Olsztyn

Czy spalarnia odpadów w Olsztynie będzie "ekologiczna"?

Szczegóły

Opublikowano: środa, 23 czerwiec 2021 14:14

Paweł Głuszyński

W Olsztynie z wielką pompą wmurowano kamień węgielny pod budowę spalarni odpadów. Łączny koszt projektu sięga prawie 1 miliarda złotych. Wkład UE w projekt wynosi ok. 172 mln zł. Resztę kosztów pokryją kredyty. Jak ta kwota przełoży się na wysokość podatku za odbiór odpadów i cenę za ciepłą wodę i ogrzewanie mieszkań, dowiemy się w 2023 roku, po uruchomieniu spalarni. Spalarnia przez władze Olsztyna jest reklamowana jako „Jedna z najnowocześniejszych nie tylko w Polsce, ale i w Europie technologii”.

Inwestycji nie mógł się też nachwalić Wiceminister Klimatu i Środowiska Jacek Ozdoba (partia Gowina) w liście przygotowanym specjalnie na tę uroczystość: „wmurowanie kamienia pod inwestycję to kluczowe wydarzenie na drodze do powstania najnowocześniejszego w Polsce zakładu. Region warmińsko-mazurski to najczystszy obszar naszego kraju, nie bez powodu zaliczany do Zielonych Płuc Polski. Gospodarka odpadami to obszar wielkich wyzwań w ochronie środowiska. W rozumieniu polityki gospodarki w obiegu zamkniętym odpady są też potencjalnym zasobem” – napisał minister Ozdoba.

Tak również rząd Holandii reklamował spalarnię Restoffen Energie Centrale. Jaka jest prawda na temat tej spalarni ujawnił raport ToxicoWatch.

Instalacja ma spalać rocznie 100-110 tysięcy ton odpadów komunalnych, produkować 64 672 MWh i zaopatrywać w ciepło ok. 35 proc klientów MPECu. Inwestycja ma być gotowa w połowie 2023 roku.

Inwestycję realizuje oraz będzie przez 25 lat eksploatować spalarnię Spółka Dobra Energia dla Olsztyna powołana przez fundusz Meridiam Eastern Europe Investments SAS oraz firmę Urbaser.

(sa)

Spalarnie to droga i ślepa uliczka, prowadząca nas do katastrofy klimatycznej!

Poniżej publikujemy fragmenty tekstu na temat spalarni odpadów Pawła Głuszyńskiego, eksperta ds. odpadów i bezpiecznego gospodarowania, który ukazał się na łamach Instytut Spraw Obywatelskich.

Problemy ze spalarniami

Problemów ze spalarniami jest kilka, od zanieczyszczeń, przez systemową pułapkę konieczności zapewnienia stałego dopływu określonej ilości odpadów, spalanie zasobów, wysokie koszty budowy i działania, po znaczne emisje CO2. Są to powody, które skłoniły UE do zaprzestania finansowania spalarni, czy to z odzyskiem energetycznym czy bez, poprzez sklasyfikowania ich jako wyrządzające poważne szkody dla celów środowiskowych w tzw. Taksonomii – rozporządzenia UE zawierającego szczegółowe wytyczne dotyczące kierunków i rodzajów inwestycji, które powinny być wspierane z uwagi na osiągnięcie celów klimatycznych i GOZ. Tym samym spalarnie nie mogą być finansowane z funduszy publicznych.

Spalarnie niszczą surowce, które można poddawać recyklingowi.

Inaczej nie miałyby zagwarantowanej wystarczającej wartości energetycznej i masy odpadów. Warszawa przekazała do recyklingu w 2018 r. zaledwie 16% odpadów. (w ZGOK Olsztyn selektywnie zebrane odpady wyniosły 14%, z tego odzyskano 1,4% surowców, dane za 2017 rok, późniejszych sprawozdań ZGOK w BIP nie podał – przypis A.Socha).

Czy pozostałe 84% to wyłącznie te, które nie nadają się do powtórnego wykorzystania? Absolutnie nie. Z analizy składu odpadów wykonanej przez stołeczny Urząd Miasta wynika, że odpady zmieszane zawierają blisko 86% surowców potencjalnie nadających się do powtórnego wykorzystania i recyklingu. Gdyby usprawnić u źródła poziom i jakość selektywnej zbiórki, to z obecnie zbieranych odpadów zmieszanych można by odzyskać: ponad 36% bioodpadów nadających się do kompostowania, 20% papieru i tektury, 17% tworzyw sztucznych, 12% szkła i metali.

Od 1 stycznia 2021 r. Unia Europejska wprowadza podatek od niepoddanych recyklingowi tworzyw sztucznych w wysokości 800 € od tony. Przy obecnym poziomie recyklingu plastiku i spalaniu pozostałej części tworzyw, udział stolicy w tym podatku wyniesie corocznie 419 mln zł.

Niska efektywność energetyczna spalarni

Spalarnie nie generują energii netto. Ponad 20-krotnie więcej energii możemy zachować dzięki recyklingowi, a blisko 200-krotnie więcej decydując się na wielokrotne używanie produktów. Efektywność wytwarzania energii z odpadów jest także znacznie niższa niż z innych paliw, przez co spalarnie mają większą emisję CO2 na jednostkę wyprodukowanej energii. Nawet gdybyśmy spalili wszystkie odpady świata, to wytworzona z nich energia pokryłaby zaledwie ok. 3% obecnego zapotrzebowania!

Jeśli energia nadal jest argumentem na stole negocjacyjnym, to zdecydowanie rozsądniej jest wspierać zapobieganie wytwarzania odpadów u źródła, selektywną zbiórkę, kompostowanie oraz beztlenowe przetwarzanie bioodpadów, i oczywiście recykling materiałowy, gdyż te metody w gospodarce odpadami pozwalają na zmniejszenie emisji CO2 netto, odwrotnie niż spalarnie.

„Ekologiczna” i bezemisyjna spalarnia to mit

Spalarnia, nawet funkcjonując zgodnie z przepisami, wyemituje tony pyłów, metali ciężkich oraz innych niezwykle toksycznych związków organicznych, szkodliwych dla naszego zdrowia i środowiska. Jako że spalanie jest procesem utleniania i spalarnia musi pobrać tlen z atmosfery oraz zużyć chemikalia do neutralizacji emisji, to w sumie wyemituje wagowo do 45% więcej zanieczyszczeń w postaci gazowej i stałej niż wynosi masa spalanych odpadów. Nikt też nie buduje spalarni z filtrami CO2, byłoby to zresztą nadzwyczaj kosztowne i energochłonne.

Inne sposoby zagospodarowania odpadów – recykling organiczny i materiałowy – obciążają środowisko wielokrotnie mniejszym ładunkiem zanieczyszczeń, od 2 do 12 razy mniej w przypadku najczęściej stosowanych materiałów.

Mit: „Nie da się poddać recyklingowi 100% odpadów”

To jeden z częściej przytaczanych argumentów przez orędowników budowy spalarni. Faktycznie, takie materiały jak papier i większość tworzyw sztucznych mają ograniczoną liczbę cykli, w jakich można je poddać wysokiej jakości recyklingowi. Jednak nie jest tak, że corocznie trzeba się zmagać z górą tego typu odpadów i jedyną racjonalną opcją jest ich spalenie. Nawet zakładając pesymistycznie, że połowa tego typu produktów nie będzie nadawała się do recyklingu, to planowana wydajność spalarni w Warszawie powinna być ponad trzykrotnie mniejsza. Ponadto, wbrew powszechnemu przekonaniu, składowanie tych odpadów ma znacznie mniejszy niekorzystny wpływ na klimat niż ich spalenie i być może dzięki temu będziemy mogli je jeszcze kiedyś sensownie wykorzystać.

Spalarnie nie mają przyszłości

Spalarnie są pułapką systemową, utrwalającą odpadotwórczy model gospodarczy na kolejne 25-30 lat: tyle czasu trzeba będzie ją zasilać stałą ilością odpadów, aby przynajmniej częściowo pokryć wydane na nią olbrzymie środki – najczęściej publiczne. Gdy w początkach lat 90. powstawała pierwsza spalarnia odpadów w Warszawie, także przekonywano mieszkańców, że rozwiąże ona problem z odpadami i nie przeszkodzi w rozwijaniu recyklingu. Nic takiego się nie wydarzyło. Teraz mamy powtórkę tych samych argumentów, do których dodano, że ze spalarnią „będzie taniej”, ale na poparcie tej tezy Urząd Miasta nie przedstawił żadnej analizy.

Inwestujmy w prewencję i recykling!

Każde fundusze wydane na spalarnie to fundusze zebrane recyklerom i działaniom prewencyjnym. Na spalarniach zarabiają międzynarodowe korporacje i garstka ludzi związanych z tym sektorem. W Gospodarce o Obiegu Zamkniętym i działaniach prewencyjnych, zarabiają mniejsze firmy i oszczędzają podatnicy.

Gospodarka o Obiegu Zamkniętym to inwestowanie w przeprojektowanie produktów i opakowań tak, aby były przyjazne środowisku na etapie ich produkcji, użytkowania i unieszkodliwiania, aby były trwałe, mogły być używane wielokrotnie, a po zużyciu nadawały się do recyklingu. Przeciwieństwem GOZ jest właśnie spalanie odpadów, które było elementem dotychczasowego linearnego modelu gospodarczego: wyprodukuj, zużyj, spal lub składuj.

Paweł Głuszyński

Od 30 lat związany z organizacjami pozarządowymi, zajmującymi się przeciwdziałaniem powstawaniu odpadów oraz ich bezpiecznym zagospodarowaniem: Ogólnopolskie Towarzystwo Zagospodarowania Odpadów, IPEN , HCWH, GAIA, Zero Waste Europe. Specjalizuje się w odpadach medycznych, komunalnych oraz POPs (trwałe zanieczyszczenia organiczne). Jako ekspert pracował w ponad 20 programach realizowanych przez Komisję Europejską, WHO, UNDP oraz Bank Światowy w Europie, Afryce, Azji i na Karaibach. Zakres doświadczenia obejmuje opracowanie rozwiązań prawnych, strategii i wytycznych narodowych, szkolenie specjalistów oraz wdrażanie programów pilotażowych.

Czytaj też na ten temat SPALARNIE – FAKTY, MITY I MANIPULACJE

Czytaj więcej: Czy spalarnia odpadów w Olsztynie będzie "ekologiczna"?

List działacza PiS w reakcji na wywiad z dyrektorem Teatru im. Jaracza

Szczegóły

Opublikowano: wtorek, 22 czerwiec 2021 09:21

Otrzymaliśmy list działacza PiS, pełnomocnika wojewody ds kultury Macieja Tobiszewskiego, który wraz z posłami PiS Iwoną Arent i Jerzym Małeckim żąda odwołania dyrektora Teatru im. Jaracza w Olsztynie Zbigniewa Brzozy. (Pisałem o tym TUTAJ). Do tego momentu Deb@ta publikowała tylko głosy jednej strony sporu, dlatego opublikowaliśmy też rozmowę z dyrektorem teatru (TUTAJ), żeby opinia publiczna poznała racje drugiej strony. To co powiedział w tym wywiadzie dyrektor Brzoza wyprowadziło z równowagi Macieja Tobiszewskiego, czemu dał wyraz w liście, który publikuję w całości poniżej. Nie ingerowałem w żadnym zakresie w treść Listu. Na zdjęciu, pierwszy od prawej Maciej Tobiszewski.

Szanowny Panie Redaktorze!

Niezmiernie cieszy mnie fakt pojawienia się na naszej olsztyńskiej ziemi kolejnego rzeczowego i obiektywnego recenzenta teatralnego. Z zapartym tchem czytałem o wspaniałym spektaklu „ Jeszcze bardziej zielona gęś” K.I. Gałczyńskiego w reżyserii Jarosława Kiljana. O tym, że spektakl jest dobrze zrobiony, pięknie zagrany jestem spokojny (jeszcze nie miałem przyjemności podziwiać przedstawienia). Twórcy spektaklu dali się już poznać olsztyńskiej publiczności z BARDZO DOBREJ STRONY realizacją „Baśni o pięknej Parysadzie i ptaku Bulbulezarze”.

Przykuła moją uwagę „dobra atmosfera twórcza” o której Pan Redaktor wspomniał, dzięki której powstają wybitne przedstawienia. O tę atmosferę z pewnością w pocie czoła walczy na każdym kroku niestrudzony Zbigniew B. (póki ma postawione zarzuty prokuratorskie inaczej się nie będe odnosił do Szanownego Pana) Chciałbym dodać łyżkę dziegciu do tej beczki miodu. Postanowiłem cofnąć się o parę lat do roku 2016 ( mniej więcej w tym czasie pojawiło się apogeum złej atmosfery poprzedniej dyrekcji), wszedłem w „błoto” i przyjrzałem się jak olsztyńscy prowincjonalni aktorzy, taplają się w błotku najgorszego teatru w Polsce (według Pana Zbigniewa B., zanim objął dyrekcję w listopadzie 2018)

W 2016 roku w „najgorszym teatrze w polsce” powstają takie oto spektakle:

„ On wrócił” reż. Piotr Ratajczak (wspaniała główna rola Mileny Gauer, wspaniała praca zespołowa -pozostali aktorzy grają po parę ról)
„Kartoteka” reż. Andrzej Majczak z główną rolą Artura Steranki, który jako jeden z nielicznych polskich aktorów jest członkiem Europejskiej Akademii Filmowej z prawem głosu podczas festiwalu filmowego w Cannes (na spektakl spadł deszcz nagród na festiwalu Klasyka Polska w Opolu) dodatkowo aktorzy Maciej Mydlak, Cezary Ilczyna, Marian Czarkowski otrzymali wyróżnienie aktorskie na tymże festiwalu.

W 2017 roku „Lot nad kukułczym gniazdem” reż. Igor Gorzkowski ( ten sam, którego zaprasza do pracy Zbigniew B. do spektaklu „Opętani”) Ze wspaniałymi kreacjami począwszy od ról głównych Joanny Fertacz i Grzegorza Gromka jak i pacjentów szpitala psychiatrycznego i tutaj muszę wymienić każdego z osobna, gdyż każdy zasługuję na Wielkie Brawa!!! - Maciej Mydlak, Jarosław Borodziuk, Marcin Kiszluk, Paweł Parczewski, Marcin Tyrlik, Grzegorz Jurkiewicz, Radosław Hebal, Artur Steranko, Dariusz Poleszak, Wojtek Rydzio, Agnieszka Giza, Marta Markowicz-Dziarkowska oraz słuchacze Studium aktorskiego Ewelina Bemnarek, Daniel Roman, Bartosz Ślozowski- o Studium aktorskim wspomnę w dalszej części.

„Jazda na zamek. Musical krzyżacki” reż. Tomasz Valldal-Czarnecki-Wspaniała praca zespołowa!

„Noc Helvera” reż. Giovanny Castellanos (śp.) ze wspaniałymi kreacjami Ewy Pałuskiej- Szozdy oraz Radosława Jamroża

W 2018 roku powstaję „ Kurka Wodna” w reż. Krzysztofa Rekowskiego( ten sam, który za chwilę wyreżyseruję „Panny z Wilka” oraz „Jak Wam się podoba?”) z bardzo dobrą rolą Małgorzaty Rydzyńskiej oraz Radosława Hebala. Wielka brawa również dla reszty zespołu.
To tylko część spektakli zasługujących na uwagę i uznanie widzów, które powstały w „toksycznej atmosferze prowincjonalnego teatru”.

Era Zbigniewa B. : „Stop nienawiści”, „ Teatr oparty na dialogu i szacunku”, „Teatr bezprzemocowy”, „Przemoc nigdy nie zwycięża, Wolność zwycięża”

Chciałbym zaznaczyć, że zmiana dyrekcji Teatru nie zabiła mojej sympatii do tego miejsca. Wręcz przeciwnie, rozpaliła moją ciekawość wizji artystycznej nowego dyrektora oraz tego jak poradzi sobie z narastającym konfliktem wewnątrz teatru. Niestety konfliktu Pan nie zażegnał, a mam nieodparte wrażenie, że podzielił Pan zespół (i nie mówię tu tylko o aktorach) jeszcze bardziej.
W miarę możliwości widziałem prawie każdą nową premierę.

Począwszy od „Ja Ciebie kocham...” (poprzednie tj. „Jeremi się ogarnia LOL” - dodam że spektakl ten brał udział w projekcie „Teatr Polska” realizowanego przez Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego oraz „Wszystko w rodzinie”, premierę odbyły się za kadencji p.o dyrektora Zbigniewa Marka Hassa - jeżeli się mylę proszę mnie poprawić)

Co muszę oddać Panu Zbigniewowi B., Teatr utrzymał wysoki poziom artystyczny spektakli tj. „Nasza klasa” reż. Adam Nalepa wspaniała gra aktorska całego zespołu (mimo że spektakl uważam za kontrowersyjny), „Panny z Wilka” reż. Krzysztof Rekowski, „Opętani” reż. Igor Gorzkowski czy „Baśń o pięknej Parysadzie i ptaku Bulbulezarze”. Te spektakle doceniane przez krytyków branżowych pism i zapraszane na festiwale, powstawały Panie Redaktorze , mówiąc delikatnie w „niesprzyjającej atmosferze twórczej” (eskalowanym przez dyrektora konflikcie). Co do poziomu aktorskiego Teatru nigdy nie miałem zastrzeżeń, gdyż uważam że nasi olsztyńscy aktorzy to profesjonaliści gwarantujący wysoką jakość artystyczną, bez względu na wszystko, co potwierdzi to każdy reżyser pracujący z naszym zespołem i wracający tu na kolejne realizację.

Pozwolę sobie teraz zwrócić się bezpośrednio do Pana Zbigniewa B.:

Panie Dyrektorze Pisze ( mówi) pan o sukcesach teatru olsztyńskiego w ciągu ostatnich trzech sezonów, myli się pan jednak w sposób zasadniczy. Nie są to pańskie sukcesy, lecz wspaniałych artystów, aktorów, o których dotychczasowym dorobku z taką pogardą wypowiada się pan na łamach „Debaty”. Zespołu aktorskiego, który z uporem maniaka stara się pan od trzech lat zniszczyć i podzielić. Jak pan śmie twierdzić, że był to "jeden z najgorszych teatrów w Polsce" Czy w pańskim systemie wartości nie istnieje pojęcie szacunku? Szacunku dla wieloletniego dorobku artystów, którzy tworzyli ten teatr od lat.

Wspomniał pan że jest to najgorszy moment w jego karierze. Cóż mogę powiedzieć? Każdy jest kowalem swojego losu. Patrząc na historię pańskiego dyrektorowania to przychodzi mi tylko jedno na myśl. Pycha kroczy przed upadkiem. Zachowuję się Pan tak jakby przyjechał z wielkiego miasta na głeboką prowincję,by uczyć „tubylców” teatru. Gdyby miał pan dobre intencje to pokazałby pan gdzie ktoś robi błąd, dał szanse na naprawę. Niestety. Nie wyciąga pan wniosków ze swoich błedów. Został pan wyrzucony z Łodzi z Teatru Nowego za to samo co robi pan u nas w Olsztynie. Tylko że teraz ma pan za to postawione zarzuty prokuratorskie.

Dlatego DROGI panie. Pozwoli pan, że będę się do pana w ten sposób zwracał, mając na uwadze koszty pańskiej nieodopwiedzialnej działalności, jakie ponosi ministerstwo oraz urząd Marszałkowski. Mam tu na myśli koszty sądowe (odszkodowania dla niesłusznie zwolnionych pracowników oraz odszkodowań wynikających z ugody) wszystkich przegranych przez pana spraw w tym i poprzednich, zarządzanych przez pana teatrach. Rzeczywiście musi pan postrzegać swoją dyrekturę w olsztyńskim teatrze jako sukces, skoro na przestrzeni dwóch pierwszych lat pańskie zarobki wzrosły o ok. sto trzydzieści trzy tysiące złotych w skali roku ( źródło BIP ). Przy okazji życzliwie przypominam, że termin złożenia zeznania podatkowego za rok ubiegły minął prawie dwa miesiące temu(na dzień 31.05.2021 nie widniało tam właściwie wypełnione pańskie oświadczenie majątkowe- https://bip.warmia.mazury.pl/1630/oswiadczenia-majatkowe-zlozone-w-2021-roku), a Pana, DROGI Panie obowiązują przepisy prawa w takim samym stopniu jak nas, normalnych zjadaczy chleba.

I ma Pan rację „przemoc nigdy nie zwycięża, wolność zwycieża” i mam nadzieję na to że prawda zwycięży i wolne niezawisłe sądy. Czytając pańską wypowiedź odnoszę wrażenie, że żyje pan w świecie, w którym Zbigniew B. jest rycerzem na białym koniu, niosącym ratunek maluczkim, w złym i nikczemnym świecie. Może warto wyjść z tej iluzji i spojrzeć na świat realnie? Pańska pogardliwa względem innych narracja, że wszyscy są winni, tylko nie Pan!

Najpierw w Łodzi- Kropiwnicki zatrudnił bez konkursu Grzegorza Królikiewicza, bo ten mu pomagał w kampanii wyborczej na prezydenta miasta. Królikiewicz nazatrudniał pijaków, złodzieji, sprzedawców samochodowych i skarpetek z Rynku Bałuckiego i biedny Zbigniew B. musiał robić porządek (zwalniać pracowników). Teraz w Olsztynie-Kijowski i jego świta i znowu do gry wkracza niestrudzony, jedyny sprawiedliwy Zbigniew B. nauczony łódzkim doświadczeniem ( wdraża program antydyskryminacyjny i antymobbingowy oraz powołuję osobę zaufaną) zabiera się za porządki(czyt. zwalnianie). „Wierzyłem, że jak pracownicy zobaczą że jestem otwarty, że nikogo nie straszę to Teatr zacznie normalnie funkcjonować”.

Wyczytałem ze zdumieniem że aktorzy, których pan zwolnił(4-Poleszak, Jurkiewicz, Mydlak, Parczewski) to właściwie sami są winni zwolnienia, bo „nie chcieli z panem pracować, nie uzanawali go jako dyrektora. I to był główny powód... to nie jest tak, że ja ich zwolniłem, tylko że oni doprowadzili do tej sytuacji, gdy nie dało się dalej współpracować. Kiedy obrażali swoje koleżanki aktorki i swoich kolegów aktorów, nękali mnie, w skargach na mnie rozmijali się z prawdą”. Dlaczego więc wszystkie związki zawodowe działające w Teatrze, zrzeszające wszystkich pracowników, sprzeciwiły się pańskiej decyzji broniąc zwalnianych kolegów? (Mydlak, Parczewski) Pomimo jednogłośnego sprzeciwu związków zawodowcyh ]zwolnił pan wyżej wymienioną dwójkę aktorów? Czyżby to był ten właśnie Teatr oparty na szacunku i dialogu, o którym tak pan mówił? Czy prywatny folwark? W ostatnich dniach do długiej listy olsztyńskich „winnych złej atmosfery w Jaraczu” począwszy od Kijowskiego, Hassa, zwolnionych aktorów, pokrzywdzonych pracowników związkowych, dołączyli: Prokuratura rejonowa - Olsztyn południe, Posłanka Iwona Arent, Poseł Jerzy Małecki, Radna Sejmiku Wojewódzkiego Pani Bożena Ulewicz, Doradca Wojewody ds. Kultury Maciej Tobiszewski, zła prasa, radio i telewizja olsztyńska ( od momentu ujawnienia zarzutów prokuratorskich) i co jeszcze lub kto jeszcze jest winny obecnej sytuacji? W pana ocenie na pewno nie jest nim czysty jak łza, człowiek bez skazy, ostatni sprawiedliwy Zbigniew B.

Obiecałem że wrócę do tematu Studium aktorskiego („szkółki” do której można dostać się bez matury (słowa Pani Sylwii Jaskulskiej) , która prawie od 30 lat kształci aktorów dramatycznych- przypomnę że większość zespołu aktorskiego to absolwenci tej „szkółki” dodam że ostatnio z czwórki przyjętych do teatru aktorów, trzy osoby są również po tej „szkółce”)

Dla naszego miasta Studium aktorskie przy teatrze im. Stefana Jaracza w Olsztynie powinno być wizytówką regionu. Czymś z czego powinniśmy być dumni! Ja jako Olsztynianin jestem.

W 2016 roku (apogeum złej atmosfery) w Studium powstaję „ Zespół śmierci i tańca” reż. Tomasz Valldal-Czarnecki spektakl dostał nagrodę główną na festiwalu w Toruniu.

„W małym dworku” reż. Krzysztof Rekowski (ten sam od „Kurki wodnej”, „Panien z Wilka”, „Jak Wam się podoba?” ) - wspaniały spektakl.

W 2017 roku „Stracone zachody miłości” reż. Ivo Vedral (spektakl pokazywany na festiwalu Szekspirowskim)

W 2018 „ Bajki dla niegrzecznych dzieci” reż. Jacek Bończyk ( spektakl zdobył nagrodę główną na festiwalu w Toruniu)

Za Pana kadencji jedyny dyplom godny uwagi moim skromnym zdaniem, to spektakl w Pana reżyserii -„ Z Różewicza dyplom”, ale już go chyba Pan gdzieś wcześniej robił? Podobnie jak „ Ravensbruck. Miasto kobiet” ( monodram Barbary Prokopowicz- pańskiej żony) za co wypłacił pan sobie po raz kolejny honorarium. ( „ Z Różewicz dyplom” -przygotowanie scenariusza scenicznego oraz wyreżyserowanie sztuki 18 tyś. zł , prawa autorskie do wystawienia spektaklu „Ravensbruck. Miasto kobiet” w ramach pilotażowego projektu „Przestrzenie sztuki” w kwocie 7 tys. zł)

„Jakiego Pan spodziewa się finału tej całej walki w sądach, a teraz jeszcze z politykami? -pyta Redaktor Adam Socha.
-Wie pan co, przez ostatnie półtora roku, niemal codziennie przychodzili do mnie pracownicy i pytali z głęboką powagą: „panie dyrektorze, kiedy się skończy pandemia?”....

To teraz pozwoli pan że ja zapytam z głeboką powagą i troską w głosie: DROGI( Jak już wczesniej wspomniałem) panie Dyrektorze, kiedy skończy się pańskie „polowanie na czarownice”? Kiedy przestanie pan z pogardą mówić o wszystkich ludziach, którzy ciężko pracowali na sukcesy teatru Jaracza, które chce pan sobie przypisać.
Z przykrością muszę stwierdzić, że nie nadaje się Pan na dyrektora żadnej placówki kulturalnej. Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie na pewno nie!

PS. Uważam, że pańskie próby uczynienia z tego sprawy politycznej, wynikają z braku racjonalnej argumentacji.

Maciej Tobiszewski- wierny widz Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie, kolejny zły co się uwziął na Pana Dyrektora Zbigniewa B. , ten co do teatru nie chodzi (wg Pani Sylwii Jaskólskiej) i nie ma pojęcia co się tam dzieje.

OD ADAMA SOCHY

Szanowny Panie Macieju! Napisał Pan: "Niezmiernie cieszy mnie fakt pojawienia się na naszej olsztyńskiej ziemi kolejnego rzeczowego i obiektywnego recenzenta teatralnego".

Pierwszą recenzję teatralną napisałem w wieku 17 lat, jako uczeń zawodówki w Braniewie, było ta recenzja ze spektaklu Teatru Telewizji jako wypracowanie z języka polskiego. Wychowałem się na Teatrze Telewizji.

Kolejne recenzje pisałem ze spektakli "na żywo" w Teatrze im. Jaracza, jako uczeń Technikum Eletrycznego w Olsztynie, też jako wypracowania z języka polskiego, w roku szkolnym 1973/74, wprawiając tym w osłupienie polonistkę, gdyż w jej długiej karierze nie trafił się jej uczeń chodzący do teatru. Z powodu mojej miłości do teatru zostałem wyrzucony z internatu tego technikum, bo łamałem zakaz wychodzenia po godzinie 19.00, więc przeniosłem się do Szczecina, tam chodząc na spektakle w Teatrze Współczesnym (znakomici Szewcy Witkacego). W Szczecinie też poznałem Teatr STU.

Potem na studiach w Warszawie - lata 1976-82 nie opuściłem żadnej premiery w takich teatrach jak Dramatyczny Holoubka, Studio Szajny, Współczesny Axera, Powszechny Hübnera (wspaniały Lot nad kukułczym gniazdem z Pszoniakiem, Wilhelmim i Pieczką oraz Sprawa Dantona Wajdy), Narodowy, Mały (Białe małżeństwo Różewicza), Ateneum (znakomity "Bal manekinów"), później doszedł Teatr na Woli stworzony dla Tadeusza Łomnickiego (niezwykła jego kreacja w roli Goyi).

Uganiałem się też po Polsce za spektaklami Kantora. Jeżdziłem też do innych miast, np. widziałem w Łodzi wspaniałą kreację Romana Kłosowskiego jako Ryszarda III Szekspira.

Poznałem przez 5 lat studiów spektakle najwybitniejszych polskich reżyserów i podziwiałem kreacje najwybitniejszych polskich aktorów. Wydaje mi się więc, że jestem w stanie ocenić poziom reżyserii i gry aktorów.

Po podjęciu pracy w Olsztynie w 1985 roku oczywiście skierowałem się do Teatru im. Jaracza, ale to co wówczas zobaczyłem, odrzuciło mnie, poziom był żenujący. Po roku 1989 byłem na "Mszy za miasto Arras", który był wyjątkiem na tle innych, kompromitujących produkcji. Dałem więc sobie spokój i jeździłem do Warszawy oraz oglądałem spektakle w tych miastach, w których pracowałem, gdy traciłem na długie lata pracę w Olsztynie (Białystok, Warszawa, Łódź).

Do Jaracza w Olsztynie chodziłem więc od wielkiego dzwonu, dając temu wyraz w recenzjach, np. TUTAJ z Olsztyńskich Spotkań Teatralnych w 2019 roku. I tutaj w recenzji pt. "Teatr Jaracza - diament do oszlifowania" ze spektakli w reżyserii G. Castellanosa pt. "Rewolucja zwierząt" i "Kurki wodnej" w reżyserii Krzysztofa Rekowskiego.

Adam Socha

Czytaj więcej: List działacza PiS w reakcji na wywiad z dyrektorem Teatru im. Jaracza

Zbigniew Brzoza: „Spór toczy się między dwoma poglądami na teatr”

Szczegóły

Opublikowano: sobota, 19 czerwiec 2021 18:38

Z dyrektorem Teatru im. Jaracza w Olsztynie Zbigniewem Brzozą rozmawia Adam Socha

- Czy z takim występem posłów na schodach teatru, 31 maja, żądających odwołania dyrektora, spotkał się Pan wcześniej w swoje długiej karierze?

Zbigniew Brzoza: Pierwszy raz.

- Czy podobnie zaczęła się awantura, gdy był Pan dyrektorem Teatru Nowego im. K. Dejmka w Łodzi, w 2008 roku?

ZB: W Łodzi to nie politycy stali pod teatrem, ale mieszkańcy i widzowie w mojej obronie. To były stojące, milczące pikiety. Było tak dużo ludzi, że trzeba było ulicę zamknąć. W mojej obronie młodzież malowała murale, rymowane napisy na chodnikach. Jest to opisane w Encyklopedii Teatru Polskiego, pod moim nazwiskiem.

- Jakie Pan wyciągnął wnioski z tego, co przeżył w Łodzi?

ZB: Podobne wnioski, nasuwają się z lektury dyskusji o olsztyńskim teatrze. Spór się toczy między dwoma poglądami na teatr. Jeden, wychodzi z przekonania, że teatr finansowany z podatków jako instytucja publiczna, powinien służyć społeczeństwu. Powinna rozmawiać z publicznością, podejmować ważne tematy, proponować sztukę wysoką i wprowadzać w świat pojęć kulturowych. My nie przypadkowo gramy dużo literatury polskiej. Jej różnorodność jest skarbem naszej kultury. Dostęp do niego daje sztuka teatru na najwyższym poziomie, a tę zapewnia sprawny i kierujący się wspólnym ethosem zespół artystyczny. Zadaniem dyrektora jest budowanie takiego zespołu. Zespołu, który chce się rozwijać, stale jest w procesie.
Drugi pogląd jest taki, że teatr jest miejscem pracy, jak poczta, w którym liczy się staż, a wartością jest posada. Dyrektora trzeba przetrwać. Ideałem postawy aktora staje się tu umiejętność powtarzania sprawdzonych środków. Poszukiwania artystyczne, przekraczanie granic własnych umiejętności, uciekanie od nawyków jest źle widziane. To prowadzi do całkowitego zastoju artystycznego.

- Dla pełnomocnika wojewody ds kultury Macieja Tobiszewskiego, który przed teatrem domagał się Pana odwołania, wartością jest stabilność zatrudnienia aktorów. Za przykład godny naśladowania w tym zakresie podał dyrektora Zbigniewa Marka Hassa, który przez 13 lat zwolnił tylko 1 aktora i Janusza Kijowskiego, który rządził 14 lat, i też zwolnił tylko 1 aktora, a Pan w ciągu 3 lat aż czterech!

ZB: W Teatrze Nowym musiałem się rozstać aż z12-ką aktorów. Problem z teatrem łódzkim był dużo większy. Na 3 lata przed moją dyrekcją, a po dyrekcji Mikołaja Grabowskiego, prezydent Kropiwnicki wprowadził bez konkursu na stanowisko dyrektora Grzegorza Królikiewicza. W środowisku teatralnym było oczywiste, że to nie jest człowiek, który charakterologicznie nadaje się do prowadzenia teatru. Ale został dyrektorem, bo się kolegował z Kropiwnickim, pomagał mu w kampanii wyborczej na prezydenta miasta.

- Pamiętam ten czas, bo pracowałem wówczas w Łodzi. Tam się rozegrały dantejskie sceny, zespół nie chciał wpuścić Królikiewicza do teatru, w Wielki Piątek straż miejska i ochroniarze rozbili drzwi i wyrzucili aktorów.

ZB: Królikiewicz został całkowicie zbojkotowany przez środowisko, większość dobrych aktorów odeszła. Zostali tylko, ci którzy nie mieli gdzie odejść i Królikiewicz ogłosił „casting na etaty aktorskie", cokolwiek to znaczy. Zgłosił się aktor alkoholik, który stracił pracę w Kaliszu, jakiś absolwent wydziału aktorskiego, który pracował w salonie samochodowym, inny, sprzedawca skarpetek z Rynku Bałuckiego z tytułem magistra, więc ludzie, którzy w normalnych warunkach nigdy by nie dostali pracy w teatrze.

- Ale wnieśli do teatru swoje doświadczenie życiowe, Bałucki Rynek to dobra szkoła życia, mieszkałem na Bałutach, to coś wiem.

ZB: I te osoby dzięki doświadczeniu życiowemu zmajoryzowały teatr. Doprowadziły teatr na dno. Gdy dyrekcję objął Jerzy Zelnik próbował z tego pata wyjść. Zatrudnił pełny rocznik absolwentów szkoły filmowej, wśród nich były osoby niezwykle utalentowane. Liczył, że zżyta ze sobą grupa młodych nada ton zespołowi. Tak się nie stało - „Doświadczeni” umieli walczyć o swoje pozycje.

- No tak, Rynek Bałucki to dobra szkoła przetrwania. „Do bałuciorza, nie podchodź bez noża”.

ZB: Trudno było nie dostrzec, że jedyne co się mogło udać to „Okno na Parlament” Farsa na dejmkowskiej scenie. Jedynym sposobem powrotu do tradycji Dejmka było pozbycie się zaciągu Królikiewicza. Chciałbym, żeby Czytelnicy wiedzieli, że w teatrze to nie jest nic niezwykłego. Izabela Cywińska obejmując Kalisz, w którym zrobiła wybitne przedstawienia, zwolniła cały wcześniejszy zespół aktorski. Często się zdarza, że nowi dyrektorzy zwalniają większość aktorów, by móc pracować z aktorami, którzy pod ich kierownictwem mogą stworzyć zespół. W Łodzi nie było mowy o zespole, to było stado, w którym każdy znał swoje miejsce w porządku dziobania. Jerzy Zelnik, mój poprzednik na stanowisku dyrektora, występując przed sądem pracy, do którego odwołali się zwolnieni aktorzy, powiedział, że gdyby został na drugą kadencję, to by podobną liczbę zwolnił, może tylko trochę osobowo ta grupa by się różniła.
Podczas mojego sezonu w Nowym wystawiliśmy 11 przedstawień. Zdobywaliśmy nagrody, wyjeżdżaliśmy na festiwale, Nowy zaczynał gromadzić swoją publiczność. Prezydent Kropiwnicki pod byle pozorem mnie zwolnił. Nie biłem się o stanowisko. Przed Nowym stały nieme pikiety mieszkańców w mojej obronie. Trzymali świece. Była petycja podpisana przez reprezentantów całego środowiska teatralnego. To było niezwykłe przeżycie.

- Pamiętam te wydarzenia, „Dziennik Łódzki”, w którym pracowałem, na bieżąco je relacjonował. Dlaczego pan, reżyser o takiej renomie, autor znakomitych spektakli, po przykrych doświadczeniach w Łodzi, zdecydował się wystartować na dyrektora teatru w Olsztynie, który nic nie znaczył na mapie teatralnej Polski, a stał się głośny tylko z powodu skandalu jaki wywołała makbetowska para rządząca przez 14 lat tym teatrem?

ZB: Byłem po wyreżyserowaniu własnego scenariusza „Do komina Murzyna! Murzyna!” w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku. Siedziałem nad kolejnym scenariuszem, kiedy dowiedziałem się o konkursie w Olsztynie i pomyślałem, że to dobry moment, żeby z moim doświadczeniem ubiegać się o tę dyrekcję.

- Ale pakował się Pan w kolejną awanturę, po łódzkiej? Nie bał się Pan?

ZB: Z perspektywy Olsztyna, łódzki Nowy to był drobiazg, ale przystępując do konkursu o tym nie wiedziałem. Kilka razy byłem w komisji egzaminacyjnej w łódzkiej szkole filmowej razem z panem Kijowskim i jak już się dowiedziałem, co tu się działo, to potrafiłem sobie wyobrazić dlaczego tak się działo i gdzie po jego dyrekcji, znalazł się Teatr. Wydawało mi się, że wyprowadzenie zespołu ze współuzależnienia, nie będzie rzeczą trudną. Tym bardziej, że nie używam przemocy. Wdrożyliśmy program antydyskryminacyjny, całą procedurę antymobbingową, w tym celu zaprosiliśmy do współpracy dwie najlepsze specjalistki w Polsce, powołana została Osoba Zaufania. Wierzyłem, że jak pracownicy zobaczą, że jestem otwarty, że nikogo nie straszę, to Teatr zacznie normalnie funkcjonować.

- Kilka razy w swoim życiu kierowałem różnymi redakcjami, od małych, lokalnych po ogólnopolską i wiem, z czym musi się zmierzyć nowy szef. Tutaj było niebezpieczeństwo, że zwycięzcy buntu, czyli związek, na którego czele stanął Grzegorz Gromek, mogą szukać rewanżu na pokonanych kolegach z dworu Kijowskich, rękoma nowego dyrektora. Czego pan doświadczył, jak przekroczył próg Teatru?

ZB: Na pierwszym spotkaniu powiedziałem, że nie akceptuję w zespole chamstwa, pijaństwa i donosicielstwa. Jeśli chodzi o pijaństwo, to dodałem, że jeśli są osoby, które mają problem, a zgłoszą to, i zapiszą się na terapię, to będę uczestniczył w tej terapii, będę dopasowywał zajęcia i obowiązki, żeby pomóc im wyjść z uzależnienia. Jeśli chodzi o chamstwo, to podałem przykłady subtelnych zachowań przemocowych, które rozbijają zespół równie skutecznie jak otwarta dyskryminacja. A jeśli chodzi o donosicielstwo, to nie udzielam dostępu do swojego ucha. Są kierownicy, inspicjenci, asystenci reżysera, którzy mają obowiązek przekazywać informacje na temat działań ich pracowników. Wystarczy. W Studium Aktorskiego wprowadziliśmy ankiety ewaluacyjne. Byłem poddawany takim ankietom i uważam, że to jest obustronnie korzystne. Aktorzy, o tym, że wejdą w jakiś spektakl, dowiadywali się z tablicy ogłoszeń.

- Nie było kręgu wtajemniczonych?

ZB: Nie było. Nie było i nie będzie za mojej dyrekcji „dyrektorowej”. Basia Prokopowicz, dowiaduje się o obsadzie, tak jak koleżanki - z tablicy ogłoszeń.
Zależy mi na tym, żeby zespół czuł, że wszyscy są na równych prawach.

- To dlaczego wybuchła wojna?

ZB: Zarzewie wojny zbudował mój poprzednik, dzieląc pracowników. Podsycając konflikty. Wojna ze mną osób związanych z dobrodziejstwami rządów Kijowskiego zaczęła się trzy, cztery tygodnie po moim przyjściu. Jeszcze nie miałem czasu zgrzeszyć. Podczas przedstawienia sylwestrowego, ktoś powiesił mema na tablicy, to było tuż po premierze „Wszystko w rodzinie”. Na memie było zdjęcie pary aktorów. Aktorka mówi: „Miało być wszystko jak w rodzinie,..” (później dowiedziałem się, że na zdjęciu była pani Agnieszka Pawlak-Castellanos, ja jej nie rozpoznałem, na zdjęciu stała tyłem ). Na to Aktor, pan Grzegorz Jurkiewicz odpowiada: „ a będzie, wyrównanie płac, równe prawa”. W mojej ocenie ten mem był mało dowcipny, ale na pewno nie godzący w czyjeś dobra. Następnego dnia 20 parę osób podpisało list, w którym zażądali ode mnie przykładnego ukarania autora mema. Poczułem, że z drobiazgu robi się olbrzymią sprawę. Kilka dni po Nowym Roku zrobiłem spotkanie z wszystkimi pracownikami, to było drugie spotkanie, bo jedną z form zmiany polityki w tym teatrze było to, że nie spotykam się ze swoim „dworem”, tylko regularnie robię spotkania z całym zespołem.

- Ze wszystkimi, 120 pracownikami teatru?

ZB: Tak, z wszystkimi, mamy dużo miejsca, więc to nie jest trudne. Dowiedziałem się, kto powiesił ten mem. Poleciłem natychmiast wywiesić przeprosiny. Jeśli kogoś to dotknęło, to trzeba uszanować jego emocje. Przeprosiny zostały wywieszone i myślałem, że to kończy sprawę. Od siebie też przeprosiłem, za to co się stało. Zaapelowałem do oburzonych memem, żeby w drobnej sprawie nie wykopywali topora wojennego.. Posłużyłem się hiperbolą. Świadomie przesadnie opisałem zachowanie obrażonych memem. Miałem nadzieję, że dojrzą przesadę swoich reakcji. Okazało się, że potraktowano mój komentarz ze straszną powagą. Nie dostrzegli w nim figury stylistycznej. To był pierwszy zarzut jaki mi postawili związkowcy podczas kontroli inspekcji pracy. Z perspektywy czasu wydaje mi się, że przeciwnicy na początku mojej dyrekcji chcieli się policzyć i tylko szukali pretekstu.

- Czy te osoby, które popisały protest, zaatakowały, bo poczuły się zagrożone, czy liczyły, że przegonią Pana i wróci Kijowski?

ZB: Dochodzimy do momentu, od którego o wielu rzeczach nie będę mógł mówić w związku z czekającymi mnie procesami sądowymi. Z tej wiedzy, którą posiadam dzisiaj, to mam wrażenie, że one zbierały haki na mnie od samego początku.

- To Pan o tym nie wiedział? Jako dziennikarz dowiedziałem się od osoby związanej z grupą pana Kijowskiego, że od momentu przekroczenia przez Pana progu teatru prowadzą dziennik, w którym skrzętnie zapisują każdą Pana wypowiedź, każde zachowanie, decyzję.

ZB: Ja się chętnie moją wiedzą podzielę, ale po procesach.

- Po oskarżeniu Pana przez prokuraturę o „utrudnianie prowadzenia działalności związkowej”, napisał Pan w Oświadczeniu: „ta sprawa jest wykorzystywana przez niektórych działaczy związkowych niezadowolonych ze zmian organizacyjnych w teatrze, negujących potrzebę zakończenia stanu nieuzasadnionego uprzywilejowania niektórych wąskich grup pracowników czy decyzji personalnych związanych z przebudowaniem zespołu aktorskiego”. Jak odbyło się to zakończenie „uprzywilejowania niektórych wąskich grup pracowników”, na czym to polegało?

ZB: Zostałem dyrektorem 22 listopada (2018 roku), czyli w środku sezonu, w momencie, gdy powinien być ułożony cały repertuar, pełny plan na sezon do czerwca 2019 roku. Zastałem teatr, w którym pan Kijowski robił niesławną Annę Kareninę, a pan Castellanos robił drugi spektakl, który premierę miał w Sylwestra „Wszystko w rodzinie”.

- Czy nie należało do końca wygrać Annę Kareninę, póki widzowie chcieli oglądać?

ZB: Graliśmy Annę Kareninę do końca lutego, ale okazało się że honoraria aktorów zostały tak zawyżone, że przy 100% widowni trzeba było dopłacać do każdego spektaklu. Gdyby to było przedstawienie wysoko artystyczne, to może byłby to powód, żeby je grać, a to było użycie tekstu Tołstoja do marnego wodewilu z kupletami zamiast pamfletu społecznego, jaki napisał Tołstoj. Z jednego z najważniejszych dzieł Tołstoja, realisty, były dyrektor zrobił jakąś poczwarą. Gdyby pan Kijowski potrafił przeczytać ten tekst i potrafił zrobić takie przedstawienie, ta opowieść nabrałaby wielu odniesień do współczesności, a tak, za duże pieniądze dzieło Tołstoja zostało zredukowane do bezmyślnej telenoweli. Podobnie oceniam, wyreżyserowaną przez tego pana „Zbrodnie i Karzę”. Idiotyczna adaptacja, która pomija Sonię, a jak nie ma Soni, to w ogóle nie ma wymiaru duchowego.

- Nie ma miłosierdzia.

ZB: Nie ma miłosierdzia! Nie ma miłosierdzia! Ukradł mi pan to słowo. Dokładnie to chciałem powiedzieć. To były dla mnie najgorsze przedstawienia, które zobaczyłem w Teatrze im. Stefana Jaracza.

Spotkałem się ze związkami zawodowymi i prosiłem o przygotowanie listy aktorów, którzy albo nie byli w ogóle obsadzani, albo rzadko grali u Kijowskiego. Przy pomocy tej listy pomagałem reżyserom uzupełniać obsady. Jak tylko pandemia przestanie ustawiać nam kolejność premier, wrócę do tego zwyczaju.

Mówiłem o istnieniu za pana Kijowskiego podziału na dwór i resztę. Z dworu można było spaść na dno otchłani jednym kaprysem Np. aktorka, która dużo grała, pewnego dnia przyszła do teatru ostrzyżona. Dyrektor zrobił jej publiczną awanturę, bo ostrzygła się bez jego zgody: „Z krótkimi włosami przestałaś mnie inspirować”- usłyszała. Od tego czasu rzadko wychodziła na scenę. Manipulacje były skierowane równocześnie do wielu adresatów. Niedawno przeczytałem jego wpis na Facebooku, że śpieszno mu do jego ukochanych aktorów z teatru, w którym ostatnio pracował. On bardzo często posługiwał się takimi egzaltowanymi aktami strzelistymi w stosunku do uczniów, do aktorów, raz do jednych uczniów, raz do innych. Rozdawał pochlebstwa pełnymi garściami. Jak jednych wyróżniał, to drudzy, wcześniej wynoszeni na ołtarze, tracili pewność swego. Pracownicy byli stale pod presją emocji. Zachwytów i złości. Wysoki diapazon emocji czasem potrzebny jest na scenie. Na zapleczu poza premierą, powinien dominować spokój. Zamiast hassliebe, uważność na siebie na wzajem i szacunek, który nie pozwala przekraczać granic prywatności kolegów. Teatr nie powinien próbować zapełniać życia uczuciowego pracowników, bo stąd krok do molestowania i mobbingu. Wizja teatru jako wyspy miłości prowadzi do patologii w relacjach zespołowych. Daje pozór przynależności, bycia wspólnotą, skoro jednak jesteśmy wielką rodziną, to możemy wymagać od siebie znacznie więcej niż w relacji pracodawca – pracownik, nauczyciel - uczeń, przełożony - podwładny…

Granice przestają obowiązywać. Na początku powinna być równość praw, przestrzeganych zasad i spłaszczona wysokość zarobków. I dzień dobry na powitanie.

- W Teatrze Nowym musiał Pan zwolnić 12 aktorów. Tutaj pan zwolnił 4 aktorów, czy to znaczy, że tutaj poziom zespołu był wyższy od tego, co Pan zastał w Nowym?

ZB: To nie jest kwestia poziomu, tylko potencji. Uważam, że ten zespół posiada bardzo duże możliwości. Chciałbym jeszcze dwie, trzy osoby zatrudnić, żeby dać tym aktorom, którzy tutaj są, dobre wzorce, a jednocześnie zwolniłem kilku aktorów z różnych powodów, ale generalnie wynikało to z tego, że ci aktorzy nie chcieli ze mną pracować, nie uznawali mnie jako dyrektora. I to był główny powód. I to expressis verbis wielokrotnie wyrażali czynem albo słowem. To nie jest tak, że ja ich zwolniłem, tylko że oni doprowadzili do sytuacji, gdy nie dało się dalej współpracować. Kiedy obrażali swoje koleżanki aktorki i swoich kolegów aktorów, nękali mnie, w skargach na mnie rozmijali się z prawdą i świadomie dążyli, żeby mnie odwołać. Wymagam od pracowników wzajemnego szacunku i zespołowego działania. Mam nadzieję, że wkrótce wyjdziemy z sytuacji kryzysowej.

- Narracja zwolnionych jest taka, że to nie jest przypadek, że 4 głównych aktorów grających w farsie „Wszystko w rodzinie” straciło pracę, gdyż reżyserował ją Giovanni Castellanos, który też startował w konkursie na dyrektora Jaracza i że w ten sposób Pan pozbył się rywala i jego ludzi.

ZB: W tej farsie gra dużo więcej aktorów niż tych czterech. Powtarzam, zwolniłem aktorów, którzy nie chcieli ze mną pracować, którzy postępowali wobec mnie w sposób… Nie mogę powiedzieć nic więcej w tej chwili. Po próbach porozumienia doszedłem do wniosku, że i ja nie chcę z nimi pracować i nie zgadzam się z ich stosunkiem do teatru. Jestem odpowiedzialny za ten teatr. I ta odpowiedzialność mi nakazuje nie wybierać do składu skrzypka, który jest w stanie grać wyłącznie jeden utwór, bo tego mi nie wolno robić.

- Pierwszy ze zwolnionych aktorów Dariusz Poleszak (obecnie gra w teatrze płockim) twierdzi, że głównym powodem jego zwolnienia było to, że jako wiceszef związku ujął się za 19 zwolnionymi bileterkami i szatniarkami, i kolegą aktorem Grzegorzem Jurkiewiczem, którzy zostali zwolnieni, mimo apelu ministra kultury, by w czasie epidemii nie zwalniać.

ZB: Pan Poleszak już wiedział, że przekazałem związkom zawodowym do zaopiniowania wniosek o rozwiązania z nim umowy w trybie dyscyplinarnym, i dopiero wtedy napisał, że został zwolniony, bo stanął w obronie bileterów i szatniarzy. Rozwiązaliśmy umowy zlecenia tylko z tymi osobami, które miały zabezpieczenie socjalne poza teatrem, a więc tylko ze studentami i emerytami, którzy pracowali jako bileterki/bileterzy i szatniarki/szatniarze. Nie został zwolniony nikt, dla kogo ta umowa była jedyną bazą socjalną. Dlatego nie została zwolniona pani praczka, bo nie miała żadnego zajęcia poza teatrem. Nota bene dużą część tych osób przyjęliśmy do pracy ponownie, gdy się zgłosili po otwarciu teatru.

- Dlaczego pan Tobiszewskie twierdzi, że deprecjonuje Pan Studium Aktorskie, a przecież jego absolwenci stanowią trzon zespołu?

ZB: W tej chwili na temat studium mogę powiedzieć tylko tyle, że fikcja zaczynała się w momencie, gdy kandydat czytał ogłoszenie o rekrutacji. Tam napisano: „Trzyletnia szkoła aktorska, z czwartym rokiem dyplomowym”. Pan wie, jak odczytywali to młodzi ludzi?

- Że absolwent uzyska dyplom magistra aktorstwa.

ZB: I ta reklama wprowadzała w błąd! Absolwent zdobywał jedynie dyplom państwowy; taki sam, jak te, które dostają amatorzy, zdający eksternistycznie. Nic więcej. Ta szkoła powinna trwać 3 lata, a trwała 4 lata. Słuchaczy nazywano studentami. To nigdy nie była szkoła pomaturalna, a policealna. Przystępując do egzaminów wstępnych nie trzeba było mieć matury. To nie przeczy, że szkoła wykształciła grupę bardzo utalentowanych absolwentów.

- Wyborcza napisała: „Niektórzy uważają, że Zbigniew Brzoza wszedł w buty poprzednika, a na dodatek - tak jak poprzednik - dorabia dzięki placówce”. Następnie w tekście podano stawki, które Pan otrzymał za wyreżyserowane spektakle.

ZB: Pensje dyrektorskie w większości teatrów przekraczają 20 tysięcy złotych, moja jest znacznie niższa. Ja do pensji nie dostaję dodatku za wynajem mieszkania, który dostawał Kijowski. Wynajmuje mieszkanie za własne pieniądze. Honoraria, które pobieram są niższe od tych, które płacę innym reżyserom (J. Kijowski brał za spektakl 85 tys zł - przypis A.Socha). Żaden dyrektor w Polsce tak źle sobie nie płaci, jak ja. Za ”Wroga publicznego” wziąłem 35 tys, to jest najniższa stawka jaka obowiązuje na rynku. Zrobiłem uprawnienia i jeżdżę sam służbowym autem, bez kierowcy. Służbowej karty płatniczej używam wyłącznie do płacenia za benzynę. Wcześniej wielokrotnie jeździłem do Warszawy załatwiać swoje sprawy, ale także dla teatru, spotykałem się z aktorami, reżyserami, i nigdy nie brałem delegacji. Dlaczego tak robię i nie walczę o większe pieniądze? Gdy przyszedłem do tego teatru, parę osób zarabiała więcej ode mnie, ale większość, ponad 70 pracowników na 123 osoby zarabiała 2.250 zł brutto. Brutto! Nie miały nic ponadto, nie miały dodatku stażowego, premii regulaminowej, nic.

- Radna wojewódzka pani Bożena Ulewicz i pan Tobiszewski zarzucili Panu branie delegacji do Łodzi?

ZB: Zastanawia mnie skąd pani radna i pan Tobiszewski mają taką wiedzę?

- Poseł Iwona Arent powiedziała, że grupa pracowników, która czuje się przez Pana zastraszona, od ponad roku przychodzi do jej biura ze skargami na Pana, stąd ta wiedza.

ZB: Ze skargami do pani poseł chodzą pracownicy, którzy mnie nie uznają, mimo że wygrałem konkurs. Omijali mnie, w ogóle nie przychodzili do mnie, nie prowadzili rozmów. Oni od początku zbierali na mnie haki. Nie próbowali budować jakiejkolwiek współpracy. Do Łodzi jeździłem, bo już nie jeżdżę, z tego powodu, że nie dało się pogodzić moich wykładów w szkole filmowej z bieżąca pracą tutaj, w teatrze, z tymi codziennymi perypetiami. Tak, raz wziąłem delegację do Łodzi. Raz, na kilkadziesiąt wyjazdów, gdy pojechałem na zaproszenie organizatorów na Festiwal Szkół Teatralnych. Byłem gościem festiwalu, więc organizatorzy zapewnili mi hotel, za który Teatr Jaracza nie zapłacił. I to jest ta moja przewina, że pojechałem oglądać studentów i namówiłem Kamila Rodka do wstąpienia do naszego teatru, a Igora Gorzkowskiego, by zrobił „Opętanych”, bo mieliśmy dostatecznie dużo czasu na spokojną rozmowy. To był ostatni festiwal na żywo, przed pandemią w 2019 roku, a owoce tych spotkań zbieramy do dzisiaj.

- Gdy przeczytałem zarzuty prokuratorskie, to zaskoczyło mnie, że one dotyczą tylko naruszenia procedur. Dlaczego Pan ich nie dopełnił?

ZB: Proszę teraz tego tematu nie ruszać, przed procesem.

- Radna Bożena Ulewicz zarzuca Panu, że zatrudnia Pan 3 kancelarie prawne. Jeśli to prawda, to przy takiej obsłudze prawnej nie powinny mieć miejsca błędy proceduralne.

ZB: Musieliśmy zmienić wszystkie przepisy dotyczące szkoły, statut szkoły, bo zakładał niezgodne z prawem, czteroletni tryb nauczania, zmienić wszystkie regulaminy, które nie były aktualizowane od lat, w tym regulaminy pracy, regulamin wynagradzania. Pensja minimalna wynosiła w nim ciągle 1500 zł. Trzeba było wprowadzić dwa duże zbiory przepisów dotyczące ochrony przed mobbingiem, dyskryminacją. A jednocześnie trzeba było obsługiwać teatr w związku z procesami, które się toczą. Jeśli chodzi o te procesy, to nie jest to nic wyjątkowego w Polsce i teatr musi się bronić. Wystarczy zadzwonić do innych teatrów, gdzie dyrektorzy muszą walczyć o to samo, o czym ja mówię, by teatr był dla publiczności. Jedna z dyrektorek przez 3 lata nie wychodziła z sali sądowej.

- Politycy wypominają też Panu hasła na frontonie teatru. Jak tylko zaczął Pan pracę pojawił się napis STOP NIENAWIŚCI, dlaczego właśnie taki napis?

ZB: Nasze przedstawienia pierwszego i drugiego sezonu były takie, żeby wygnać nienawiść z tego teatru. Specjalnie zapraszałem reżyserów, którzy są znani z tego, że nie manipulują aktorami, żeby aktorzy naszego teatru zobaczyli, jak można bez przemocy osiągać świetne efekty artystyczne. Nasze spektakle w różny sposób odnosiły się do nienawiści. Nie przypadkiem wystawiliśmy,, „Naszą klasę” oraz „Panny z Wilka”. Mówiliśmy nienawiści STOP, ale nie w sposób moralizatorski, tylko pokazując dysonanse. Podoba mi się, że te napisy niektórym politykom się nie podobają. To wywołuje jakiś ruch, ktoś się obraża, ktoś się zgadza. Ale chciałbym bardzo, żeby kierowany przez mnie teatr miał nad wejściem napis „All you need is love”.

- Jak Pan sądzi, dlaczego politycy PiS zaatakowali Pana?

ZB: Tu się toczy walka, w której ja jestem tylko pionkiem w ich grze Ten teatr jest pionkiem, i widzowie tego teatru, i szacunek do tego miejsca nie ma żadnego znaczenia i do ludzi, którzy tu pracują. Proszę mi wytłumaczyć, z jakiego powodu te 8 osób, bo nie rozmawiamy o 123 osobach czy o 40 osobach, tylko rozmawiamy o 8 osobach, dlaczego te 8 osób jest gotowych zrobić wszystko, żeby teatr, który ma publiczność, jakiej nie miał, przez wiele ostatnich lat, został zniszczony? Dlaczego od samego początku, jeszcze nie zdążyłem zgrzeszyć, a już mi wypominano zbrodnie? Przecież wystarczy poczytać, to co pisał Kijowski. Na początku, liczył na to, że zatrudnię jego żonę, że ponad zespołem porozumiem się z nim

- Jakiego Pan spodziewa się finału tej walki w sądach, a teraz jeszcze z politykami?

ZB: Wie pan co, przez ostatnie półtora roku, niemal codziennie przychodzili do mnie pracownicy i pytali z głęboką powagą: „panie dyrektorze, kiedy się skończy pandemia?” …………….. I niech to będzie odpowiedź na pańskie pytanie.

- Dziękuję za rozmowę
Rozmawiał Adam Socha

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

(wywiad ukazał się w czerwcowym miesięczniku "Debata")

Czytaj więcej: Zbigniew Brzoza: „Spór toczy się między dwoma poglądami na teatr”

Idźcie do Teatru Jaracza na „Coraz bardziej Zieloną Gęś”. Naprawdę warto!

Szczegóły

Opublikowano: czwartek, 17 czerwiec 2021 22:46

Chcecie się oderwać od pandemicznych lęków i stresów? Złapać świeży oddech po zdjęciu maski? Uwolnić się od skrzeczącej pospolitości i politycznych mdłości? Szukacie mądrej zabawy? Idźcie w te pędy do Teatru Jaracza w Olsztynie na „Coraz bardziej Zieloną Gęś” mistrza Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, wybornie wypieczoną i smakowicie przyprawioną, że palce lizać!

Gałczyński otworzył swój najmniejszy teatrzyk świata na ostatniej stronie „Przekroju” w 1946 roku, gdy powoli zaczynał rozkręcać się stalinizm, dając inteligencji do ręki broń w postaci lekkiego, błyskotliwego, groteskowego, zwariowanego dowcipu na wszechogarniającą głupotę. W sumie Gałczyński do 1950 roku napisał ponad 160 miniatur i skeczy z cyklu Zielonej Gęsi.

Bawiły i zmuszały do refleksji kolejne pokolenia polskiej inteligencji. Po mistrzowsku z tego skarbca cudownego poczucia humoru czerpała Olga Lipińska w telewizyjnym „Właśnie leci kabarecik” w niezapomnianej interpretacji najlepszych polskich aktorów. Bo też miniatury Gałczyńskiego wymagają najwyższego kunsztu aktorskiego.

Dlatego trochę z zaciekawieniem, a trochę z niedowierzaniem szedłem na premierę „Zielonej Gęsi” do Teatru Jaracza, czy olsztyńscy aktorzy podołają temu wyzwaniu? Wyszedłem zauroczony. To co najbardziej mnie zaskoczyło, to znakomicie zaśpiewane piosenki. Nie spodziewałem się po olsztyńskich aktorach takich możliwości wokalnych. Bo to naprawdę wyzwanie zaśpiewać np. „Balladę o samotnej pompie”, po Piotrze Fronczewskim czy Grzegorze Turnale, a zrobił to Marian Czarkowski. Te możliwości wydobyła z aktorów Julia Chmielnik.

Reżyser Jarosław Kilian wybrał 30 miniatur i piosenek Gałczyńskiego, które skupiają się wokół trzech wątków: metateatralnego, czyli występów trupy aktorskiej, rodzinnego i wątku Polski. Poprowadził aktorów perfekcyjnie. Cała dziewiątka zagrała świetnie, nikt nie odstaje. Irena Telesz-Burczyk wcieliła się w Hermenegildę Kociubińską – poetkę, twórczynię „balkonizmu”, Marcin Kiszluk w Alojzego Gżegżółkę– szczerego młodzieńca wytykającego wady społeczeństwu, Marcin Tyrlik w Fafika – redakcyjnego, pieska, wiernego „Zielonej Gęsi”, Barbara Prokopowicz w Osiołka Porfiriona – mistrza puenty, Marian Czarkowski w Piekielnego Piotrusia – cudowne dziecko, Jarosław Borodziuk w Profesora Bączyńskiego– artystę, angelologa, Katarzyna Trzeszczkowska w Ptysia, Wojciech Rydzio w Szapurskiego Zbyszka (zarazem asystent reżysera), no i last but not least, Alicja Kochańska jako Zielona Gęś, która dowcipnie i wdziękiem wodzirejowała całemu spektaklowi (zasłużenie otrzymała po spektaklu stypendium twórcze im. Andrzeja Starkiewicza z rąk pani Alicji Starkiewicz).

Reżyser zadbał o każdy detal w tym spektaklu, zarówno jako autor scenariusza, scenograf i twórca kostiumów, wspomagany przez Sabinę Czupryńską, współautorkę kostiumów, współpracownicę przy scenografii. Muzykę napisał Grzegorz Turnau, a akompaniował – Piotr Banaszek.

Powstało dzieło metafizyczne, zwiewne, urocze, nie ma w nim jednej fałszywej nuty, ,„no brylant, no istny cud” na deskach Teatru Jaracza, że sparafrazuję Osipa Mandelsztama.

Jeśli chcecie oderwać się od problemów dnia codziennego, odkryć na nowo „Dymiący piecyk” , „Skumbrie w tomacie” i „Zaczarowaną dorożkę”, a przy okazji nauczyć się wiązać krawat, idźcie do Teatru Jaracza.

Ten spektakl to najlepsza odpowiedź na niedawne oskarżenia polityków PiS pod adresem dyrektora Zbigniewa Brzozy, że podzielił, napuścił na siebie, zastraszył i zaszczuł aktorów. Jak powiedzieli mi po spektaklu sami aktorzy, gdyby to była prawda, to nigdy by nie stworzyli takiego spektaklu. By zagrać na takim poziomie, na jaki oni się wspięli, potrzebne jest poczucie bezpieczeństwa i wzajemne zaufanie.

Dyrektor Zbigniew Brzoza dziękując aktorom za spektakl powiedział, że przeżywa najcięższy okres w swojej karierze teatralnej, doświadcza pogardy i tym spektaklem aktorzy wynagrodzili mu to, przez co przechodzi.

A ja od siebie dodam, parafrazując mistrza Gałczyńskiego i jego „Dymiący piecyk”: „Nasz teatr cudem zreperowany, lecz ten Brzoza to gość podejrzany”.
Adam Socha

Zdjęcie Teatr Jaracza/Łukasz Pepol

PS. W czerwcowym numerze miesięcznika „Debata” polecam obszerny wywiad z dyrektorem Teatru Jaracza Zbigniewem Brzozą. „Debata” jak zwykle dostępna w olsztyńskich księgarniach i bibliotekach.

Czytaj więcej: Idźcie do Teatru Jaracza na „Coraz bardziej Zieloną Gęś”. Naprawdę warto!