Decyzję o wpisaniu sowieckiej pozostałości do Rejestru zabytków” podjęto 19.05.1993 r., a dopiero po dwóch tygodniach, 04.06.1993 r., Rada Miejska w Olsztynie zniosła nazwę „Plac Armii Czerwonej”.[9]

Pomnik wystawiono w geście „wdzięczności” Armii Czerwonej za zniszczenie w 60% zabudowy Olsztyna (już po „wyzwoleniu”), gwałty na miejscowej ludności, kradzież dóbr z Warmii i, faktycznie, za okupację naszej Ojczyzny. Inicjatorem budowy monumentu był ówczesny wojewoda olsztyński Mieczysław Moczar a właściwie Mykoła Demko. Był Ukraińcem z mroczną przeszłością w nielegalnej KPP, PPR i PZPR, generał dywizji KBW, agent wywiadu GRU. Prawdziwą twarz ukazał deklarując: „Związek Radziecki jest nie tylko naszym sojusznikiem, to jest powiedzenie dla narodu. Dla nas, dla partyjniaków, Związek Radziecki jest naszą ojczyzną”. Moczar był z „krwi i kości” Sowietem. A więc, w reprezentacyjnym miejscu naszego, pięknego miasta „Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej” wystawili sobie sami … sowieci. Na pomniku, zakazanego prawem symbolu państwa totalitarnego (art. 256 Kk.) znajduje się sylwetka czerwonoarmisty, sceny sławiące Armię Czerwoną oraz … sierp i młot - godło ZSRR. Nazwanie „Pomnika wdzięczności” przez mieszkańców Olsztyna „szubienicami” odzwierciedla rzeczywistą wdzięczność Olsztynian dla „oswobodzicieli”.

Fałszem jest jakoby pomnik był „dziełem” Xawerego Dunikowskiego. „Artysta” projekt pomnika tylko firmował swoim nazwiskiem: „Prawa do ostatecznych decyzji o kształcie artystycznym pomnika nie miał zagwarantowanych ani Dunikowski, ani też olsztyński Komitet Budowy Pomnika. Wyglądem monumentu żywo interesowali się przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Sztuki, zwani w dokumentach Komisją Ministerialną”.[10]

Przeciwni „Pomnikowi Wdzięczności” jako zabytkowi są: IPN, Prawo i Sprawiedliwość, Solidarna Polska, Ruch Narodowy, Młodzież Wszechpolska, Organizacja Narodowo-Radykalna, Progresywna Polska, Stowarzyszenie Koliber, Towarzystwo Miłośników Wołynia i Polesia, Ruch Oburzonych. A zwolennicy, jeśli chcą pozostawienia pomnika jako zabytku, mogą wystąpić z wnioskiem o wpisanie go do Rejestru Zabytków zgodnie z prawdziwą nazwą: „Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej” (zamiennie - Radzieckiej).

Rada ani Prezydent Miasta Olsztyna nie może opierać się w swojej działalności na fałszywym, z mocy prawa bezprawnym dokumencie, a (co jest wielce oburzające) organa publiczne: policja, prokuratura, sądy, Prezydent Olsztyna, a nawet Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego nie chcą zająć się sprawą fałszywego dokumentu „z urzędu”. Oburza argumentacja Sądu Rejonowego w Olsztynie: „ … nie sposób zarzucić pełniącym stanowisko Prezydenta Miasta Olsztyna, przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków służbowych polegającego na używaniu dokumentu, poświadczającego nieprawdę, skoro jest on legalnie występującym w obiegu urzędowym”.[sic!] [11]

Występuje tu kolizja dwóch aktów prawnych: Ustawy o ochronie zabytków i Kodeksu karnego zakazującego propagowania systemów totalitarnych (art. 256 Kk). A takim jest totalitarny system sowiecki, czego nie chcą uznać władze Olsztyna. Czy nie popełniają przestępstwa? Ale przez Sąd Rejonowy w Olsztynie ukarani są koledzy, którzy pomalowali na czerwono „sierp i młot” na pomniku, uwypuklając przestępczy charakter pomnika. Sąd argumentował swoje stanowisko zniszczeniem zabytku, chociaż obrońca wyraźnie wskazywał, że jest to równocześnie przedmiot przestępstwa. Stąd powstała oddolna inicjatywa wystosowania Petycji do Pana Ministra.

Panie Ministrze
Żądamy, jak we wstępie, wyrejestrowania sowieckiego ścierwa z Rejestru zabytków - zrobienia porządku w dokumentacji będącej w zakresie działalności Pana Ministra. Żądamy unieważnienia i wycofania z obrotu prawnego fałszywego dokumentu.

Z poważaniem
Reprezentujący mieszkańców i gości Olsztyna – 2010 podpisów
Antoni Górski

Załączniki:
1. „Decyzja w sprawie wpisania dobra kultury do rejestru zabytków”; L.dz.PSOZ/IZR.5330- 12/93, nr rejestru zabytków B-139/93 z dn. 19.05.1993r.;
2. Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 1998, nr3(221), Ryszard Tomkiewicz, Kulisy powstania w Olsztynie Pomnika Wdzięczności dla Armii Radzieckiej, str. 396;
3. tamże, str. 401
4. Debata, nr 7(118), 2017, J. Sikorski, Xawery Dunikowski i jego olsztyńskie „szubienice”;
5. Pismo KZ.4121.1.1.2015 Zastępcy Prezydenta J. Słomy do A.G. z dn. 22.07.2015r.;
6. Pismo KZ.4121.1.1.2015 Prezydenta Piotra Grzymowicza do A.G. z dn. 17.08.2015 r.;
7. Pismo KZ.4121.1.2016 Prezydenta P. Grzymowicza do poseł I. Arent z dn. 16.03.2016 r.;
8. Program obchodów 39 rocznicy wyzwolenia Olsztyna, MRN;
9. Uchwała nr XXX/62/93 z dn. 04.06.1993 r.
10. Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 1998, nr3(221)), Ryszard Tomkiewicz, Kulisy powstania w Olsztynie Pomnika Wdzięczności dla Armii Radzieckiej, str. 405;
11. Postanowienie Sądu Rejonowego w Olsztynie z dn. 08.12.2017 r.

Czytaj więcej: Wicepremier Gliński przyjął petycję w sprawie olsztyńskich „szubienic”

Od Pawła Włodkowica do świętego Jana Pawła II. O wkładzie polskim w dzieje praw człowieka i ich ochrony

Szczegóły

Opublikowano: poniedziałek, 30, kwiecień 2018 22:00

Radosław Nojman

W naukach społecznych prawa człowieka są definiowane jako zespół fundamentalnych i powszechnych uprawnień, przysługujących każdej ludzkiej istocie - osobie. Wywodzą się one z prawa boskiego, naturalnego (nie stanowionego), a ich źródłem i podstawą jest przyrodzona godność, stąd obowiązują niezależnie od jakiejkolwiek władzy publicznej – państwo ani ich nie nadaje, ani też nie ma mocy odebrać, natomiast może (i powinno) uznać je i chronić. Ponadto nie istnieje możliwość zrzeczenia się ich. Oczywiście, każda jednostka żyje, funkcjonuje w określonej społeczności i, w pewnym zakresie, musi się do niej przystosować, dlatego też sfera wolności jednego człowieka ograniczana jest przez analogiczne obszary swobód pozostałych osób. Z powyższych uwag wynikają kolejne cechy tych praw: przyrodzoność, niezbywalność i nienaruszalność.

Szeroko pojęta sfera praw człowieka pozostaje w kręgu zainteresowań przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych (m.in. nauk prawnych, historii, filozofii, socjologii i politologii). Najogólniej rzecz ujmując, można wyróżnić następujące stadia rozwojowe w dziejach ochrony przedmiotowych wolności:
1) idealizacja – pojawienie się w ludzkiej świadomości myśli, ogólnej idei;
2) konceptualizacja – powstanie konkretnej, całościowej i logicznej koncepcji;
3) normatywizacja – wyrażenie w formie norm prawa pozytywnego;
4) konstytucjonalizacja – zamieszczenie w treści ustawy o randze zasadniczej dla ustroju państwa;
5) internacjonalizacja – umiędzynarodowienie ochrony prawnej, stworzenie międzynarodowego systemu gwarancji;
6) realizacja – urzeczywistnienie, ochrona w praktyce.

Patrząc na historię praw człowieka można zauważyć, że ich ewolucja odbywała się praktycznie dwutorowo: z jednej strony kształtowały się koncepcje teoretyczne, z drugiej zaś – następowało zaszczepianie na grunt prawa stanowionego, nierzadko ze względów czysto pragmatycznych, niektórych elementów wolności ludzkich.

Ponad tysiącpięćdziesięcioletnia historia Polski obfituje w wydarzenia zarówno wspaniałe, jak i dramatyczne. Wielkie zwycięstwa i sromotne klęski przez wieki wpływały na życie Narodu mieszkającego w centrum „starego kontynentu” i nie pozostającego na uboczu tego, co się na nim działo, lecz, co więcej, współuczestniczącego w procesie kształtowania Europy. Doświadczenia pokoleń Polaków sprawiały, że często na uwadze mieli nie tylko sprawy własnej nacji, ale też innych grup i osób. Szerokie grono działało, pisało, walczyło, pracowało itp. ze świadomością istnienia pewnych praw należnych każdemu człowiekowi. Dlatego nie powinno budzić wątpliwości stwierdzenie, iż Polacy (czy może ściślej: ludzie utożsamiający się z państwem polskim) wnieśli istotny wkład w rozwój idei oraz praktycznej ochrony praw i wolności ludzkich, a panujący zwłaszcza po 1989 roku pogląd, że Polska, jako nowicjusz w tych kwestiach, musi „uczyć się” wszystkiego od innych, jest krzywdzący.

Opisywanie polskiego wkładu w dzieje praw człowieka i ich ochrony należy rozpocząć od wspomnienia myśli Pawła Włodkowica z Brudzenia – rektora Uniwersytetu Krakowskiego, który swoimi nowatorskimi poglądami wyprzedzał czasy, w których dane było mu żyć. Ten „najmniejszy wśród doktorów dekretów” już w średniowieczu, w wieku XV, a więc na długo przed epoką oświecenia, sformułował koncepcję praw i wolności ludzkich. Kluczowe dla jego dorobku traktaty i pisma, powstałe w związku ze sporem polsko-krzyżackim (m.in. na obradującym w latach 1414-1418 soborze powszechnym w Konstancji, gdzie delegacja reprezentująca Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie, z arcybiskupem gnieźnieńskim Mikołajem Trąbą na czele, musiała stawić czoła rzecznikom interesów Zakonu Szpitala Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, m.in. dominikaninowi Janowi Falkenbergowi czy ówczesnemu biskupowi warmińskiemu Janowi Abezierowi), zawierają wiele myśli dotyczących praw narodu (głównie do istnienia, samostanowienia, pokoju i życia według uznawanych norm) oraz jednostki (np. do życia, wolności, własności, słusznego procesu, a także wolności religii i ekspresji). Ponadto, Włodkowic wskazywał na fakt, iż ludzie, będąc podmiotami niezbywalnych uprawnień, mają też swoje naturalne obowiązki. Wychodząc od prawa Boskiego i przyrodzonej godności każdej osoby ludzkiej, głosił nakaz miłości bliźniego, również niewiernego (Żyda, Saracena, innowiercy czy poganina), oraz nawoływał do pokoju. Dzieła Mistrza Pawła, a zwłaszcza sformułowana przez niego doktryna tolerancji religijnej, mają olbrzymią wartość z punktu widzenia zarówno wczesnej, jak i współczesnej koncepcji praw człowieka.

Dołęga - herb rodowy Pawła Włodkowica

W kolejnych wiekach Korona Królestwa Polskiego, a od 1569 roku Rzeczypospolita Obojga Narodów, należały do niewielu krajów, w których prawa i wolności ludzkie wywierały realny wpływ na funkcjonowanie państwa. Z uwagi na tolerancyjną praktykę przyjmowania osób (głównie różnowierców) uchodzących przed prześladowaniami z innych części Europy, nasza Ojczyzna w pełni zasłużyła na miano „kraju bez stosów”. Należy pamiętać też o immunitetach i przywilejach, które uzyskała szlachta od kolejnych królów w latach 1374-1505 oraz kształtującym się w tym czasie polskim parlamentaryzmie. W tym kontekście trzeba zwrócić uwagę przede wszystkim na statut wydany przez Władysława II Jagiełłę w Warcie w 1423 roku, zawierający m.in. przepisy dotyczące ochrony prawnej własności nieruchomości i elementy prawa do niezawisłego sądu, oraz wyrażoną w 1430 roku w Jedlni i powtórzoną trzy lata później w Krakowie zasadę neminem captivabimus nisi iure victum – w dosłownym tłumaczeniu: „nikogo nie uwięzimy, kto nie zostanie pokonany prawem” – (czyli bez wyroku sądowego), będącej przejawem nietykalności osobistej, a także przywilej cerekwicko-nieszawski, w którym Kazimierz Jagiellończyk, poza utrzymaniem w mocy dotychczasowych praw, zagwarantował, że nie będzie wydawał nowych ustaw, nakładał ciężarów publicznych, ani zwoływał szlachty na wyprawę wojenną bez uprzedniej zgody sejmików wojewódzkich i ziemskich. Ustrój demokracji szlacheckiej, oparty na wolnościach osobistych, ekonomicznych, politycznych i prawie oporu, nawet zbrojnego, wobec elekcyjnego władcy nie dotrzymującego warunków umowy ze stanem „panów braci” (artykuły henrykowskie i pacta conventa), podczas reformacji uzyskał kolejny element w postaci wolności religii. Nie bez znaczenia dla utrwalenia takiego porządku był ruch egzekucji praw. Co znamienne, porządek prawny Rzeczypospolitej, przewidujący równowagę między najważniejszymi organami państwa (król i sejm walny, złożony z senatu i izby poselskiej, wraz z sejmikami), został tak skonstruowany, iż, z jednej strony, władcy, pomimo ograniczeń, zachowali stosunkowo liczne prerogatywy (m.in. proponowanie ustaw, mianowanie urzędników), z drugiej zaś – obywatelom przysługiwał szeroki zakres wolności i znaczny udział w życiu publicznym (sprawowaniu władzy).

Niestety, cechująca Rzeczpospolitą Obojga Narodów enklawa swobód z biegiem czasu doprowadziła do nadużyć i anarchii, a przecież już ksiądz Piotr Skarga przestrzegał przed nieodpowiedzialnym korzystaniem ze „złotej wolności”. W II połowie XVIII wieku, w okresie panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, kiedy kryzys polityczny i społeczny stał się już widoczny, a ingerencja obcych mocarstw, głównie zaborczych „sąsiadów” (Rosji, Prus i Austrii), w sprawy polskie ewidentna, zaczęto wprowadzać szeroki program reform. Dążenia do przemian życia publicznego zintensyfikowały się po I rozbiorze Polski w 1772 roku. Ich fundament tworzyły oświeceniowe idee oraz działalność m.in. Hugona Kołłątaja i Stanisława Staszica, którzy, zgodnie z duchem epoki, w swoich pismach używali już terminu „prawa człowieka” w odniesieniu do podstawowych uprawnień ludzkich, łącząc je z określonymi powinnościami. W tym czasie coraz mocniej akcentowany był również postulat równości wobec prawa dla przedstawicieli wszystkich stanów, nota bene sformułowany już w epoce renesansu przez Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Dzieło reformatorów uwieńczyło uchwalenie w 1791 roku Konstytucji 3 Maja, stanowiącej jeszcze długo w XIX wieku wzór dla innych rozwiązań tego typu. Wymieniony wyżej akt, normujący w sposób nowoczesny ustrój państwa – zawarto w nim np. koncepcję samostanowienia i suwerenności narodu oraz zasadę trójpodziału władz (na: prawodawczą, wykonawczą i sądowniczą) – co prawda nie znosił podziału społeczeństwa na stany, ale m.in. przyznawał mieszczanom uprawnienia przysługujące dotychczas wyłącznie szlachcie (przede wszystkim nietykalność osobistą, prawo wybierania delegatów do izby poselskiej i swobodę nabywania dóbr ziemskich) oraz deklarował poprawę losu „chłopów włościan” i objęcie ich ochroną prawną. Gwarantował przy tym wolność sumienia i religii. Pozytywne zmiany zostały brutalnie przerwane zdradą grupy magnatów, dwoma kolejnymi rozbiorami i zakończeniem bytu międzynarodowo-prawnego wyjątkowego organizmu politycznego, jakim była Rzeczpospolita Obojga Narodów.

Pierwsza strona pierwszego wydania Konstytucji 3 Maja

Pomimo narodowej tragedii, związanej z utratą państwowości, myśl polska dalej się rozwijała, czy to na obczyźnie – wypada podkreślić tutaj znaczenie dorobku tzw. Wielkiej Emigracji (po powstaniu listopadowym) oraz m.in. takich twórców, jak Adam Mickiewicz (z jego „manifestem praw człowieka”) i Cyprian Kamil Norwid (wskazujący w swej poezji na wyjątkowość jednostki i „wolność mowy”) – czy też, w ograniczonym zakresie, na ziemiach ojczystych pod zaborami. W tym miejscu wprost nie sposób nie wspomnieć o wybitnym profesorze filozofii prawa i prawa narodów Uniwersytetu Lwowskiego Gustawie Roszkowskim oraz jego koncepcji międzynarodowej interwencji humanitarnej. Warto dodać, że los często rzucał Polaków do walki o wolność, nie tylko własną, ale i innych narodów. Przykładem, choć niejednoznacznym z uwagi na udział w tłumieniu powstania na San Domingo, mogą być legiony generała Jana Henryka Dąbrowskiego. Bezdyskusyjne pozostaje jednak, iż oddziały te, „niosąc ze sobą” takie rewolucyjne hasła, jak wolność i równość, przyczyniły się do rozpropagowania oświeceniowych idei. Dodatkowo stosunki w nich panujące (m.in. brak kar cielesnych, możliwość awansu bez względu na pochodzenie społeczne, braterstwo między oficerami i prostymi żołnierzami, podstawowa edukacja, wychowanie demokratyczne, kształtowanie świadomości narodowej oraz postaw obywatelskich) świadczą o poszanowaniu wielu aspektów ludzkich uprawnień.

Chlubne tradycje w dziedzinie praw człowieka były kontynuowane po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, czego najważniejszym przejawem pozostanie fakt, że już w listopadzie 1918 roku, dekretem Tymczasowego Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, kobiety uzyskały czynne i bierne prawo wyborcze (w wyborach do Sejmu Ustawodawczego). Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, iż nastąpiło to przed nadaniem tych praw obywatelkom m.in. Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii czy Francji. W równie nowoczesny sposób do uprawnień jednostki odnosiła się konstytucja marcowa z 1921 roku. W jej rozdziale V, zatytułowanym Powszechne obowiązki i prawa obywatelskie, zapewniono równość wobec prawa oraz ochronę takich dóbr, jak: życie, wolność i mienie. Ponadto, państwo polskie zagwarantowało m.in.: prawo do sądu, nietykalność mieszkania i tajemnicę korespondencji, ochronę pracy i prawo do ubezpieczenia społecznego, wolność prasy, prawo do zrzeszania się, prawa mniejszości (narodowych, wyznaniowych i językowych), wolność myśli, sumienia i religii oraz prawo do wynagrodzenia szkody wyrządzonej obywatelowi przez organ władzy. Pod tym względem kolejna konstytucja, z kwietnia 1935 roku, stanowiła pewien krok wstecz, ponieważ nie zawierała w swej treści tak szerokiego i wyrażonego wprost katalogu praw człowieka.

Mimo tragicznych wydarzeń, związanych z II wojną światową, doświadczeniem zbrodniczych totalitaryzmów i początkiem dominacji Związku Radzieckiego, oraz narzucenia sowieckiego modelu rządzenia i doktryny praw człowieka, nie doszło do wykorzenienia ze świadomości Polaków myśli o podstawowych prawach i wolnościach ludzkich. Znalazło to swój wyraz najpierw w działalności struktur państwa, zachowanych na emigracji i w okupowanym kraju, oraz antykomunistycznego podziemia niepodległościowego, a następnie opozycji demokratycznej w czasach tzw. Polski Ludowej. Wystarczy wspomnieć o Komitecie Obrony Robotników (późniejszym Komitecie Samoobrony Społecznej „KOR”), powołanym niejako w odpowiedzi na szereg wystąpień społecznych, połączonych z żądaniem „chleba i wolności” (np. z 1956, 1970, ale szczególnie z 1976 roku), a który m.in. pomagał ofiarom naruszeń oraz podejmował inicjatywy służące zabezpieczeniu i realizacji praw obywatelskich. Warto wymienić również, założony w 1977 roku, Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela. W tym samym duchu domagania się poszanowania wolności oraz praw, zarówno osobistych, politycznych, jak i ekonomicznych, socjalnych, w sierpniu 1980 roku sformułowano 21 postulatów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Dzięki nim oraz porozumieniom ze stroną rządową powstał Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” – fenomen, który zainicjował upadek komunizmu i proces transformacji ustrojowej nie tylko w Polsce, ale w całej Europie Środkowo-Wschodniej. Warto odnotować również dorobek w tej dziedzinie dwóch kolejnych wybitnych postaci, a mianowicie kardynała Stefana Wyszyńskiego, prymasa Polski – wskazującego głównie na prawa narodu (m.in. do samostanowienia, wolności, posiadania ojczystego państwa), ale też swobody i powinności pojedynczego obywatela – oraz błogosławionego księdza Jerzego Popiełuszki, kapelana „Solidarności”, który w swych homiliach apelował do władz o poszanowanie, w duchu prawdy, wolności, wypływającej z godności każdego człowieka i praw, szczególnie ludzi pracy. Co istotne, ci obaj wielcy mężowie Kościoła doświadczyli cierpienia ze strony reżimu…

Na zakończenie należy podkreślić ogromne znaczenie, jakie dla współczesnego świata miało na wskroś humanistyczne nauczanie papieża – Polaka świętego Jana Pawła II (Karola Wojtyły, 1920-2005), który przez cały swój pontyfikat (od 1978 roku) głosił m.in. chrześcijański personalizm, oparty na przyrodzonej godności osoby ludzkiej, potrzebę dialogu, miłości każdego człowieka i przestrzegania niezbywalnych praw (np. kobiet, dzieci, rodziny, pracowników) oraz swoistą etykę wolności, odpowiedzialności i obowiązku. Podczas licznych pielgrzymek, do wszystkich zakątków Ziemi, występował przeciwko jakiejkolwiek przemocy i dyskryminacji, wskazywał na wartość i nienaruszalność ludzkiego życia oraz postulował jego ochronę od poczęcia do naturalnej śmierci, mówił o solidarności i sprawiedliwości społecznej, przyczyniając się tym samym do przemian, takich jak chociażby w byłym bloku komunistycznym.

Bez wątpienia, człowiek i jego prawa, zakorzenione w przyrodzonej godności osoby – kobiety i mężczyzny – to centralne tematy blisko dwudziestosiedmioletniego pontyfikatu świętego Jana Pawła II. Jego zdaniem, są one wpisane w porządek stworzenia przez samego Boga – Stwórcę i znajdują odbicie w ludzkiej świadomości. Wolności te, osadzone w naturze, nie są więc nadawane, na zasadach koncesji, przez takie instytucje, jak państwa czy organizacje międzynarodowe, choć papież wielokrotnie wyrażał swoje poparcie (m.in. w encyklice pt. Redemptor hominis) dla Organizacji Narodów Zjednoczonych, powstałej niejako w odpowiedzi na XX-wieczne wojny, akty ludobójstwa i krzywdy, które zgotowali ludzie ludziom, a której działalność przyczyniła się do określenia obiektywnych i nienaruszalnych praw człowieka oraz zobowiązania poszczególnych państw do ich przestrzegania tak, że uprawnienia te stały się podstawą funkcjonowania społeczeństw, systemów, ustrojów i organizmów politycznych oraz programów społecznych, ekonomicznych itp. Przy tym dla następcy świętego Piotra to Ewangelia jest najpełniejszą deklaracją oraz swoistą gwarancją wszystkich praw i wolności ludzkich. Jezus Chrystus – Odkupiciel potwierdził je, gdy poprzez swoją mękę, śmierć i zmartwychwstanie przywrócił człowiekowi pełnię godności, jaką otrzymał przez fakt stworzenia na boski obraz i podobieństwo (jakże głębokie uzasadnienie teologiczne podstawowych uprawnień, do realizacji których, jak pokazują dzieje ludzkości i chociażby doświadczenia ostatnich lat, nie wystarcza sama „litera” – niezbędny jest ich „duch”).

Herb papieski świętego Jana Pawła II

Jeszcze w czasie pracy naukowej w Polsce (na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim), Karol Wojtyła, koncentrując swoje zainteresowania na osobie i polemizując z powszechnym wówczas marksizmem, opracował (w nawiązaniu do etyki Immanuela Kanta) normę personalistyczną, która jest próbą przełożenia przykazania miłości na grunt filozofii i brzmi: „Osoba jest takim bytem, że właściwym do niej odniesieniem jest miłość”. To uczucie wyklucza traktowanie człowieka jako przedmiotu użycia. Co więcej osoba urzeczywistnia się właśnie przez miłość i bezinteresowny „dar z samej siebie” dla bliźnich. Z tej perspektywy należy patrzeć też na ludzką wolność.

Najbardziej podstawowym uprawnieniem człowieka jest prawo do życia, na które składa się zespół praw, a mianowicie: do narodzenia, do istnienia, wreszcie do naturalnej śmierci. Święty Jan Paweł II często dawał wyraz swojemu zaniepokojeniu, powodowanemu faktem, iż współcześnie prawo to uznawane jest przez wiele kręgów za niewygodne. Podkreślał, że o realnym, pełnym poszanowaniu godności istoty ludzkiej można mówić tylko wtedy, gdy życie człowieka jest chronione od poczęcia do naturalnej śmierci. Nie ma więc usprawiedliwienia dla np. eutanazji, a jedynym dopuszczalnym wyjątkiem od przykazania „Nie zabijaj!” pozostaje słuszna obrona. Szczególna ochrona powinna dotyczyć dziecka poczętego a nienarodzonego – istoty bezbronnej i niewinnej. Bez wątpienia to punkt newralgiczny, jeśli chodzi o prawa człowieka. Nasz święty Rodak wielokrotnie wskazywał w tej materii na rolę kobiety, na której spoczywa główna odpowiedzialność za nowe życie, a która zbyt często pada ofiarą męskiego cynizmu i egoizmu. Papież – Polak w książce pt. Przekroczyć próg nadziei postuluje, w przypadku macierzyństwa, w opozycji do koncepcji pozostawienia wyboru i decyzji samej kobiecie, postawę „radykalnej solidarności” z matką. Postawa ta powinna cechować zarówno ojca dziecka, jak i całe środowisko oraz społeczeństwo. Należy pamiętać, że w nauczaniu Jana Pawła II każdy człowiek jest odpowiedzialny za życie nie tylko swoje, ale również innych osób z otoczenia, zgodnie z treścią przykazania miłości bliźniego. Tak więc nam, zwłaszcza chrześcijanom, zostało, w pewnym stopniu, „zadane” życie członków naszych rodzin oraz np. sąsiadów, przyjaciółki z pracy czy kolegi „ze szkolnej ławy”.

Dla głowy Kościoła katolickiego, obok prawa do życia, najistotniejsza była wolność religii oraz sumienia, określone i szeroko opisane już w dokumentach Soboru Watykańskiego II. Powraca w tym punkcie myśl Pawła Włodkowica, na którego poglądy Papież – Polak powoływał się chociażby w treści homilii wygłoszonej na terenie KL Auschwitz – Birkenau w 1979 roku. Święty Jan Paweł II wskazywał, że człowiek, jako osoba godna, wolna, o naturze społecznej, nie może być zmuszana do przyjęcia wiary, nawracana „mieczem”, jak to wielokrotnie miało miejsce w przeszłości. „Pozyskiwanie” nowych wyznawców powinno odbywać się poprzez nauczanie, wymianę myśli i dialog, również w duchu ekumenizmu. Co ważne, osoba, będąc istotą wyposażoną w rozum i wolną wolę, a tym samym w osobistą odpowiedzialność, jest moralnie zobowiązana do poszukiwania prawdy, przede wszystkim w dziedzinie religii. Przy tym nikomu, jednostce lub wspólnocie, niezależnie od wyznania, przekonań czy światopoglądu, nie wolno ograniczać, naruszać wolności religijnej innych, nawet w imię najszczytniejszych idei. Z drugiej jednak strony, niedopuszczalne jest forsowanie stanowiska, iż tylko areligijność i ateizm mają „prawo obywatelstwa” w życiu publicznym, a ludzie otwarcie przyznający się do swojej wiary, powinni być jedynie tolerowani lub, co gorsza, spychani na margines społeczeństwa. Obie powyższe sytuacje sprzeciwiają się godności człowieka.

Oczywiście, według Papieża, obowiązek uszanowania elementarnych praw bliźnich spoczywa na wszystkich, bez względu na pozycję w społeczeństwie, piastowane stanowisko czy funkcję. Przestrzeganie tej powinności to podstawowy sprawdzian naszego człowieczeństwa i miernik postępu całej ludzkości.

Z powyższych refleksji wynika, że polski wkład w dzieje praw człowieka i ich praktycznej ochrony jest całkiem znaczący. Warto zabiegać, by współcześnie, w warunkach jednoczącej się Europy oraz ciągłych dyskusji nad ostatecznym kształtem uprawnień i wolności ludzkich, a także sposobami minimalizowania zjawiska ich łamania, Polacy mieli tego świadomość, szczególnie w kontekście rocznicy stulecia odzyskania niepodległości przez naszą Ojczyznę.
Radosław Nojman
Z wykształcenia prawnik, z zamiłowania historyk, działacz społeczno-polityczny; autor cyklu artykułów pt. Miejsca pamięci narodowej w województwie warmińsko-mazurskim; sekretarz Ruchu Społecznego im. Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego na Warmii i Mazurach

Niniejsze opracowanie jest podsumowaniem i uzupełnieniem mojego artykułu naukowego pt. Od Pawła Włodkowica do Jana Pawła II. Refleksje na temat wkładu polskiego w rozwój idei i ochrony praw człowieka, opublikowanego w Polskim Roczniku Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego tom 3, Wydawnictwo UWM, Olsztyn 2012. Zapraszam do przeczytania tego artykułu – wersja elektroniczna:
http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Polski_Rocznik_Praw_Czlowieka_i_Prawa_Humanitarnego/Polski_Rocznik_Praw_Czlowieka_i_Prawa_Humanitarnego-r2012-t3/Polski_Rocznik_Praw_Czlowieka_i_Prawa_Humanitarnego-r2012-t3-s183-210/Polski_Rocznik_Praw_Czlowieka_i_Prawa_Humanitarnego-r2012-t3-s183-210.pdf

Czytaj więcej: Od Pawła Włodkowica do świętego Jana Pawła II. O wkładzie polskim w dzieje praw człowieka i ich...

„Sądy są nadal niezależne a sędziowie niezawiśli”

Szczegóły

Opublikowano: niedziela, 29, kwiecień 2018 14:21

Adam Socha

Z sędzią Sądu Najwyższego (Izba Karna) Rafałem Malarskim rozmawia Adam Socha.

- Czy pan sędzia, w związku z ukończeniem 65 lat, zamierza złożyć oświadczenie prezydentowi RP o pozostawienie w stanie służby?*

Rafał Malarski: Tak. Mam taki zamiar, w terminie miesiąca, liczonym od 3 kwietnia do 3 maja złożę do Prezydenta RP oświadczenie o woli dalszego zajmowania stanowiska sędziego Sądu Najwyższego. Uzyskałem już stosowne oświadczenia psychologiczne i lekarskie.

- Pierwsza prezes SN Małgorzata Gersdorf i prezes Izby Karnej Stanisław Zabłocki zapowiedzieli, że nie złożą takich oświadczeń. To ich protest przeciwko reformie wymiaru sprawiedliwości, która ich zdaniem łamie konstytucję RP, likwiduje trójpodział władz. Z kolei prof. Strzembosz i prof. Zoll zaapelowali do sędziów, by nie kandydowali do Krajowej Rady Sądownictwa, gdyż wybór przez posłów podporządkuje sędziów rządzącej partii. Ich zdaniem tylko powoływanie sędziów do KRS przez sędziów gwarantuje sędziom niezawisłość a sądom niezależność.

Rafał Malarski: Podejście do tego zagadnienia jest różne. Środowisko, w którym orzekam pozostawiło kwestię złożenia oświadczenia o woli kontynuowania służby sumieniu każdego z nas.

- Faktycznie, stowarzyszenie "Iustitia" zaapelowało do sędziów SN, aby nie przechodzili w stan spoczynku, mimo że taki obowiązek nakłada na nich ustawa o Sądzie Najwyższym, która wejdzie w życie 3 kwietnia.

Rafał Malarski: Miałem zaszczyt być na opłatku u księdza kardynała Nycza. Poprosiłem go o radę o on powiedział, że takie oświadczenie woli powinienem złożyć. Głos tak wybitnego autorytetu jest dla mnie bardzo ważny. Nie spotkałem się w związku z podjętą decyzją z żadnym ostracyzmem czy pretensjami ze strony koleżanek czy kolegów sędziów.

- Rozumiem, że pan sędzia nie uważa się za członka „nadzwyczajnej kasty”?

Rafał Malarski: Uchowaj Boże. To było niestosowne określenie. To była niezręczność w sformułowaniu pani sędzi. Nie znam sędziów, którzy by się za takową „kastę” uważali. Ja nadzwyczajność stanu sędziowskiego rozumiem w ten sposób, że wobec nas rygory ocen i wymagań są podwyższone.

- Mnie się wydaje, że to była freudowska pomyłka pani sędzi, która pokazała pewne wyalienowanie stanu sędziowskiego. Ja mam taki problem z sądami. Z jednej strony jako dziennikarz wielokrotnie stawałem przed sądami za publikacje i muszę przyznać, że mam pozytywne doświadczenie jeśli chodzi o sądy olsztyńskie i warszawskie (gorzej było z białostockimi). Sądy stawały po stronie dziennikarza i wolności słowa. Natomiast nie mogę pogodzić się z tym, że ze stanu sędziowskiego nie usunięto olsztyńskich sędziów, którzy w stanie wojennym skazali na wieloletnie więzienia przywódców strajku 13 grudnia 1981 roku w OZOSie, dzięki którym nie doszło do rozlewu krwi, skazanie na ciężkie więzienie w Fordonie dzielnych kobiet z Olsztyna, dr. Józefy Mielnik z ART, Danuty Gulko z OZGrafu, Anny Niszczak czy nauczycielki, matki Grażyny Langowskiej. Nie usunięto sędziów Sądu Okręgowego w Elblągu, którzy skazali ciężko pobitych w obozie internowania w Kwidzynie. Trzymiesięczny proces był parodią wymiaru sprawiedliwości. Nad salą posiedzeń zainstalowali się funkcjonariusze SB, którzy poprzez mikrofony na bieżąco śledzili proces i dawali sędziom wskazówki.

Rafał Malarski: To bardzo smutna historia. Nie wykluczone, że takie przypadki miały miejsce, jest to godne najwyższego ubolewania. Przejście nad tym do porządku dziennego było niewłaściwe. Prof. Adam Strzembosz mówił, że środowisko sędziowskie samo się oczyści, ale z biegiem lat wycofał się z tego i przyznał, że się mylił.

- Niedawno, prof. Strzembosz w wywiadzie dla Rzeczpospolitej (Plus Minus) powiedział, że opór był olbrzymi, zarówno ze strony ministra sprawiedliwości Aleksandra Bentkowskiego, który nawet nie zgodził się na usunięcie z resortu ciemnych typów sterowanych przez esbeków, więc prof. Strzembosz na znak protestu odszedł (był wiceministrem). Później miał zabiegać u śp. ministra sprawiedliwości prof. Lecha Kaczyńskiego, o usunięcie skompromitowanych sędziów, ale minister Kaczyński nie kwapił się, a po 3 miesiącach został odwołany.

Rafał Malarski: To jest wersja prof. Strzembosza. Przebieg opisanych przez niego wydarzeń nie jest mi znany. Wiem jednak, że w wielu przypadkach sędziowie, którzy sądzili działaczy Solidarności łagodzili ostrze represji stanu wojennego. Niegodziwe postąpienia też miały miejsce. Chyba każde środowisko miało swoje czarne owce. Np. ks. Isakowicz-Zalewski utrzymuje, że około 10% duchownych współpracowało z SB, ale czy to prawda?

- A jak wyglądała pana kariera w PRLu, w którym roku pan trafił do sądownictwa?

Rafał Malarski: Skończyłem studia w 1973 roku, 2 lata aplikacji, asesura, orzekać zacząłem pod koniec lat 70. Gdy wybuchła wielka Solidarność byłem już sędzią Sądu Rejonowego w Ostródzie i od początku włączyłem się w ruch Solidarności. To był odruch serca. Byłem współtwórcą Komisji Zakładowej Solidarności w sądzie i stanąłem na jej czele, następnie zostałem wiceprzewodniczącym Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego w Ostródzie. W czerwcu 1981 roku wybrano mnie na członka Zarządu Regionu Warmińsko-Mazurskiego Solidarności i na 1/4 etatu zostałem doradcą prawnym tego Zarządu. W stanie wojennym znalazłem się w grupie 23 sędziów, których ówczesne władze określiły, jako osoby utożsamiające się z poglądami „opozycyjnych, ekstremistycznych odłamów Solidarności”. Dzisiaj to wywołuje uśmiech, ale w owym czasie to była groźna etykieta.

- To był wyrok!

Rafał Malarski: W tej grupie był prof. Strzembosz, była sędzia Anna Kurska, mama dzisiejszych redaktorów (prezesa TVP i zastępcy naczelnego Wyborczej – przypis A.Socha), był sędzia SN Rudnicki, w Olsztynie był sędzia Józef Lubieniecki, który w stanie wojennym, jako jedyny sędzia został internowany mimo posiadania immunitetu sędziowskiego, był też śp. Zbyszek Milewski. Wszystkich nas w styczniu odwołała Rada Państwa z uwagi na brak rękojmi należytego wykonywania obowiązków. To była tajna procedura. I tak moja przygoda ze stanem sędziowskim wówczas się zakończyła. Po pewnym czasie z niejakim trudem zostałem wpisałem się na listę radców prawnych i nawet odczułem ze strony tego środowiska niemałą solidarność, skoro wybrano mnie do Okręgowej Izby Radców Prawnych, w istocie tylko z tego tytułu, że zostałem wyrzucony z sądu. Żeby cokolwiek dorobić mecenas Lech Obara, który w tym czasie pracował w popołudniówce olsztyńskiej „Dzienniku Pojezierza” zaproponował mi pisanie reportaży sądowych, w istocie kryminałków; grosze za to dostawałem, ale ktoś doniósł do wydziału propagandy KW PZPR i naczelny redaktor zrobił mecenasowi straszną awanturę, że lisa do kurnika wpuścił. Krótka współpraca z „Dziennikiem” urwała się.
Powróciłem do wymiaru sprawiedliwości dopiero w 1990 roku. Tworzono wtedy sądy apelacyjne i pełnomocnikiem ministra sprawiedliwości w Gdańsku był sędzia Janusz Ślężak, który znajdował się w tej grupie 23 sędziów, zwolnionych z pracy w stanie wojennym. W październiku 1990 roku rozpocząłem pracę w sądzie apelacyjnym w Gdańsku a w 2002 roku awansowałem do Sądu Najwyższego. Przez dwie kadencje piastowałem funkcję Komisarza Wyborczego w Olsztynie, do końca marca 2018 roku.

- Dodam, to co wiem od mec. Obary, że bardzo długo nie mógł pan znaleźć pracy, bo tam gdzie się pan zgłosił natychmiast pojawiał się esbek. W końcu zatrudnił pana dyrektor PGRu jako radcę prawnego. SB uznała, że tam będzie pan „nieszkodliwy”. Czy nowa ustawa o ustroju sądów powszechnych uchwalona po 1989 roku zapewniała niezależność sądom i niezawisłość sędziom?

Rafał Malarski: Nowe rozwiązania dotyczące ustroju sądów powszechnych wprowadziły bardzo istotne zmiany gwarantujące niezależność sądów i niezawisłość sędziów. Weryfikacji sędziów jednak nie przeprowadzono. Odmiennie postąpiono w stosunku do prokuratorów. Uzyskiwali oni nowe nominacje.

- No właśnie, należało analogicznie zrobić ze stanem sędziowskim, bo stan sędziowski nie był w stanie sam się oczyścić. Prof. Strzembosz w przywołanym wywiadzie dla „Rz” powiedział, że na prowincji sędziowie byli tak zastraszeni, że nadal zgłaszali prezesów stanu wojennego i I sekretarzy na prezesów odnowionych sądów. Musiał jeździć do Suwałk czy Włocławka i tłumaczyć, że „już wolno wam być niezawisłymi”.

Rafał Malarski: Pewną rolę miała odegrać ustawa z 3 grudnia 1998 roku o odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów za sprzeniewierzenie się zasadzie niezawisłości. O ile pamiętam zastosowano ją w stosunku tylko do jednej osoby, byłego prezesa sądu wojewódzkiego w Gdańsku, o innych przypadkach nie słyszałem.

- Stowarzyszenie Represjonowanych w Stanie Wojennym Pro Patria w Olsztynie wystąpiło, powołując się na tę ustawę o usunięcie takich sędziów z Olsztyna i Elbląga, ale Krajowa Rada Sądownictwa tak przewlekała postępowania aż w 2002 roku sprawy się przedawniły, bo ustawa działała tylko do 2002 roku.

Rafał Malarski: Nie znam tej sprawy. Wydaje mi się, że warto sobie uświadomić, że w okresie PRLu sędziowie znajdowali się na najniższym szczeblu drabiny zarobków osiąganych przez prawników. Owe niezwykle niskie wynagrodzenia sprawiały, że żyli bardzo skromnie. Nazywanie ich beneficjentami systemu komunistycznego to ewidentne nieporozumienie. Nieporównanie wyższe uposażenie mieli milicjanci czy esbecy, którzy dodatkowo korzystali z całego szeregu przywilejów. Do sądów nie garnęli się wówczas młodzi prawnicy. Skutkiem takiej sytuacji była m.in. feminizacja zawodu sędziego. Władza ludowa traktowała sądownictwo jako piąte koło u wozu. Musiało istniał bo tak wypadało w kraju określanym, jako demokracja socjalistyczna.

- W którym roku poczuł pan, że jest sędzią niezawisłym w sądzie niezależnym, godnie opłacanym?

Rafał Malarski: To był rok 1990. Skończyło się to, co tak ciążyło na wymiarze sprawiedliwości. Miałem poczucie niezawisłości.

- A mimo to, w miarę upływu lat nasilała się krytyka sądów i spadało zaufanie społeczeństwa do sędziów. Wg raportu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka z 2010 roku sądy negatywnie oceniało 44 proc. Polaków. W raporcie czytamy, że pod względem dochodów polski wymiar sprawiedliwości w 2006 roku znalazł się na 6. miejscu w Europie, wyprzedzając takie kraje jak Niemcy (11 miejsce) czy Hiszpania (20 miejsce). Raport stwierdzał: poziom zatrudnienia w polskich sądach jest relatywnie wysoki a przewlekłość postępowań sądowych to od lat jeden z najważniejszych problemów polskiego wymiaru sprawiedliwości. Z ponad 550 wyroków stwierdzających naruszenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (EKPC) przez Polskę, które zapadły do 1 stycznia 2009 r., ok. 1/3 stanowiły wyroki dotyczące naruszenia prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie (dla olsztyniaków takim sztandarowym symbolem jest proces b. prezydenta Olsztyna Małkowskiego). Raport jako przyczyny tego stanu rzeczy wskazywał nieefektywne zarządzanie środkami, przerost etatów funkcyjnych pełnionych przez sędziów i brak systemu zarządzania obciążeniami poszczególnych sądów i sędziów – przewlekłość postępowań dotyka polskie sądy w sposób zróżnicowany. Dodam, że Fundacja nie badała zjawiska korupcji w sądach.

Rafał Malarski: Rzeczywiście mamy w Polsce dużą liczbę sędziów, jest nas ok. 10 tysięcy. Trzeba jednak wiedzieć, że w Polsce jest rozdęta kognicja sądów czyli zakres spraw, którymi zajmują się sędziowie. Sędziowie są równocześnie obciążeni mnóstwem obowiązków administracyjno-biurokratycznych, których nigdzie poza Polską sędziowie nie wykonują. Wiele spraw tych drobnych z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego, prawa karnego, takich bagatelnych spraw, nie trafia do sądów w innych krajach europejskich. Odrębną kwestią pozostaje nadmierna ilość sędziów funkcyjnych, którzy orzekają w zmniejszonym zakresie.

- Załatwiają to w innych systemach sędziowie pokoju, których wprowadzenie postulował Kukiz15.

Rafał Malarski: Otóż to, ilość spraw przypadająca na sędziego w Polsce jest nieporównywalna do ilości spraw przypadających w innych krajach europejskich. Jednak ustawodawca nie decyduje się na ich zmniejszenie. Ma to i swoje dobre strony. Ludzie chcą, żeby ich sprawy, nawet te najdrobniejsze były załatwiane przez sądy, a nie organy administracyjne. Zjawisko przewlekłości na moim podwórku czyli w SN nie występuje. Jesteśmy jeśli nie w czołówce, to bardzo blisko czołówki europejskiej pod względem szybkości. U nas w postępowaniu kasacyjnym na sprawę, jeśli idzie o sprawy karne czeka się najwyżej pół roku. Natomiast jeśli chodzi o sądownictwo powszechne, to zjawisko przewlekłości pozostaje nadal dokuczliwe i społecznie nieakceptowane.

- Czy obecne reformy wymiaru sprawiedliwości zniosą te największe bolączki wymiaru sprawiedliwości, a więc przewlekłość spraw i nadmiar stanowisk funkcyjnych?

Rafał Malarski: Reformy dotyczyły, niestety, głównie spraw personalnych. Jak będzie dalej, czy zostaną wprowadzone mechanizmy przyśpieszające, usprawniające to trudno w tej chwili powiedzieć. Dotychczasowe reformy w niewielkim stopniu mogą się przyczynić do tego co nazywamy przezwyciężeniem przewlekłości. Są pewne rozwiązania, one już były wprowadzone do procesu karnego w tzw. reformie kontradyktoryjnej, która weszła w życie 1 lipca 2015 roku. Później obecna większość parlamentarna wycofała się z części tych reform, ale część z nich pozostawiła. Utrzymano te rozwiązania, które będą przyspieszały postępowania. Natomiast odrzucono to, co nawet większość środowiska sędziowskiego i prokuratorskiego przyjmowała źle. Sędziowie a zwłaszcza prokuratorzy źle oceniali próbę przeniesienie na nasz grunt systemu anglosaskiego. Sędzia w tym systemie ma mało inicjatywy jeśli idzie o postępowanie dowodowe, to wszystko jest w rękach pełnomocników, obrońców, prokuratorów. Sędzia zajmuje pozycję raczej bierną.

- Czy rzeczywiście obecna reforma wymiaru sprawiedliwości była konieczna? Mam tu na myśli stworzenie możliwości ministrowi sprawiedliwości ręcznej wymiany prezesów i wiceprezesów, przerwanie kadencji SN, powołanie Izby Dyscyplinarnej oraz Izby Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN, czy powołanie członków KRS przez parlament.

Rafał Malarski: Trzeba zapytać, czy przez te zmiany sędziowie staną się bardziej niezawiśli i z jakiego powodu? Trudno byłoby na to odpowiedzieć pozytywnie. Czy poprzez szybką wymianę prezesów sądów szybciej będą się toczyć procesy? Te reformy dotyczą na razie kwestii personalnych, jeśli za tym pójdą zmiany procedur, to wtedy będzie można ocenić. Jest istotna zmiana, do której minister przywiązuje dużą wagę, to jest losowanie składów sędziowskich, to trudno poddać krytyce. To jest ciekawe, interesujące rozwiązanie. Zobaczymy czy sprawdzi się w praktyce, czy nie wywoła zatorów. Bo na pewno nie wpłynie na przyspieszenie. Może za to wpłynąć na polepszenie wizerunku sędziów, którym zarzucano, że ustawiali składy, że przydzielali takiego a nie innego sędziego, bo ma takie a nie inne nastawienie. Losowanie akurat nie jest krytykowane przez środowisko sędziowskie. Krytykowane jest przerwanie kadencji sędziów SN i I prezes. Mnie się to też nie podoba.

- No właśnie, co by się stało złego, gdyby pani Gersdorf dokończyła swoją kadencję? Kadencyjność buduje instytucje państwa demokratycznego.

Rafał Malarski: Trzeba też pamiętać, że nie żyjemy na odludziu. Jesteśmy obserwowani przez Europę i Stany Zjednoczone. Konsekwencje ignorowania powszechnie obowiązujących standardów mogą być poważne.

- No tak i mamy już precedens, wyrok sądu w Irlandii, który stwierdził, że nie może Polsce wydać aresztowanego, bo polski wymiar sprawiedliwości po reformach nie jest niezawisły.

Rafał Malarski: Również mec. Lech Obara spotkał się z tym problemem w Niemczech. Pozwana niemiecka stacja telewizyjna ZDF za użycie określenia „polski obóz zagłady” podważała wyrok polskiego sądu, który nakazywał przeproszenie, twierdząc że polskie sądy utraciły niezależność. Niemiecki sąd przez moment się zawahał, ale ostatecznie nie uznał tego argumentu. Jednak sprawa znów została przez ZDF zaskarżona. Tym razem do Sądu Najwyższego w Karlsruhe. Przez nieroztropne rozwiązania ustrojowe jak np. przerywanie kadencji zepsuto wizerunek polskiego wymiary sprawiedliwości. Teraz większość parlamentarna powoli zaczyna się wycofywać przynajmniej z niektórych niefortunnych regulacji.

- Z kolei moi znajomi prawnicy powiedzieli mi, że główny problem polskich sądów to całkowita bezkarność sędziów. Sędzia może przyjść na rozprawę nieprzygotowany, może popełniać piramidalne pomyłki, może gubić akta, nie zważać na ekonomikę procesu, miesiącami odwlekać napisanie uzasadnienia, za co każdy inny pracownik szybko by stracił pracę, natomiast sędzia źle pracujący jest nie do ruszenia. Powiedzieli mi ci prawnicy, póki sędzia, tak jak każdy inny pracownik nie będzie podlegał kontroli i nie będzie ponosił odpowiedzialności za złą pracę, to żadna reforma nic nie da. Dlatego zadowoleni są z powołania Izby Dyscyplinarnej, która daje możliwość karania i usuwania sędziów źle pracujących czy ze złą wolą, czy takich, którzy przypadkowo trafili do zawodu.

Rafał Malarski: To smutna ocena. Trudno zaprzeczyć, że tacy sędziowie też są.

- Proszę zobaczyć czego obywatele dowiedzieli się podczas komisji śledczej w sprawie reprywatyzacji nieruchomości warszawskich? Że w tym procederze udział brali sędziowie przyklepując szemrane dokumenty.

Rafał Malarski: Odpowiem na to tak. To gdzie są te postępowania w sprawie tych sędziów? Może są, ale ja o nich nie słyszałem. To nie może być tylko polityczne gadanie, tylko powinna iść za tym informacja, ile wszczęto postępowań w związku z tym, o konkretach mówmy. Niewątpliwie w takich wypadkach musi być reakcja, ale nie tyle medialna, co powinno dochodzić do wszczęcia postępowań i to postępowań karnych. Publicystykę musi poprzedzać wszczęcie postępowań. Prokuratura powinna po zebraniu materiału dowodowego występować do sądów dyscyplinarnych o uchylenie immunitetów wobec takich sędziów. O ile rzecz jasna wystąpi uzasadnione podejrzenie popełnienia konkretnego przestępstwa.

- Wrocławska Prokuratura Regionalna bada, czy dwaj sędziowie Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa dopuścili się zaniedbań, ustanawiając kuratorów dla właścicieli i spadkobierców nieruchomości przy ul. Puławskiej 141 w Warszawie. Osoby te w chwili wydania decyzji miałyby grubo ponad 100 lat i – jak się okazało – już nie żyły. Sędziowie nie próbowali tego zweryfikować. A jak pan sędzia odbierał te sprawy sędziów przyłapanych a to na kradzieży wiertarki, a to sprzętu elektronicznego?

Rafał Malarski: To są smutne rzeczy. Była słynna sprawa 50 złotych, ale jej okoliczności, szczegóły sprawiają, że nie poddałbym krytyce wyroku SN. Zaznaczam, że znam sprawę tylko z medialnych przekazów.

- Powiem jako obywatel, dla mnie sens istnienia państwa w ogóle zasadza się na gwarancji sprawiedliwości. Dlatego uważam, że wymagania wobec sędziego muszą być o wiele wyższe.

Rafał Malarski: Bywa, że zdarzają się ewidentnie wadliwe rozstrzygnięcia, niesprawiedliwe., ale trzeba sobie zdać sprawę, że one będą zawsze się zdarzać. Rzecz w redukowaniu ich do marginesu. Ale proszę nie wierzyć, że wyrugowanie pomyłek sądowych jest w ogóle możliwe. Bywam w USA i miałem tam okazję spotkać się ze środowiskiem sędziowskim. O wymiarze sprawiedliwości również i tam ludzie nie mają dobrej opinii. Wielu w ogóle uważa prawników za samo zło i zakałę społeczeństwa. Być może są to poglądy mniejszości, ale w każdym razie widoczne. Tam też dochodzi do pomyłek sądowych i chyba nie jest ich wcale mniej niż w Polsce. To nie jest oczywiście żadne usprawiedliwienie dla naszych błędów.

- Chyba wolę, żeby niezawisły sędzia popełnił pomyłkę niż zawisły od polityka sędzia wydał wyrok zgodnie z politycznym zamówieniem.

Rafał Malarski: Są takie sprawy karne, gdzie dojście do prawdy jest bardzo utrudnione. Jest cała masa procesów, która jest oparta wyłącznie na dowodach osobowych czyli na zeznaniach. Nie ma w ogóle dowodów, które można by nazwać naukowymi, weryfikującymi. I trzeba rozstrzygnąć, kto mówi prawdę: żona, która pomawia męża o zły dotyk dziecka czy on, który płacze i rozpacza, że to zemsta za to, że ma kochankę. Ona przedstawia jako świadków koleżanki a on kolegów. I rozsądź i jakże łatwo o pomyłkę, której już nikt nie zweryfikuje. Chyba, że pomawiający po latach tknięty wyrzutami sumienia, wyzna prawdę, co jednak się niezwykle rzadko zdarza. To tylko na filmach kryminalnych, sensacyjnych, my wszystko wiemy, widzimy, że są żelazne dowody, ale w realnym życiu nie ma tego, wszystko bywa ocenne. Cała kryminalistyka tylko na Discovery wygląda przepięknie, w życiu to się nie zawsze sprawdza. Orzekałem w sprawie o wznowienie postępowania dotyczącej pana Wacha. Proszę sobie wyobrazić, że dowodem, na podstawie którego skazano tego człowieka była opinia pewnej pani profesor, która na podstawie czaszki, jak się teraz okazało, nie pochodzącej od pokrzywdzonego, ponad wszelką wątpliwość ulepiła twarz tego rzekomego pokrzywdzonego. A w latach 90. te słynne ekspertyzy włosów? Do ilu mogło dojść wtedy pomyłek?

- Ale nawet DNA, nie daje pewności, co pokazała sprawa Tadeusza Komendy skazanego za okrutny gwałt i zabójstwo 15-latki.

Rafał Malarski: Przy sprawie pana Jacka Wacha też była ekspertyza DNA, to jednak były początki stosowania tej metody. A ekspertyzy osmologiczne, te nawąchiwanie przez psy, na szczęście to już zarzucono, ale w swoim czasie nadawano temu ogromne pozory naukowości. Były nawet instytuty naukowe zajmujące się tymi zagadnieniami.

- Chciałem jeszcze zapytać o świat polityki a świat sędziów. Jako obywatel poczułem się zagrożony widząc i słysząc na politycznych wiecach sędziów na czele z przewodniczącą SN panią prof. Gersdorf. Rozumiem wydawanie oświadczeń, zwoływanie samodzielnych konferencji prasowych, ale występowanie pod ręką z politykami napawa mnie obawą, że sędziowie tak politycznie zaangażowani zaczną ferować polityczne, partyjne wyroki. W końcu z jakiegoś powodu sędziowie i prokuratorzy nie mają biernego prawa wyborczego.

Rafał Malarski: Te protesty zostały uznane przez pana prezydenta za słuszne. Przecież te dwa weta to było powiedzenie „mieliście rację”.

- To że obywatele wyszli na ulice, pod gmachy sądów to chwała im za to. Tylko czy sędziowie powinni zachowywać się jaki politycy opozycji, to mnie nurtuje i napawa niepokojem?

Rafał Malarski: Czy sędzia, który jest przekonany, że naruszona jest konstytucja, nie może dać temu wyraz? Równie dobrze można się obawiać wizyt polityków czy reprezentantów służb specjalnych, w sądach, trybunałach, bo też mówi się o takich zjawiskach. To chyba nawet jest groźniejsze niż to, że któryś z sędziów weźmie udział w wiecu. To wieloaspektowy problem. Jednak w bieżącym życiu politycznym sędzia nie powinien zdecydowanie brać udziału. Nie powinien prowadzić działalności, której, jak mówi konstytucja, nie da się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Ale znam sędziów, którzy np. biorą udział w paradach pro life. W SN są sędziowie o głęboko antyaborcyjnych przekonaniach i głoszą te poglądy. Czy to jest niestosowne?

- Co innego opowiedzenie się za systemem wartości a co innego udział w walce o władzę. Moim zdaniem prof. Rzepliński piszący dla PO ustawę o Trybunale Konstytucyjnym, wziął udział w walce o władzę. Dla równowagi podam przykład sędziego, prezesa Sądu Rejonowego w Olsztynie, niedawno powołanego na to stanowisko przez ministra Ziobrę, który został wybrany do KRS i wywiadzie chwalił wszystkie reformy wymiaru sprawiedliwości. Ale gdy później czytam, że sędzia Maciej Nawacki jest członkiem stowarzyszenia im. prof. Lecha Kaczyńskiego, to mam wątpliwości, czy ta pozytywna ocena reformy nie jest wyrazem wdzięczności wobec partii rządzącej? Chciałbym, żeby sędzia był politycznie przezroczysty.

Rafał Malarski: Formalnie stowarzyszenie nie jest partią polityczną, ale wydaje się, że przedmiotem działania tego stowarzyszenia nie jest działalność dobroczynna? Celem jest raczej krzewienie myśli politycznej i społecznej śp. prezydenta. Co innego gdy zachowanie sędziego, oczywiście nie wykraczające poza działalność dozwoloną, jest znakiem sprzeciwu wobec pewnych posunięć władzy. Niezależnie czy to będzie lewica czy prawica, bo to jest jednak przejaw pewnej samodzielności a w niektórych przypadkach odwagi. Natomiast inny jest odbiór, gdy sędzia bezkrytycznie opowiada się po stronie sprawujących władz, bo taka postawa może być postrzegana jako przejaw konformizmu. Choć wcale tak być nie musi.

- Ale czy obie strony nie przekroczyły w tej walce czerwonej linii. Z jednej strony rzecznik rządu Beata Mazurek mówi o sędziach SN „grupa kolesi”, a z drugiej, a z drugiej I Prezes Sądu Najwyższego prof. Małgorzata Gersdorf w liście do sędziów, porównała sytuację polskiego Trybunału Konstytucyjnego do sytuacji TK w Austrii w 1933 roku. W Austrii przywołanej przez prof. Gersdorf pięć lat po kryzysie konstytucyjnym był Anschluss i nazizm. Czy takie porównania nie dewastują nam państwa?

Rafał Malarski: Nie wiem, czy tak pani profesor napisała. Trzeba znać miarę we wszelkiego rodzaju porównaniach, zwłaszcza do systemów zbrodniczych i nie odnosić doświadczeń faszyzmu czy komunizmu do współczesnej Polski. To jest przynajmniej niestosowne, żeby nie powiedzieć ostrzej. Nie powinno się używać takich porównań i takich zwrotów.

- W USA jak są mianowani sędziowie SN, zresztą dożywotnio, czego i polskim sędziom SN bym życzył, to wszyscy wiedzą, za jakimi wartościami się opowiadają i to uważam za prawidłowe.

Rafał Malarski: Ależ sędziów amerykańskiego SN powołuje się według kryteriów politycznych! Byłem w Stanach, gdy Bush junior zgłosił do SN, jako kandydata, swoją znajomą, która prowadził mu kampanię wyborczą. Podniósł się taki raban w prasie, że musiał się z tego pomysłu wycofać. Granice zostały przekroczone.

- Czyli system zadziałał. Gdyby pan był teraz powoływany do SN nie miałbym wątpliwości, za jakimi wartościami pan się opowiada. Uchyleniem wyroku w sprawie Wacha pokazał pan, że dla pana najważniejsza jest prawda materialna. W przypadku uchwały SN, która stwierdza, że odmienność płci nie jest konieczna do uznania, że dwie osoby pozostają we wspólnym pożyciu, co otworzyło drogę np. do odmowy zeznań wobec oskarżonego partnera tej samej płci, pan, jako jedyny sędzia, zgłosił zdanie odrębne. Dlaczego?

Rafał Malarski: Swoje zapatrywania w tej sprawie uzasadniałem i uzasadniłem zdanie odrębne. Musiałbym dziś uczynić tu szeroki wywód. Zdecydowały o tym zarówno względy aksjologiczne jak i praktyczne. Jedne i drugie były ważne. Przyszły na tę rozprawę różne pary, w tym jednopłciowe. Osoby te wyraziły swoje niezadowolenie z mojego zdania odrębnego, ale w sposób kulturalny i dopuszczalny. Mieli do tego pełne prawo.

- Szczególną dla pana sprawą, jako osoby dotkniętej represjami w stanie wojennym, musiała być sprawa kasacyjna Stanisława Kani i gen. Czesława Kiszczaka. Skład sędziowski pod pana przewodnictwem oddalił kasację IPN od wyroku uniewinniającego Stanisława Kanię.

Rafał Malarski: Pierwsza była sprawa kasacyjna Stanisława Kani. On odszedł ze stanowiska I sekretarza KC PZPR 18 października 1981 roku, a więc przed wprowadzeniem stanu wojennego. Prokurator IPN podnosił, iż brał udział w przygotowaniu projektów ustaw, które przyjęto w stanie wojennym. Jednak on nie piastował żadnych funkcji rządowych, jeśli nawet przechodziły przez jego ręce to nieformalnie. Nawet i to nie zostało jednak udowodnione. W I instancji zapadł wyrok uniewinniający, apelację złożył prokurator IPN, ale postawił zarzuty bardzo zawężone i niezasadne, więc sąd apelacyjny utrzymał w mocy wyrok. Nie wolno mu było uwzględnić uchybień, których nie podniósł w apelacji skarżący. W kasacji prokurator wyszedł poza zarzuty apelacyjne, które rozpatrywał sąd odwoławczy, toteż z powodów proceduralnych kasacja została oddalona. Pamiętam, że ówczesne komentarze historyków nie kwestionowały wyroku. Historycy potwierdzali, że Kania odszedł od podjęcia decyzji o wprowadzenia stanu wojennego, nie zgadzał się na rozwiązanie siłowe. Utkwił mi w pamięci zapis rozmowy Breżniewa z Kanią. gdy Kania proponował rozwiązanie konfliktu na drodze dialogu. Na to Breżniew go zrugał, „wam to się towarzyszu Stanisławie kije należą!”

- A kto wnosił o kasację w przypadku gen. Kiszczaka?

Rafał Malarski: Jego obrońca. Kasacja dotyczyła całej tej grupy z Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON) uznanej przez sąd za „związek przestępczy o charakterze zbrojnym”. Nim doszło do kasacji sprawy gen. Kiszczaka, on zmarł, jednak sprawa została rozpoznana. Obrońca Kiszczaka podnosił, że powinien go sądzić sąd wojskowy a sędziami powinni być wysocy rangą oficerowie. Nie miał racji. Kasacja została odrzucona.

- Co szczególnego utkwiło panu w pamięci z tej kasacji?

Rafał Malarski: Dokumenty z posiedzeń najwyższych gremiów partyjnych Związku Sowieckiego i „demoludów”. Przekazał je Polsce prezydent Borys Jelcyn.

- Czy te dokumenty obalały twierdzenia gen. Jaruzelskiego, że wybrał mniejsze zło, gdyż groziła nam inwazja wojsk sowieckich?

Rafał Malarski: Dokumenty jego wersji nie potwierdzają. Nie było w ogóle planów inwazji. Agresywni byli przywódcy Rumunii Nicolae Ceausescu i NRD Erich Honecker. Oni rwali się do „braterskiej pomocy”. Sowieci byli uwiązani w Afganistanie i ponosili klęski, dlatego kazali Jaruzelskiemu własnymi rękami załatwić sprawę. Czytałem też materiały z konferencji historycznej z 1997 roku w Jachrance, na którą przyjechała grupa byłych sowieckich polityków i wojskowych. Był m.in. marszałek Kulikow, w 1981 r. dowódca wojsk Układu Warszawskiego. Gen. Jaruzelski powtórzył tam swoją linię obrony, że miała być interwencja sowiecka i on wybrał mniejsze zło. Marszałek Kulikow stanowczo zaprzeczył. Jego słowa potwierdzają protokoły z posiedzeń najwyższych gremiów decyzyjnych Związku Sowieckiego.

- Był pan sędzią sprawozdawcą w bardzo ważnej sprawie, która położyła kres bezkarności sprawców wyłudzeń z budżetu państwa miliardów złotych z podatku VAT. Oblicza się, że w ciągu 5 lat przestępcy VATowscy ograbili budżet państwa na ponad 200 miliardów złotych. Pan naprawił pierwotną błędną interpretację sędziów SN.

Rafał Malarski: To przesadne stwierdzenie. Zdarza się, że SN odstępuje od dotychczasowej wykładni i przedstawia nowe spojrzenie na dane zagadnienie prawne. W tym wypadku chodziło o zdekodowanie normy zawartej w art. 8 Kodeksu karnego skarbowego. Jest prawdą, że wcześniejsza interpretacja zwłaszcza w przypadkach znacznej przewlekłości postępowania prowadziła do przedawnień karalności i tym samym do bezkarności sprawców np. wyłudzeń VATowskich. Uchwała 7 sędziów SN z 24 stycznia 2013 roku, jak się wydaje, położyła tym negatywnym zjawiskom kres. Nie tyle zjawiskom samych wyłudzeń co tym praktykom, które występowały w sądach.

- Pan naprawił błąd koleżanek i kolegów z SN i naraził się na ataki.

Rafał Malarski: Autorem problemów interpretacyjnych jest zazwyczaj sam ustawodawca tworząc nieprecyzyjne prawo. Twierdzenie, że naraziłem się na ataki jest chyba wyolbrzymione, choć trudno zaprzeczyć, że wymieniona uchwała spotkała się ze zdecydowaną krytyką w piśmiennictwie prawniczym. To jednak nic nowego. Ważne, że niepożądany trend został zastopowany.

- Proszę powiedzieć na koniec, czy idąc dzisiaj do sądu nadal możemy ufać, że sędzia jest niezawisły a sąd niezależny?

Rafał Malarski: Tak, nie ma żadnych podstaw, by twierdzić, że sądy są pozbawione dziś przymiotu niezależności. Nie ma też żadnych podstaw, by twierdzić, że sędziowie nie są niezawiśli. Natomiast nie ma gwarancji, że nie trafi się na leniwego sędziego. U podstaw błędnych wyroków bardzo często leży lenistwo. Sędzia jest niezawisły i pracuje w niezależnym sądzie, ale gdy mu się nie chce przeczytać dokładnie akt i przemyśleć występujących w sprawie problemów, to istnieje duże ryzyko wydania niesprawiedliwego rozstrzygnięcia. Takiego, które oznacza krzywdę dla któregoś z uczestników postępowania.

- Bardzo dziękuję za rozmowę.

Rozmawiał Adam Socha

*PS. Już po skierowaniu wywiadu do druku w kwietniowym wydaniu miesięcznika "Debata", pan sędzia Rafał Malarski złożył do prezydenta RP oświadczenie woli.

Czytaj więcej: „Sądy są nadal niezależne a sędziowie niezawiśli”

Protest w Sejmie anarchizuje życie publiczne

Szczegóły

Opublikowano: środa, 25, kwiecień 2018 14:52

Marek Migalski

Kryzys spowodowany okupacją części korytarzy sejmowych przez rodziców osób niepełnosprawnych pokazuje, jak bardzo niesprawne i słabe jest nasze państwo. Jak niszczone są jego zasady i łamane reguły. Wreszcie jak bardzo do anarchizacji polskiego życia publicznego przyczyniają się nie tylko obywatele, ale także politycy opozycji oraz, co najgorsze i najbardziej bulwersujące, władze Rzeczypospolitej Polskiej – napisał politolog dr Marek Migalski w „Rz”.

Autor wyraża głębokie współczucie matkom i ojcom wychowującym dzieci niepełnosprawne, lecz sposób, w jaki się domagają realizacji postulatów jest nieakceptowalny, bo okupacja części korytarzy sejmowych wykracza poza dopuszczalne formy walki o swoje, słuszne skądinąd, prawa. Dochodząc swych praw łamią prawo i anarchizują życie społeczne. Żądając natychmiastowej realizacji postulatów poprzez okupację korytarzy sejmowych, przyczyniają się do zaniżania i tak niewysokich standardów naszego życia publicznego.

Jeśli jednak ich zachowanie jest zrozumiałe, naturalne i wybaczalne, to zachowanie posłów opozycji, którzy wprowadzili ich do Sejmu, a teraz medialnie i politycznie wspierają protest, jest karygodne – stwierdza Michalski. - Bowiem posłowie ci anarchizują polskie życie publiczne. Świadomie wspierają protest na korytarzu parlamentarnym, wiedząc doskonale, jak wielkim jest on problem dla władzy i jak fatalnie wyglądałoby w mediach usuwanie osób tak koczujących.

To pokazuje słabość państwa i bezsilność polityków, nawet tak wysoko umocowanych, jak druga osoba w państwie, czyli marszałek Sejmu. Pokazuje także makiawelizm opozycji, która nie wahała się wspierać tego typu wydarzenie i grać nim przeciw rządowi.

Arkadiusz Mularczyk przed czterema laty i Joanna Scheuring-Wielgus świadomie i z premedytacją niszczą porządek państwa i obniżają jego znaczenie, przyczyniając się do anarchizacji naszej polityki.

Czy naprawdę chcemy, by każdego dnia w parlamencie rozkładały się kilkunasto- lub kilkudziesięcioosobowe grupy chorych na białaczkę, raka, serce, stwardnienie rozsianie, schizofrenię? Jeśli swoje postulaty mogą w formie okupacji prezentować jedni, to dlaczego odmawiać tego innym? - pyta Migalski.

Ale największą winę ponoszą rządzący. Większą niż posłowie opozycji, którzy wpuścili protestujących do Sejmu, i na pewno większą niż sami chorzy i ich opiekunowie.

Bo co to mówi o państwie, jeśli jego głowa przyjeżdża na taką nielegalną okupację, wspiera ją, po czym wychodząc, mówi, że sprawa będzie załatwiona po ich myśli? Przecież to psucie reguł i zasad, na które się umawialiśmy. Wystarczy zorganizować głośny i medialnie widoczny protest, by nie tylko wymusić wizytę u siebie prezydenta RP, ale jeszcze uzyskać od niego obietnicę realizacji swych postulatów.

I co sądzić o premierze dużego europejskiego kraju, który, by rozwiązać poważny wizerunkowy kłopot swej partii, przyjeżdża do okupujących nielegalnie budynek państwowy z propozycją nowego podatku nałożonego na pewną część obywateli, by spełnić żądania finansowe protestujących? To poważne? To buduje państwo i zaufanie do niego? Przecież to wprost anarchizacja życia politycznego i zachęcanie innych grup społecznych do podobnych akcji.

O ile niszczącą standardy prawne i demokratyczne postawę protestujących można usprawiedliwić, a anarchizację życia społecznego przez posłów opozycji zrozumieć, o tyle zachowania najważniejszych polityków państwa, z prezydentem RP i prezesem Rady Ministrów na czele, nie sposób zaakceptować. Swoimi poczynaniami być może ratują swoją skórę i podnoszą osobiste notowania, ale jednocześnie niszczą państwo, które reprezentują i które ślubowali wzmacniać. Zdradzają je.
Marek Migalski. Autor jest doktorem politologii na Uniwersytecie Śląskim

Czytaj więcej: Protest w Sejmie anarchizuje życie publiczne