Polska

Prawda o strajku nauczycieli i pracowników oświaty

Szczegóły

Opublikowano: środa, 27, marzec 2019 21:14

Henryk Falkowski

Powróciliśmy do czasów kiedy służby mundurowe i przysłowiowi pracownicy dawnych PGR-ów zarabiali i zarabiają więcej niż wykształceni ludzie.

Wystąpienia polityków obozu rządzącego pokazują, że nie zabiegają oni o zrozumienie i złagodzenie sytuacji, ale wręcz przeciwnie -atakują nauczycieli, nastawiając przeciw nim uczniów i ich rodziców. Wypowiedzi Szczerskiego, Suskiego czy Rudnika przekonały wielu wątpiących do przyłączenia się do strajku i głosowania za nim.

Większość polityków PiS nie zabiega o podwyżki dla nauczycieli, ponieważ - jak sami mówią - w większości to nie jest ich elektorat. Lepiej pieniądze przeznaczyć na programy socjalne własnego elektoratu.
Powrócono też do stosowanie restrykcyjnego nadzoru pedagogicznego, zwłaszcza podczas reprezentowania w placówce oświatowej innych poglądów niż te które należą do obecnie rządzących. Przykład to rozdmuchanie sprawy plakatu zawieszonego przez uczniów w I LO w Olsztynie.

Mamy do czynienia z wciąganiem do obecnego protestu uczniów. Z jednej strony otwarty list Rady Dzieci i Młodzieży Rzeczypospolitej Polskiej przy MEN, a z drugiej akcja zbierania podpisów przez uczniów solidaryzujących się z nauczycielami w ich proteście.

Ten strajk jest też protestem przeciwko ogromnej biurokracji związanej z ciągłymi zmianami przepisów oświatowych. Obecnie dyrektor szkoły ponadpodstawowej przy opracowywaniu np. arkusza organizacji pracy szkoły będzie musiał uwzględniać zapisy co najmniej 3 rozporządzeń, a w takiej sytuacji o błąd bardzo łatwo. Wprowadzanie ciągłych zmian wymaga od nauczycieli stałego procesu dokształcania. Brak jakiejkolwiek stabilizacji prowadzi w efekcie do tzw. ,,wypalenia’’ zawodowego.

Wydłużona ścieżka awansu zawodowego oraz poniżająco niskie płace dla osób wchodzących do zawodu powodują, że młodzi ludzie taką pracę wybierają na krótko. To wszystko powoduje bardzo mały napływ - z każdym kolejnym rokiem szkolnym coraz mniejszy - młodych ludzi do stanu nauczycielskiego. Już obecnie odczuwany efekt tego zjawiska to średni wiek statystycznego polskiego nauczyciela, który wynosi ponad 40 lat. Jest to w większości nauczyciel dyplomowany. W skali kraju występuje ogromne zróżnicowanie w zakresie wysokości składników wynagrodzeń - stałe są tylko: wynagrodzenie zasadnicze i dodatek za wysługę lat.

W uśrednionych dochodach nauczycieli wyliczanych przez urzędników MEN powstaje zakłamany obraz dochodów pojedynczego nauczyciela. To wzmaga napięcie w środowisku i daje podstawę do wypowiedzi niekompetentnych polityków.
Ostatnio wprowadzono rygorystyczne wymagania dotyczące oceny pracy nauczycieli. Efektem będą jeszcze bardziej narastające w szkołach zależności od ,,przychylnego oka ‘’ dyrektora i potencjalne konflikty w radach pedagogicznych.

Na to nakłada się niepokój związany z rekrutacją do klas I szkół ponadpodstawowych w roku szkolnym 2019/20120. Efekty reformy min. Zalewskiej zobaczą wszyscy od 1 września i będzie to miało wpływ na wynik wyborów do parlamentu Polski. Olbrzymie zakresy treści do zrealizowania - tak w szkole podstawowej jak i średniej - powodują u nauczycieli strach o rozliczenie przez przełożonych, u uczniów - poczucie porażki. Rodzice zabiegają o dodatkowe korepetycje lub są zmuszeni wspólne odrabiać z dzieckiem prace domowe.

Treści i umiejętności zawarte w podstawach programowych wskazują, jak powinno się edukować ucznia, kształtować jego przyszłość. Zostały one przygotowane w tempie dającym pewność licznych błędów i niedociągnięć. Upublicznienie listy ekspertów przygotowujących podstawy programowe nastąpiło przez ministra edukacji dopiero po wyroku sądu administracyjnego. To budzi uzasadnione zdziwienie i obawy.

Stale obserwujemy zbyt małe i zmniejszające się nakłady na edukację. Coraz większe problemy finansowe pojawią się w biednych gminach, a takich w naszym województwie jest zdecydowana większość.
Henryk Falkowski
nauczyciel historii
(Olsztyn)

Czytaj więcej: Prawda o strajku nauczycieli i pracowników oświaty

Polska jako pępek świata

Szczegóły

Opublikowano: wtorek, 26, marzec 2019 22:57

Adam Wielomski

Przez 200 ostatnich lat utarło się przekonanie, że Polska ma najgorsze wyobrażalne miejsce geopolityczne w Europie, miejsce centralne. Armie prące z Zachodu na Wschód (Niemcy na Rosją/ZSRR) lub odwrotnie muszą przejść przez polskie równiny, aby móc dokonać inwazji w upragnionym kierunku. Dlatego Niemcy chcieli opanować Polskę, dla agresji na Rosję/ZSRR, a Rosjanie musieli uczynić to samo, aby zdobyć Berlin. Stwierdzenie to jest truizmem, ale warunkowało przez 200 lat polskie spojrzenie geopolityczne. I nie zawaham się powiedzieć, że warunkuje je w dalszym ciągu.

Z konstatacji tej polskie elity wyprowadzały dwa sprzeczne wnioski. Pierwszym było przekonanie – wspólne dla piłsudczyków i części endecji – że „Polska albo będzie wielka, albo nie będzie jej wcale”. Innymi słowy, aby przetrwać między Niemcami a Rosją, musimy skupić rozliczne ludy Europy Środkowo-Wschodniej, aby stworzyć „klin” między obydwiema potęgami. Piłsudczycy myśleli tutaj o federacji pod polskim przywództwem, gdy część hołdująca tym ideom endeków chciała inkorporacji ziem obcoplemiennych do Polski. Po 1945 roku polskie elity władzy generalnie uznały, że Polska jako suwerenny byt polityczny jest utopią i trzeba zdać się na patronat jednego z mocarstw. W PZPR uważano, że patronem winien być Związek Radziecki; w PO, że Niemcy i należy wejść do Mitteleuropy; w PiS, że Stany Zjednoczone i należy wejść do Międzymorza. I tak, spory wewnętrzne w ramach PO-PiS-u można uznać za refleks przynależności Polski do sfery wpływów Berlina albo Waszyngtonu.

Pogląd o konieczności finlandyzacji Polski wobec Berlina albo Waszyngtonu, całkowicie dominujący w obecnym dyskursie politycznym, oparty jest na szczerej wierze w zagrożenie militarne, ekonomiczne (surowcowe) i polityczne ze strony Rosji. Pokutuje w tym myśleniu teza, że Putin myśli o odbudowie Bloku Wschodniego, a perłą w koronie jego imperium będzie Warszawa. Elity postsolidarnościowe są przekonane, że Rosja stanowi dla nas realne zagrożenie i należy, bez względu na koszty, znaleźć protektora w Berlinie albo Waszyngtonie. Solidarnościowcy są gotowi zaakceptować przechwycenie dominujących aktywów w gospodarce przez kapitał pochodzący z tych krajów, ponieważ zależność ekonomiczna pobudza do ochrony polityczno-militarnej uzależnionego. Niemcy albo Amerykanie nie będą bronić Polski przed Putinem dla idei, ale w obronie zainwestowanych nad Wisłą miliardów euros albo dolarów. I aby sobie tę ochronę zapewnić, żadna cena nie jest zbyt wysoka. Ostatnio okazało się, że nie jest nią nie tylko konflikt z Iranem, ale i z Chinami, czyli z pierwszą gospodarką świata.

Całą tą solidarnościową geopolitykę oceniam negatywnie. Jest ona oparta na zupełnym anachronizmie miernika potęgi mocarstw. Wojny w starym stylu odchodzą do historii. Nie dlatego, że ludzie zmienili się i pod wpływem doświadczeń stali się pacyfistami. Nie, natura ludzka jest niezmienna. Zmieniły się środki militarne. Dzisiejsze państwa dysponują potencjałem militarnym dzięki któremu mogą zadawać sobie gigantyczne straty nie wyprowadzając armii z koszar. Lotnictwo i rakiety ziemia-ziemia pozwalają wzajemnie zmiatać z powierzchni ziemi całe miasta. I nawet wygrywający ostatecznie wojnę poniesie takie straty ludzkie i ekonomiczne, że koszty wojny w tradycyjnym rozumieniu tego słowa stały się nieopłacalne. Takie wojny prowadzi się w Afryce czy w Afganistanie, gdzie prymitywnie zbrojne armie nie posiadają środków wzajemnego unicestwiania się, preferując walki podjazdowe po górach i lasach. Państwa przemysłowe i techniczne walczą dziś o potęgę za pomocą swoich gospodarek i wojny z użyciem czołgów zaczynają przechodzić do historii. Konflikt amerykańsko-chiński jest niezwykle ostry. Stany Zjednoczone w swojej oficjalnej doktrynie uznają Pekin za wroga numer jeden „demokracji” (czytaj: Waszyngtonu), ale nie jest to, i zapewne nigdy nie będzie, konflikt z użyciem czołgów i lotnictwa. Tu bronią jest PKB, produkcja i eksport.

Konstatacja ta ma dalekosiężne znaczenie dla redefinicji oceny geopolitycznego położenia Polski w świecie. Położenie centralne na liniach komunikacyjnych wschód-zachód i północ-południe, przez ponad 200 lat będące naszym przekleństwem, w tym momencie staje się błogosławieństwem. Kiedyś Polskę trzeba było zdobyć, aby z jej terytorium dokonać dalszego najazdu. Dziś stajemy się niezwykle istotnym partnerem, przez którego terytorium wiodą naturalne szlaki komunikacyjne. Problem w tym, że myśląca kategoriami szukania protektorów polska dyplomacja zupełnie nie dostrzega tej sytuacji, owładnięta obsesją rosyjskiej agresji. Warszawa zablokowała więc, dla ochrony „sojuszniczej” Ukrainy, budowę nowego wielkiego gazociągu z Rosji do Niemiec, co zmusiło Moskwę do ekonomicznie absolutnie irracjonalnej decyzji o budowie Nord Streamu. Przecież zbudowanie gazociągu przez polskie pola byłoby wielokroć tańsze niż ciągnięcie go po dnie Bałtyku! Polska robi teraz co może, aby zablokować przejście przez nasze ziemie chińskiego Nowego Jedwabnego Szlaku. Obydwa te irracjonalne działania są ceną płaconą przez Warszawę za ochronę Polski przed ew. rosyjską agresją. Widać, że polska dyplomacja uważa, że nie ma ceny zbyt wysokiej za tę obronę. Dlaczego? Dlatego, że solidarnościowi politycy, wychowani na walce z „komuną” i „sowietami”, wierzą we wszechmoc Rosji i autentyczność zagrożenia z jej strony.

Nie wierzę w militarne zagrożenie ze strony Rosji. Dlaczego? Dlatego, że oczywiście Rosja posiada potencjał militarny, aby w tydzień dojechać zagonami pancernymi do Odry. Rosja posiada siłę wojskową, aby zdobyć Europę Środkową. Ale taka okupacja kosztowałaby rocznie setki miliardów dolarów, a tych Moskwa nie posiada. Nie ma, i przez najbliższe lata, dziesięciolecia, nie będzie posiadała takiego potencjału ekonomicznego. Ani Berlin, ani Moskwa nie zagrażają nam militarnie. Rozum mówi, że czas korzystać z naszego centralnego położenia geopolitycznego i współpracować ze wszystkimi. Innymi słowy, jako rzecze klasyk, czas „wstać z kolan”.

Adam Wielomski

(konserwatyzm.pl)

Czytaj więcej: Polska jako pępek świata

Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką

Szczegóły

Opublikowano: niedziela, 24, marzec 2019 14:11

24 marca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Wybór daty nawiązuje do dnia, w którym Niemcy w 1944 r. zamordowali w Markowej rodzinę Ulmów: Józefa i Wiktorię oraz ich dzieci, wraz z ukrywającymi się u nich Żydami.

Dzień ten ustanowiono – jak zapisano w treści ustawy z 6 marca 2018 r. – „w hołdzie Obywatelom Polskim – bohaterom, którzy w akcie heroicznej odwagi, niebywałego męstwa, współczucia i solidarności międzyludzkiej, wierni najwyższym wartościom etycznym, nakazom chrześcijańskiego miłosierdzia oraz etosowi suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej, ratowali swoich żydowskich bliźnich od Zagłady zaplanowanej i realizowanej przez niemieckich okupantów”.

Jak czytamy na stronie Instytutu Pamięci Narodowej, „święto jest wyrazem czci dla wszystkich Polaków, którzy, okazując miłosierdzie i współczucie, pomagali Żydom systematycznie mordowanym przez niemieckich oprawców. Różnie motywowali swe czyny – miłością bliźniego, nauką Kościoła, obywatelskim obowiązkiem czy zwykłą ludzką przyzwoitością. Niezależnie od tego każdy przejaw pomocy świadczonej ukrywającym się Żydom był wyrazem największego heroizmu, zważywszy na grożącą za to karę śmierci, ustanowioną przez Niemców na terenie okupowanej przez nich Polski”.

Wybór daty święta nawiązuje do dnia, w którym Niemcy zamordowali w Markowej (dzisiejsze województwo podlaskie) rodzinę Ulmów. 24 marca 1944 r. życie stracili Józef Ulma, jego ciężarna żona Wiktora, ich szóstka małoletnich dzieci, a także ośmioro ukrywanych przez polską rodzinę Żydów z rodzin Didnerów, Grünfeldów i Goldmanów.

Polacy, ale także przedstawiciele innych krajów, którzy w czasie okupacji niemieckiej ratowali Żydów, otrzymują odznaczenie honorowe przyznawane od 1963 r. przez izraelski Instytut Yad Vashem (hebr. „Miejsce i imię”) – Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów. Sprawiedliwymi wśród Narodów Świata są osoby nieżydowskiego pochodzenia, które podczas II wojny światowej okazały Żydom bezinteresowną pomoc. Na swojej stronie internetowej Yad Vashem podaje, że do 1 stycznia 2018 r. wyróżnił ponad 26 973 bohaterów, w tym 6 863 Polaków, którzy tworzą największą grupę Sprawiedliwych spośród obywateli 51 krajów świata.

Tytulatura Sprawiedliwych wśród Narodów Świata nawiązuje do żydowskiej tradycji. Termin ten oznaczał nie-Żydów, którzy byli ludźmi dobrymi i bogobojnymi. Również na medalu przyznawanym Sprawiedliwym jest wybita sentencja z Talmudu – „Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat” (Talmud Babiloński, Sanhedryn, 37a).

Ratujący Żydów w czasie Zagłady odznaczani są za aktywną działalność na rzecz ocalenia jednego lub więcej Żydów. Okazywana pomoc mogła mieć formę działalności indywidualnej lub zorganizowanej i polegała np. na doraźnym lub długotrwałym ukrywaniu, organizowaniu kryjówek, ucieczek z gett, dostarczaniu fałszywych dokumentów, pieniędzy, żywności czy leków. Tytuł Sprawiedliwego może zostać nadany za życia lub pośmiertnie. O przyznanie honorowego tytułu mogą występować Ocaleni oraz ich krewni, a w wyjątkowych sytuacjach zgłoszenia mogą składać Ratujący, krewni Ratujących, a także świadkowie wydarzeń.

Sprawiedliwi honorowani są podczas uroczystych ceremonii, które odbywają się na całym świecie. Otrzymują wówczas medal i dyplom honorowy, a ich nazwiska zostają wyryte na pamiątkowej tablicy w Ogrodzie Sprawiedliwych w Jerozolimie.

Wśród polskich Sprawiedliwych medalem zostali odznaczeni m.in. Władysław Bartoszewski (1965), Irena Sendlerowa (1965), Jan i Antonina Żabińscy (1965), Jan Karski (1975), Igor Abramow-Newerly (1982), Jarosław i Anna Iwaszkiewiczowie (1988), Aleksander Kamiński (1991), Eryk Lipiński (1991), Józef i Wiktoria Ulmowie (1995). Liczba polskich Sprawiedliwych – jak zaznacza m.in. Muzeum Polin – nie oddaje jednak w pełni skali zjawiska udzielania pomocy Żydom w okupowanej Polsce, a wielu Ratujących wciąż pozostaje nieznanych.

Jak zauważa wiceprezes IPN Mateusz Szpytma, nie da się do końca zweryfikować, ilu Polaków ratowało Żydów. „Te szacunki, które mówią o ratowaniu Żydów, zależą od tego, jak definiujemy pojęcie +Polacy ratujący Żydów+; rzeczywiście szacunki oscylują pomiędzy kilkudziesięcioma tysiącami, najczęściej pada liczba ok. 300 tys. […]” – wyjaśnia Szpytma.

W krajach znajdujących się pod okupacją niemiecką wszelka pomoc Żydom była karana. Jednak na ziemiach polskich, w odróżnieniu od krajów Europy Zachodniej, za wszelką pomoc Żydom karano śmiercią. 15 października 1941 r. Hans Frank, generalny gubernator okupowanych przez Niemców ziem polskich, wydał rozporządzenie wprowadzające na terenie Generalnego Gubernatorstwa karę śmierci dla Żydów, którzy opuścili bez zezwolenia teren getta, oraz dla Polaków udzielających im pomocy. Na mocy tego rozporządzenia wszelka pomoc świadczona Żydom przez ludność polską miała być karana śmiercią.

Żydzi próbowali stosować różne strategie przetrwania. Jesienią 1943 r. Emanuel Ringelblum, historyk i założyciel Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego, zapisał: „Gdy Żyd znalazł się po aryjskiej stronie, miał przed sobą dwie ewentualności: zostać +na powierzchni+ albo pójść pod ziemię”. Ringelblum ukrywał się w bunkrze „Krysia” przy ul. Grójeckiej w Warszawie, u rodziny Wolskich. 7 marca 1944 r., na skutek denuncjacji, schron został wykryty. Ukrywający się w nim Żydzi, wśród których był Ringelblum wraz z rodziną, a także ich polski opiekun – Mieczysław Wolski – zostali aresztowani i przewiezieni na Pawiak. Trzy dni później wszyscy zostali rozstrzelani w ruinach getta.

O wyborze życia „na powierzchni” czy w ukryciu decydowało wiele czynników. Życie po „stronie aryjskiej” wiązało się z koniecznością całkowitej zmiany tożsamości. Na taki rodzaj ukrywania się mogli pozwolić sobie jednak nieliczni – ci, którzy znali język polski, polskie tradycje, mieli fałszywe dokumenty, kontakty z Polakami, oraz wygląd, który nie zdradzał żydowskiego pochodzenia. Z kolei ci o „złym wyglądzie” musieli pozostać w ukryciu.

Mieszkanie „na powierzchni” umożliwiało Żydom podjęcie pracy zarobkowej. Z kolei Żydzi przebywający w zamkniętych kryjówkach nie mieli takiej możliwości. Ich zasoby finansowe miały często kluczowe znaczenie w poszukiwaniu schronienia. Ukrywający się „pod powierzchnią” korzystali z pomocy Polaków, wykorzystując swoje oszczędności lub pieniądze dostarczane np. przez „Żegotę”. W mieszkaniach jako kryjówki służyły zamaskowane pomieszczenia.

Część Żydów ukrywała się samodzielnie, głównie w lasach. Inni natomiast korzystali z pomocy Polaków. Kryjówki były urządzane np. w stodołach, szopach, piwnicach, strychach, ziemiankach.

Ratujący kierując się różnymi motywacjami, udzielali pomocy, narażając własne życie. Działali oni w świadomości kary śmierci, w trudnych warunkach – w pełnej konspiracji, w strachu przed „szmalcownikami”, szantażystami czy sąsiadami, którzy mogli ich wydać.

4 grudnia 1942 r. została utworzona w Warszawie Rada Pomocy Żydom „Żegota” przy Delegaturze Rządu RP na Kraj. Była ona kontynuacją powstałego pod koniec września 1942 r. Tymczasowego Komitetu Pomocy Żydom. W skład Rady weszli przedstawiciele polskich i żydowskich organizacji politycznych: Polskiej Partii Socjalistycznej – Wolność, Równość, Niepodległość (PPS-WRN), Robotniczej Partii Polskich Socjalistów (RPPS), Stronnictwa Demokratycznego (SD), Stronnictwa Ludowego (SL), Frontu Odrodzenia Polski (FOP), Powszechnego Żydowskiego Związku Robotniczego (Bund) i Żydowskiego Komitetu Narodowego (ŻKN).

Wśród działaczy Żegoty znaleźli się m.in. Władysław Bartoszewski oraz Irena Sendlerowa. Działająca do początku 1945 r. „Żegota” była jedyną w okupowanej przez Niemców Europie instytucją państwową ratującą Żydów od Zagłady. Została uhonorowana tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

W latach 1941–1943 na rzecz ratowania Żydów działało również poselstwo RP w Bernie, czyli tzw. Grupa Berneńska. W jej skład wchodzili kierujący nią ambasador Aleksander Ładoś, jego zastępca Stefan Ryniewicz, konsul Konstanty Rokicki, dyplomata Juliusz Kuehl oraz przedstawiciele organizacji żydowskich: Abraham Silberschein i Chaim Eiss. W ramach działalności wystawiano Żydom przebywającym w gettach okupowanej Polski paszporty krajów latynoskich, głównie Paragwaju, Salwadoru, Hondurasu, Boliwii, Peru i Haiti. Działacze z tzw. Grupy Berneńskiej podrabiali i szmuglowali ze Szwajcarii do Polski i innych krajów Europy kopie paszportów krajów Ameryki Łacińskiej dla Żydów. Posiadacze tych dokumentów w większości uniknęli wywózek do niemieckich obozów zagłady i zostali skierowani do obozów dla internowanych w Niemczech i okupowanej Francji. Według jednej z notatek Silberscheina z początku 1944 r. w obozach takich znalazło się łącznie ok. 10 tys. osób. Historycy nie są zgodni co do liczby, ponieważ jeden paszport mógł być wystawiony na kilka osób.

W czasie II wojny światowej Niemcy zamordowali ok. 3 mln polskich Żydów. Muzeum Polin szacuje, że niemiecką okupację przeżyło w ukryciu 30-40 tys. Żydów. Jak czytamy w wyliczeniach Instytutu Pamięci Narodowej, na terenie okupacji niemieckiej przeżyło 1–3,5 proc. polskich Żydów.

Wśród Sprawiedliwych – poza Polakami – największą grupę stanowią Holendrzy – 5595; Francja ma 3995 odznaczonych, Ukraina – 2573, Belgia – 1731 (stan na 1 stycznia 2017 r.).

Na zdjęciu rodzina Ulmów z Markowej. W drugiej połowie 1942 roku Józef i Wiktoria Ulmowie z Markowej przyjęli pod swój dach dwie żydowskie rodziny z Łańcuta i Markowej. Na skutek donosu złożonego przez granatowego policjanta kryjówka została jednak odkryta przez Niemców. 24 marca 1944 roku żandarmi z posterunku w Łańcucie zamordowali Józefa i Wiktorię (będącą w zaawansowanej ciąży) oraz szóstkę ich dzieci, z których najstarsze liczyło 8 lat, a najmłodsze półtora roku. Zginęło także ośmioro ukrywanych Żydów, w tym dwie kobiety i dziecko. Zbrodnia w Markowej stała się symbolem martyrologii Polaków mordowanych za niesienie pomocy Żydom.

Czytaj więcej: Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką

„Niezłomni Żołnierze Wyklęci” – „Pług”, „Witold”, „Łupaszka” i inni

Szczegóły

Opublikowano: sobota, 23, marzec 2019 21:43

Radosław Nojman

Dowódca V Brygady Wileńskiej AK i jego żołnierze – od lewej: ppor. Henryk Wieliczko ps. „Lufa”, por. Marian Pluciński ps. „Mścisław”, mjr Zygmunt Szendzielarz ps. „Łupaszka”, wachm. Jerzy Lejkowski ps. „Szpagat” i ppor. Zdzisław Badocha ps. „Żelazny”

(fot. z archiwum IPN)

1 marca 1951 roku, w piwnicach budynku gospodarczego na terenie więzienia przy ulicy Rakowieckiej w Warszawie zamordowani zostali członkowie IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”: prezes Zarządu podpułkownik Łukasz Ciepliński ps. „Pług”, prezes Obszaru Zachodniego major Adam Lazarowicz ps. „Klamra”, prezes Obszaru Południowego porucznik Franciszek Błażej ps. „Tadeusz”, kierownik wydziału politycznego kapitan Józef Rzepka ps. „Znicz”, kierownik wydziału informacyjnego major Mieczysław Kawalec ps. „Psarski”, szef łączności kapitan Józef Batory ps. „Argus” oraz doradca polityczny Zarządu porucznik Karol Chmiel ps. „Zygmunt”. Na pamiątkę tego wydarzenia, co roku, obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” (nazywanych też „Niezłomnymi”).

Wskazane wyżej wykonanie siedmiu wyroków śmierci wiązało się z końcem WiN-u – ostatniej organizacji konspiracyjnej, obejmującej swym zasięgiem niemalże całe terytorium Polski. Nie oznaczało jednakże zakończenia walki żołnierzy podziemia niepodległościowego z sowieckim okupantem i komunistycznym zniewoleniem naszej Ojczyzny. Co istotne, epopeja działalności „Żołnierzy Wyklętych” (w latach 1943–1963), która w szczytowym okresie działań zbrojnych przybrała formę antykomunistycznego powstania, wykreowała Bohaterów praktycznie w każdym regionie. Oto przykłady:

• Wileńszczyzna, Podlasie, Warmia, Mazury i Powiśle oraz Pomorze – major Zygmunt Szendzielarz ps. „Łupaszka” i jego podkomendni z V Brygady Wileńskiej Armii Krajowej, m.in. podporucznik Zdzisław Badocha ps. „Żelazny”, podporucznik Henryk Wieliczko ps. „Lufa” oraz sanitariuszka i łączniczka Danuta Siedzikówna ps. „Inka”;
• Podlasie – kapitan Władysław Łukasiuk ps. „Młot”, kapitan Kazimierz Kamieński ps. „Huzar” i podporucznik Kazimierz Chmielowski ps. „Rekin”;
• ziemia łomżyńska – major Jan Tabortowski ps. „Bruzda”;
• Lubelszczyzna – major Hieronim Dekutowski ps. „Zapora” i major Marian Bernaciak ps. „Orlik”;
• Mazowsze – rotmistrz Witold Pilecki ps. „Witold” i starszy sierżant Mieczysław Dziemieszkiewicz ps. „Rój”;
• Kielecczyzna i ziemia radomska – porucznik Franciszek Jaskulski ps. „Zagończyk”;
• ziemie: łódzka i piotrkowska oraz Śląsk – kapitan Stanisław Sojczyński ps. „Warszyc”;
• Małopolska i Podkarpacie – podpułkownik Łukasz Ciepliński ps. „Pług”, ksiądz Władysław Gurgacz ps. „Sem” i kapitan Antoni Żubryd ps. „Zuch”;
• Podhale – porucznik Józef Kuraś ps. „Ogień”;
• Śląsk – kapitan Henryk Flamme ps. „Bartek”;
• Wielkopolska – podpułkownik Andrzej Rzewuski ps. „Hańcza”.

Warto w tym kontekście przedstawić krótkie życiorysy trzech z tych już legendarnych postaci, a mianowicie: podpułkownika Łukasza Cieplińskiego ps. „Pług”, rotmistrza Witolda Pileckiego ps. „Witold” i majora Zygmunta Szendzielarza ps. „Łupaszka”.

Urodzony w 1913 roku, Łukasz Ciepliński był jednym z najmłodszych oficerów zawodowych Wojska Polskiego, biorących udział w wojnie obronnej w 1939 roku. Wyróżnił się podczas bitwy nad Bzurą – za zniszczenie sześciu niemieckich czołgów w walkach pod Witkowicami został odznaczony Orderem Virtuti Militari. Później uczestniczył w obronie Warszawy. Po kapitulacji stolicy uniknął niewoli i przedostał się na Węgry, jednak chciał kontynuować walkę w kraju. Zatrzymany w czasie powrotu i osadzony w więzieniu w Sanoku, z którego wiosną 1940 roku udało mu się zbiec. Wstąpił w szeregi Związku Walki Zbrojnej, przemianowanego w dniu 14 lutego 1942 roku na Armię Krajową. W latach 1941–1945 stał na czele inspektoratu rzeszowskiego ZWZ – AK. Wziął udział w akcji „Burza” i nie złożył broni przed wkraczającą w głąb Polski Armią Czerwoną.

Ppłk Łukasz Ciepliński ps. „Pług” w okresie działalności konspiracyjnej (fot. z archiwum IPN)

Po rozwiązaniu Armii Krajowej (19 stycznia 1945 roku) został jednym z dowódców formowanej przez generała brygady Augusta Emila Fieldorfa ps. „Nil” podziemnej organizacji „NIE”, przygotowywanej do kontynuowania walki o niepodległość z sowieckimi okupantami i ich rodzimymi poplecznikami. Od chwili powołania, w dniu 2 września 1945 roku, Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” działał w jego kierownictwie, początkowo szczególnie aktywnie w Krakowie. Pomimo inwigilacji i aresztowania przez komunistyczny aparat bezpieczeństwa członków kolejnych zarządów Zrzeszenia, konspiracyjne struktury przetrwały i w styczniu 1947 roku podpułkownik Łukasz Ciepliński ps. „Pług” stanął na czele IV Zarządu Głównego WiN, jako jego prezes. W tym czasie wzmocnił organizację i rozwinął jej działalność, głównie propagandową i wywiadowczą. Ujęty przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Zabrzu 28 listopada 1947 roku, nie podjął z nimi współpracy. Podczas trzyletniego śledztwa, nadzorowanego przez NKWD, był brutalnie bity i okrutnie torturowany. Po pokazowym procesie, stalinowski sąd skazał go na pięciokrotną karę śmierci. Zachowały się listy (grypsy) pisane przez Łukasza Cieplińskiego do żony i synka z celi śmierci – w jednym z nich czytamy: „Odbiorą mi tylko życie, a to nie najważniejsze. Cieszę się, że będę zamordowany jako katolik za wiarę świętą, jako Polak za Polskę niepodległą i szczęśliwą, jako człowiek za prawdę i sprawiedliwość”. Podpułkownik został zamordowany strzałem w tył głowy, wraz ze wspomnianymi wyżej sześcioma członkami IV Zarządu Głównego WiN, na terenie więzienia mokotowskiego w Warszawie (wyroki wykonał więzienny kat Aleksander Drej) w dniu 1 marca 1951 roku. Jego zwłoki, prawdopodobnie zakopane w kwaterze „Ł” (na tzw. „Łączce”) Cmentarza Wojskowego na warszawskich Powązkach, do dziś nie zostały zidentyfikowane.

Symboliczny grób Ł. Cieplińskiego w kwaterze „Ł” na warszawskich Powązkach

Witold Pilecki, rocznik urodzenia 1901, już w 1913 roku wstąpił do działającego w konspiracji harcerstwa. W latach 1918–1919 był członkiem Samoobrony Wileńskiej, broniącej miasta przed bolszewikami, a w 1920 roku uczestniczył w wojnie Polski z Rosją Sowiecką. Ukończył legendarne Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. Prowadził również działalność społeczną – m.in. w Związku Kółek Rolniczych Ziemi Wileńskiej i Ochotniczej Straży Pożarnej. Po wybuchu wojny obronnej (1 września 1939 roku) najpierw dowodził szwadronem ułanów, wchodzącym w skład odwodowej Armii „Prusy”, a po jego rozbiciu przez Niemców sformował oddział partyzancki, z którym prowadził walkę do 17 października 1939 roku. Po dotarciu do Warszawy współtworzył podziemną Tajną Armię Polską. W 1940 roku, wobec pojawiających się wieści o niemieckim Konzentrationslager Auschwitz, zgłosił się ochotniczo do misji przedostania się do obozu koncentracyjnego, zebrania informacji o warunkach w nim panujących oraz utworzenia na jego terenie organizacji konspiracyjnej. Pozwolił się ująć podczas ulicznej „łapanki” na warszawskim Żoliborzu. W KL Auschwitz przebywał do 1943 roku, formując w tym czasie Związek Organizacji Wojskowej (o strukturach niemalże we wszystkich komandach) i przekazując szczegółowe sprawozdania o tym, co dzieje się w obozie, do Komendy Głównej ZWZ – AK (przesyłane następnie do Londynu). Zagrożony dekonspiracją, zbiegł i powrócił do pracy na rzecz oswobodzenia Ojczyzny spod jarzma obu okupantów w ramach Armii Krajowej, a także „NIE”. Walczył w powstaniu warszawskim, w Zgrupowaniu „Chrobry II”, w zachodniej części Śródmieścia, a następnie na Woli i Ochocie – wraz ze swoimi żołnierzami bronił, przykładowo, budynków przy placu Sokratesa Starynkiewicza, które przeszły do historii jako „Reduta Wolnej Rzeczypospolitej” (lub „Reduta Witolda”).

Rtm. Witold Pilecki ps. „Witold” podczas składania wyjaśnień przed sądem (fot. z archiwum IPN)

Po klęsce powstania i przejściu kilku obozów jenieckich na terenie Niemiec, podjął współpracę z II Korpusem Polskim, pod dowództwem generała dywizji Władysława Andersa, stacjonującym wówczas we Włoszech. Chcąc walczyć dalej o wolność, wyruszył z Półwyspu Apenińskiego w swoją ostatnią misję. Przerzucony do Polski pod koniec 1945 roku, rotmistrz Witold Pilecki zorganizował siatkę współpracowników zbierającą wszelkie informacje (w tym tajne) o sytuacji panującej w kraju, przede wszystkim na temat działalności niepodległościowego podziemia zbrojnego, narastającego terroru komunistycznego, zbrodniczych działań NKWD i UB, fałszerstw wyborczych oraz współpracy gospodarczej ze Związkiem Sowieckim. Wszystkie raporty trafiały do sztabu II Korpusu, podobno bezpośrednio na biurko generała Andersa. W obliczu grożącego aresztowania, nie opuścił Ojczyzny i swoich podkomendnych, a co najważniejsze rodziny. Zatrzymany 8 maja 1947 roku przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, został poddany brutalnemu śledztwu – o okrucieństwie metod tzw. „władzy ludowej”, stosowanych do wymuszania zeznań, mogą świadczyć słowa „Witolda”, wypowiedziane do żony podczas widzenia: „Oświęcim to była igraszka”. Skazany, w procesie jego grupy, na karę śmierci za czyny, określone w akcie oskarżania jako: „tworzenie siatki wywiadowczej na rzecz generała Władysława Andersa i kapitalistów, przygotowywanie zamachów na dygnitarzy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego oraz nielegalne posiadanie broni, amunicji i materiałów wybuchowych” (przewodniczącym składu sędziowskiego był podpułkownik Jan Hryckowian) i zamordowany strzałem w tył głowy wieczorem, 25 maja 1948 roku, w więzieniu przy ulicy Rakowieckiej w Warszawie (egzekucji dokonał starszy sierżant Piotr Śmietański). Nigdy nie ustalono, co stało się z jego ciałem. Działalność rotmistrza Witolda Pileckiego w pełni uzasadnia nadanie mu przez potomnych miana jednego z najodważniejszych żołnierzy II wojny światowej i bohatera polskiego podziemia niepodległościowego.

Pomnik W. Pileckiego na warszawskim Żoliborzu (w tym miejscu dał się ująć w „łapance”, by zostać skierowanym do KL Auschwitz)

Zygmunt Szendzielarz przyszedł na świat w Stryju 12 marca 1910 roku. Po ukończeniu Szkoły Podchorążych Kawalerii (słynnego Centrum Wyszkolenia Kawalerii) w Grudziądzu, służył w 4. Pułku Ułanów Zaniemeńskich w Wilnie. Jako zawodowy oficer Wojska Polskiego uczestniczył w wojnie obronnej 1939 roku w składzie Wileńskiej Brygady Kawalerii (w ramach odwodowej Armii „Prusy”), następnie w Grupie Operacyjnej Kawalerii, zorganizowanej i dowodzonej przez generała brygady Władysława Andersa. Po zakończeniu działań zbrojnych bezskutecznie próbował przedostać się do Europy Zachodniej. Od 1940 roku działał w konspiracji – w Związku Walki Zbrojnej, później w Armii Krajowej – m.in. tworzył siatkę wywiadowczą na Wileńszczyźnie i Nowogródczyźnie. Latem 1943 roku objął dowództwo nad niewielkim oddziałem leśnym (złożonym początkowo z „rozbitków” ze zlikwidowanego przez sowietów oddziału podporucznika Antoniego Burzyńskiego ps. „Kmicic”, stacjonującego nad Jeziorem Narocz), który rozwinął w V Brygadę Wileńską AK, nazywaną „Brygadą Śmierci”, zorganizowaną na wzór jednostek kawaleryjskich. Jej żołnierze musieli walczyć zarówno z niemieckim okupantem, wspieranym przez formacje litewskie (m.in. we wsi Worziany), jak i z partyzantką sowiecką (np. pod Radziuszami). „Łupaszka”, wraz ze swoimi podkomendnymi, nie wziął udziału w akcji „Burza” na Wileńszczyźnie, gdyż, jak to sam określił, nie chciał, żeby później nasi żołnierze wisieli na bramach i murach Wilna.

Mjr Zygmunt Szendzielarz ps. „Łupaszka” – fotografia z okresu walki w antykomunistycznym podziemiu niepodległościowym

(fot. z archiwum IPN)

W 1945 roku odtworzył V Brygadę AK na Białostocczyźnie, później walczył z komunistycznym aparatem bezpieczeństwa m.in. na Warmii, Mazurach i Powiślu – na obszarze od ziemi piskiej i szczycieńskiej po okolice Ostródy i Sztumu. Na terenie naszego regionu, w 1946 roku, szczególną skutecznością wsławiły się szwadrony: podporucznika Henryka Wieliczki ps. „Lufa”, podporucznika Zdzisława Badochy ps. „Żelazny” i wachmistrza Leona Smoleńskiego ps. „Zeus” – należy wspomnieć chociażby starcia z „bezpieką” pod Czarnym Piecem i Piduniem. Według relacji, sam major Szendzielarz bywał w Olsztynie, podobnie, jak legendarna sanitariuszka i łączniczka Danuta Siedzikówna ps. „Inka” czy wachmistrz Jerzy Lejkowski ps. „Szpagat”. Potem operował jeszcze na Pomorzu i Kaszubach, by na przełomie 1946 i 1947 roku powrócić na Podlasie. Ogólnie rzecz ujmując, działalność żołnierzy oddziału objęła ogromną część terytorium Polski: od Białegostoku i Olsztyna, poprzez Trójmiasto, do Koszalina. „Łupaszka” był typowym dowódcą partyzanckim, wykorzystującym w trudnych sytuacjach, do przegrupowań, kompleksy leśne (np. Puszcza Augustowska, Bory Tucholskie, Puszcza Napiwodzko-Ramucka). Przy tym cechował go silny charakter, odwaga i religijność oraz dbałość o podkomendnych i ludność cywilną – uważał ją za sobie powierzoną i chronił. Podległe mu oddziały odznaczały się wojskowym duchem i drylem oraz przestrzeganiem wysokich standardów – wszelkie przejawy bandytyzmu, niesubordynacji czy zachowania niewłaściwe (np. w stosunku do kobiet) surowo karano. W świetle dokumentów, zarówno dowódca, jak i jego podkomendni, mieli pełną świadomość, z jakim przeciwnikiem przyszło im się mierzyć oraz, że stawką ich zmagań była wolna Ojczyzna… Jeszcze zimą 1947 roku major osobiście dowodził w akcjach zbrojnych na Podlasiu, by w marcu opuścić swój oddział, włączony do VI Brygady podporucznika Władysława Łukasiuka ps. „Młot”. Następnie ukrywał się w Osielcu koło Makowa Podhalańskiego, gdzie w 1948 roku został aresztowany przez grupę operacyjną z Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i przewieziony do Warszawy. Podczas śledztwa i procesu sądowego zachowywał godną postawę, brał pełną odpowiedzialność za akcje zbrojne swoich żołnierzy oraz nierzadko ośmieszał prześladowców, m.in. okazując lekceważenie na stawiane mu zarzuty. W 1950 roku skład sędziowski Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie, pod przewodnictwem majora Mieczysława Widaja, skazał majora „Łupaszkę” na osiemnastokrotną karę śmierci. Wyrok wykonano 8 lutego 1951 roku w stołecznym więzieniu przy ulicy Rakowieckiej – ze współwięźniami pożegnał się słowami: „Z Bogiem, Panowie!”. Przez dziesiątki lat nie było znane miejsce zakopania zwłok Zygmunta Szendzielarza. Jego szczątki odnaleziono dopiero wiosną 2013 roku, w pobliżu kwatery „Ł" (tzw. „Łączki”) wojskowej części cmentarza powązkowskiego. Pogrzeb „Łupaszki” (pośmiertnie awansowanego do stopnia pułkownika), w dniu 24 kwietnia 2016 roku, stał się wielką, patriotyczną manifestacją na ulicach Warszawy.

Grób Z. Szendzielarza i jego córki Barbary na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Pamiętajmy o Tych dzielnych Żołnierzach – Niezłomnych w walce o wolność, Wyklętych przez komunistów, do końca Wiernych wartościom, które Polskę stanowią, oraz nieśmiertelnej triadzie: Bóg, Honor i Ojczyzna – nie tylko w Narodowym Dniu Ich Pamięci…

Przy opracowywaniu niniejszego artykułu korzystałem z materiałów Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Radosław Nojman
prawnik, pasjonat historii i krajoznawstwa, działacz społeczno-polityczny i publicysta; autor cyklu artykułów pt. Miejsca pamięci narodowej w województwie warmińsko-mazurskim

Czytaj więcej: „Niezłomni Żołnierze Wyklęci” – „Pług”, „Witold”, „Łupaszka” i inni