Adam Kowalczyk

Żydzi w Polsce i w Europie

Szczegóły

Opublikowano: wtorek, 19, marzec 2019 22:46

Adam Kowalczyk

Od kiedy Żydzi mieszkają w Polsce to dokładnie nie wiadomo. Pierwsze o nich wzmianki pochodzą z XI wieku. Rabin Jehuda ha-Kohen z Moguncji około 1050–1070 pisał o Żydach w Przemyślu zaliczanym do Grodów Czerwieńskich.

Jan Matejko namalował obraz „Przyjęcie Żydów”. Na obrazie widzimy jak przed katedrą płocką książę Władysław I Herman z synami Bolesławem (później panował jako Bolesław III Krzywousty) i najstarszym Zbigniewem przyjmują Żydów. Matejko mógł zainspirować się pogromem w Pradze (1096), w wyniku którego Żydzi zaczęli przybywać do Polski. Byli tu przyjmowani przyjaźnie. Kłóci się z tym jednak zapis w kronice Galla Anonima, który podaje, że Judyta czeska, żona Władysława Hermana „wielu chrześcijan wykupywała za własne pieniądze z niewoli u Żydów”.

Skąd ta niewola u Żydów? Otóż pierwsi Żydzi, którzy pojawili się na ziemiach polskich już w X wieku, byli wędrownymi handlarzami niewolników słowiańskich. Handlarze ci, zwani Radanitami, dostarczali niewolników do Europy Zachodniej i krajów arabskich. Szlak handlowy przebiegał z Buchary przez wybrzeża Morza Kaspijskiego, Itil, Kijów i Pragę, i dalej przez Śląsk, Niemcy i Francję na muzułmański Półwysep Iberyjski. Jeden z Radanitów, sefardyjski kupiec z Tortosy Ibrahim ibn Jakub, w 966 roku pozostawił pierwszy historyczny opis Polski Mieszka I.

Jakoś mi nie pasuje obraz chrześcijańskiego księcia tak życzliwie nastawionego do handlarzy chrześcijańskimi niewolnikami. Ale co ja mogę na to porazić. Dziwne rzeczy dzieją się na świecie.

Pierwsza masowa migracja Żydów do Polski z Zachodniej Europy miała miejsce w czasie pierwszej krucjaty kiedy to różne zbrojne kupy złożone z pospolitych przestępców nie zamierzały iść aż do Ziemi Świętej lecz znalazły swoje ofiary już za sąsiednią wioską. Uciekający z Europy Żydzi zachęceni tolerancyjnymi rządami Władysława Hermana i potem Bolesława III Krzywoustego, osiedlali się na terenie całego ówczesnego państwa polskiego.

Żydzi mieli zresztą powody by osiedlać się w Polsce. Z tego co udało mi się policzyć, a spis nie jest kompletny, tylko w Europie wypędzano ich 49 razy w ciągu ostatniego tysiąclecia.

Wszystkie poprzedzone kropką nazwy oznaczają miejsce i datę wypędzenia.

• Moguncja, 1012
• Praga, 1096
• Francja, 1182

W 1187 roku, po kolejnej serii pogromów pewna liczba żydowskich osadników dotarła na Śląsk, zakładając pierwsze stałe osady żydowskie, np. Bolesławcu (1190) czy dzisiejszej części Wrocławia – Sokolnikach.

Seria najazdów mongolskich, które zniszczyły dużą część ziem polskich w połowie XIII wieku spowodowała zapotrzebowanie na osadników. Książęta polscy dążyli do odbudowy zniszczonych miast, sprowadzając osadników z zagranicy, głównie z ziem niemieckich. Osadnicy ci zasiedlali wiele z polskich miast królewskich. Wielu z tych osadników było Żydami.
W 1237 odnotowano stałe osadnictwo Żydów w Płocku.

Żydzi zostali objęci ochroną władców – w 1264 roku książę kaliski Bolesław Pobożny wydał dla Żydów mieszkających w jego księstwie Statut Kaliski, który gwarantował ich prawa. Bolesław wyjął Żydów spod jurysdykcji miejskiej i bezpośrednio poddał sądom książęcym, czyniąc z nich „sługów skarbu królewskiego” – servi camerae regis. Statut kaliski potwierdzał wolność handlu i finansów, regulował sprawy jurysdykcji, kar i przysiąg składanych przez Żydów. Precedensu w przywilejach dla Żydów z innych krajów nie miał brak określenia wysokości lichwy – procentu od pieniędzy pożyczanych przez Żydów, którzy jako niechrześcijanie, jedyni mieli prawo pożyczać „na procent”.

• Górna Bawaria, 1276
• Anglia, 1290 - wypędzono wszystkich, dokładnie 16 511
• Francja, 1306
• Francja, 1322

W 1334 roku król Kazimierz III Wielki potwierdził, a w 1364 roku rozszerzył postanowienia statutu kaliskiego na całe Królestwo Polskie. Król Kazimierz był szczególnie przyjazny Żydom, co sprawiło, że uzyskał przydomek Króla chłopów i Żydów.

Do końca XIV wieku do Polski napłynęła fala uchodźców żydowskich z Anglii, Niemiec, Czech i Francji. Było to efekt epidemii dżumy, o wywołanie której w tych krajach oskarżano Żydów.

• Saksonia, 1349
• Węgry, 1360
• Belgia, 1370
• Francja, 1372
• Słowacja, 1380

W 1388 król Władysław Jagiełło rozszerzył postanowienia statutu kaliskiego na całe Wielkie Księstwo Litewskie. Jednak w tym samym czasie pojawiły się w Polsce pierwsze prześladowania Żydów wywołane m.in. oskarżeniami o profanację hostii i posługiwanie się krwią chrześcijańską w celach religijnych.

• Francja, 1394
• Austria, 1420
• Lyon, 1420
• Kolonia, 1424
• Moguncja, 1438
• Augsburg, 1438
• Górna Bawaria, 1442
• Niderlandy, 1444
• Brandenburgia, 1446

W 1453 Kazimierz Jagiellończyk nadał Żydom kolejne przywileje jednak w 1454 w statutach nieszawskich król, pod naciskiem szlachty, zmuszony był cofnąć część praw przyznanych Żydom. Kolejni królowie prowadzili podobną, niekonsekwentną politykę względem Żydów.

• Moguncja, 1462
• 1483 - Bolesław IV Mazowiecki wypędza Żydów z Warszawy
• Hiszpania, 1492
• Włochy, 1492
• Litwa, 1495

W latach 1495–1501 Wielki Książę Litewski Aleksander Jagiellończyk zmusił Żydów do emigracji z Litwy, co było elementem politycznej gry o tron Polski. Zezwolił im na powrót, pod warunkiem obietnicy wystawienia 1000 zbrojnych jeźdźców w wypadku wojny.

• Portugalia, 1496
• Neapol, 1496
• Nawarra, 1498
• Norymberga, 1498
• Brandenburgia, 1510
• Prusy, 1510
• Genua, 1515

Na początku XVI wieku do Polski ściągali Żydzi, wygnani z Hiszpanii, Portugalii, Niemiec, Austrii i Czech. W rezultacie w połowie XVI wieku na ziemiach polskich żyło już ok. 80% ogółu Żydów świata. Gwałtowny rozwój kultury i sztuki żydowskiej na ziemiach polskich sprawił, że Polska stała się w tym czasie centrum świata żydowskiego. W Warszawie jednak coś musiało pójść nie tak bo:

• 1525 - Książę Janusz Mazowiecki ponownie wypędza Żydów z miasta.

Najbardziej pomyślny okres w dziejach Żydów polskich to jednak panowanie króla Zygmunta I Starego, który starał się ich ochraniać, a często i wyróżniać zasłużonych wyznawców judaizmu (np. w 1525 król po raz pierwszy przyznał Żydowi tytuł szlachecki. Podczas hołdu pruskiego na rycerza został pasowany, a następnie nobilitowany Michał Ezofowicz. W 1527 po śmierci Janusza, ostatniego księcia mazowieckiego, Mazowsze zostaje włączone do Korony. Król Zygmunt Stary wydaje przywilej "de non tolerandis Judaeis" dla Warszawy i Mazowsza, a w 1534 król zniósł w królestwie prawo nakazujące Żydom noszenie wyróżniającego ich ubioru.

• Neapol, 1533
• Włochy, 1540
• Neapol, 1541
• Praga, 1541
• Genua, 1550
• Bawaria, 1551
• Praga, 1557

Na wschodzie wtedy jeszcze Żydów nie wypędzano. Załatwiano to inaczej. Po zdobyciu przez wojska moskiewskie Połocka w 1563 car Iwan Groźny rozkazał utopić w Dźwinie wszystkich żydowskich mieszkańców tego miasta.

W 1568 Zygmunt II August wystawił serię przywilejów de non tolerandis Christianis dla miast żydowskich, zakazujących chrześcijanom zamieszkania m.in. na podkrakowskim Kazimierzu.

• Państwo Papieskie, 1569

Pewne ograniczenia dla osadnictwa żydowskiego występowały jedynie w miastach Prus Królewskich. W 1580 roku król Stefan Batory powołał żydowski Sejm Czterech Ziem (Waad), centralną organizację samorządu żydowskiego w Koronie.

• Węgry, 1582

Królowie polscy i magnaci niezmiennie otaczali Żydów szczególną protekcją prawną. Już Aleksander Jagiellończyk wprowadził karę śmierci za niesłuszne oskarżenie Żyda o mord rytualny, a Zygmunt III Waza zakazał w 1618 roku druku i rozpowszechniania broszur mogących wywołać rozruchy antyżydowskie.

W 1621 roku synod diecezji krakowskiej, zwołany przez biskupa Marcina Szyszkowskiego uznał, że sytuacja Żydów „wymagała bardziej współczucia niż prześladowania, potępił tych, którzy źle obchodzą się z Żydami, postępując z nimi niegodnie..., narodem tak bardzo uciśnionym. Synod wezwał wiernych, aby nie krzywdzili Żydów ani słownie ani rzeczowo”.
Inna sprawa, że wydawanie takich decyzji czy wezwań świadczy o tym, że współżycie nie zawsze układało się przyjaźnie.

W 1623 roku miało miejsce pierwsze posiedzenie Waadu Wielkiego Księstwa Litewskiego, a w 1632 roku król Władysław IV potwierdził zakaz drukowania i rozpowszechniania treści antysemickich. W 1633 roku Żydzi w Poznaniu otrzymali od monarchy prawo de non tolerandis Christianis.

W XVII w. Rzeczpospolita była drugim po Turcji skupiskiem Żydów w Europie. Ich liczebność w 1648 roku szacuje się na około 450 tys. Żydów, co stanowiło 4,5% populacji kraju. Jednak wtedy idylla się kończy. W czasie powstania Kozaków Bohdana Chmielnickiego zamordowano dziesiątki tysięcy Żydów i Polaków. Dokładna liczba ofiar żydowskich nie jest znana, ale spadek liczebności populacji żydowskiej ocenia się na 100–200 tys., wliczając w to emigrację, śmierć w wyniku chorób zakaźnych i jasyr.

• Hamburg, 1649
• Wiedeń, 1669

Samorządowy żydowski Sejm Czterech Ziem przyczyniał się zakulisowo do paraliżowania działań sejmu polskiego. Żydzi doprowadzili do zerwania sejmu w 1740 roku, który zamierzał powiększyć czterokrotnie wysokość pogłównego, ściąganego z ludności żydowskiej i przeznaczenia go na utrzymanie wojska.

• Słowacja, 1744
• Morawy, 1744
• Czechy, 1744

W 1750 roku Żydów w Polsce było już 750 tys., co stanowiło 8% ludności Polski. W przeddzień zaborów było to już prawie 800 tys. W tym też czasie Fryderyk Pruski naciska na Żydów żeby przenosili się do Polski.

W latach 1788–1792 Sejm Czteroletni pracował m.in. nad ustawami dotyczącymi położenia Żydów, w 1792 zapewniono im nietykalność osobistą.
1795 - po trzecim rozbiorze Polski Prusacy zezwolili Żydom na stałe osiedlanie się w Warszawie. Ludność żydowska w Warszawie liczyła wówczas ok. 6000 osób (ok. 8,6% mieszkańców).

Liczba Żydów w Polsce i w Warszawie stale rosła. I tak w 1820 w Warszawie było ok. 22 000 osób (ok. 22% mieszkańców).
W 1827 Żydzi stanowili 9,1% ludności Królestwa Polskiego.

Żydzi warszawscy wzięli w 1830 roku udział w powstaniu listopadowym w szeregach Gwardii Narodowej, tworząc Gwardię Miejską Starozakonnych. Z kolei w obliczu Powstania Wielkopolskiego 1848 roku Żydzi w Poznaniu wystąpili przeciwko Polakom. Przewodniczący Rady Miejskiej Moritz Mamroth na jej posiedzeniu stwierdził, że „nie trzeba spocząć póki ostatni Polak nie opuści miasta”. 26 maja 1848 roku zgromadzenie Żydów i Niemców w Poznaniu zaprotestowało przeciwko otwarciu gimnazjum Świętej Marii Magdaleny, uzasadniając tym, że „w niemieckim mieście tylko niemieckie szkoły być mogą.”

A Żydów w Polsce ciągle przybywało
1856 - w Warszawie 41 000 (26,3% mieszkańców).
1887 - w Warszawie 150 000 (34,3% mieszkańców).

• Moskwa, 1891

W 1897 w całym Królestwie Polskim żyło 1,3 mln Żydów (14% populacji).
1914 - w Warszawie 337 000 Żydów (38,1% mieszkańców).
1921 - w Warszawie 310 322 Żydów (33,1% mieszkańców).
1931 - w Warszawie 352 659 osób (30,1% mieszkańców).

Wypędzenie Żydów z Moskwy nie było ostatnim. Ostatnim było usuwanie Żydów z III Rzeszy w latach trzydziestych a następnie wymordowanie większości z nich na terenach okupowanych przez Niemców.

Zrobione przeze mnie zestawienie wypędzeń Żydów w Europie i ich pobytu w Polsce nie pretenduje do pełnego zestawienia. Jest też nieco monotonne. Zrobiłem je po to by pokazać w jakim europejskim otoczeniu Żydzi żyli i dlaczego akurat Polska stała się miejscem ich schronienia.
Nie twierdzę też, że Polacy zawsze byli mili i sympatyczni dla swoich żydowskich sąsiadów. Jednak zastanawia monotonia z jaką wypędzano Żydów z różnych miast i różnych krajów. Z niektórych wielokrotnie.

Posłużę się tutaj opinią profesora Jesse H. Holmes’a wyrażoną w „The American Hebrew”, który napisał:

„To może nie być przypadkiem, że antagonizm antyżydowski znajduje się prawie wszędzie tam, gdzie współistnieją żydzi i nie-żydzi. Skoro żydzi są wspólnym elementem układanki, wydaje się prawdopodobnym, że przyczyna tkwi w nich samych, a nie w tak różnych grupach odczuwających ten antagonizm.”

Nie popieram ekscesów antyżydowskich w jakiejkolwiek formie. Jednak należy zastanowić się nad ich przyczyną. W świetle przedstawionych wydarzeń za szczególnie oburzające uważam przedstawianie Polaków jako zwyrodniałych antysemitów.
Zwłaszcza na tle Europy.
Zwłaszcza przez Żydów.

Adam Kowalczyk

Czytaj więcej: Żydzi w Polsce i w Europie

Kokarda narodowa

Szczegóły

Opublikowano: poniedziałek, 25, luty 2019 22:31

Adam Kowalczyk

Wstyd przyznać ale przegapiłem ważną dla nas rocznicę. Rocznicę oficjalnego ustanowienia barw narodowych. Od 29 listopada 1830 roku trwało Powstanie Listopadowe ówcześnie zwane rewolucją polską lub narodową. Po dwóch miesiącach, w dniu 7 lutego 1831 roku, dwa tygodnie po detronizacji króla Mikołaja I, który od tej pory był już tylko carem Mikołajem, i na dwa tygodnie przed bitwą o Olszynkę Grochowską, zebrał się Sejm Królestwa Polskiego. W czasie sesji, na wniosek Towarzystwa Patriotycznego, powzięto uchwałę o kokardzie narodowej, czyli o barwach narodowych Polski. — Była to pierwsza w historii Polski oficjalna regulacja prawna w tej sprawie.

„Izba Senatorska i Izba Poselska, po wysłuchaniu wniosków Komisji Sejmowych, zważywszy potrzebę nadania jednostajnej oznaki, pod którą winni się łączyć Polacy, postanowiły i stanowią:

Artykuł 1.

Kokardę Narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym.

Artykuł 2.

Wszyscy Polacy, a mianowicie Wojsko Polskie te kolory nosić mają w miejscu, gdzie takowe oznaki dotąd noszonymi były.

Przyjęto na posiedzeniu Izby Poselskiej dnia 7 lutego 1831 roku.”

Barwy te nie wzięły się znikąd, były używane wcześniej ale tylko zwyczajowo. Pochodziły od herbu Królestwa Polskiego czyli od białego orła umieszczonego na czerwonej tarczy herbowej.

Po Unii Lubelskiej (1569 rok) przyjęła się flaga pochodząca od chorągwi królewskiej. Najczęstsza jej forma to trzy poziome pasy: czerwony – biały – czerwony. Na środku chorągwi umieszczano herb Rzeczypospolitej a na nim herb osobisty króla.

Symbolicznym dniem, który możemy umownie przyjąć za dzień utrwalenia się barw narodowych był 3 maja 1792 roku. Wtedy to odbyła się w Warszawie publiczna manifestacja w pierwszą rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Warszawiacy wylegli na ulice, damy ubrane w białe suknie przepasane czerwonymi szarfami. Panowie, ówczesnym rewolucyjnym zwyczajem przepasali się biało-czerwonymi szarfami.

Flaga biało-czerwona ponownie pojawiła się w roku 1807 wraz z utworzeniem Księstwa Warszawskiego. Po Kongresie Wiedeńskim Wielkie Księstwo Poznańskie używało flagi czerwono-białej.

Jednak oficjalnie barwy narodowe ustanowiono ustawa dopiero w Królestwie Polskim w dniu 7 lutego 1831 roku. Ponownie barwy narodowe pokazały się w 1863 roku postaci powstańczej biało-czerwonej kokardy.

Na publiczne użycie barw biało-czerwonych na masową skalę trzeba było jednak jeszcze trochę poczekać. W czasie I wojny światowej, po wyparciu wojsk rosyjskich z Królestwa, w okupowanej przez Niemców Warszawie, 3 maja 1916 roku, odbyła się manifestacja patriotyczna okazji 125 rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja.

Potem to już była tylko formalność. Sejmy II RP, PRL i III RP kolejnymi ustawami potwierdzały te barwy wprowadzając jedynie nieistotne zmiany. Jednak momentem przełomowym było ustanowienie kokardy narodowej w dniu 7 lutego 1831 roku.

Adam Kowalczyk

Flaga Rzeczpospolitej Obojga Narodów

Kokarda narodowa z okresu Powstania Wielkopolskiego 1918 r.

(poprawna heraldycznie)

Kokarda Narodowa z okresu Powstania Stczniowego 1863 r.

Czytaj więcej: Kokarda narodowa

Iran, czyli jak zaprzepaścić pięć wieków współpracy

Szczegóły

Opublikowano: sobota, 16, luty 2019 23:50

Adam Kowalczyk

Stosunki polsko-irańskie mają pradawną tradycję. Odkryte w trakcie nowych wykopalisk archeologicznych na terenie Polski monety irańskie z epoki Samanidów, świadczą o kontaktach handlowych obydwu krajów sięgających tysiąca lat wstecz. Trwały zresztą one nadal lecz pierwszy dokument stanowiący pisemne świadectwo oficjalnych kontaktów pomiędzy Persją, jak wówczas z grecka nazywaliśmy Iran, i Polską, pochodzi z 1474 r. i jest to pismo Uzun Hasana, władcy Iranu z rodu Ak Kojunlu do Kazimierza Jagiellończyka, ówczesnego króla Polski. Na dworze Safawidów w Persji stale byli obecni Polacy, a kontakty te sprawiły, że język, kultura i rzemiosło irańskie zajęły szczególne miejsce wśród ówczesnej szlachty polskiej. Od tej też pory stroje szlachty polskiej nabierają coraz bardziej orientalnego charakteru na co, obok Turcji, swój wpływ miała Persja.

Wobec narastającego zagrożenia ze strony Turcji król Stefan Batory postanowił zawrzeć sojusz z Persją, na tronie której zasiadał wówczas szach Ismaił II. Pośrednikami w rozmowach polsko-perskich byli posłowie weneccy, jednak śmierć króla w 1586 r. przerwała te rokowania.

Znaczne ożywienie kontaktów nastąpiło za panowania Zygmunta III Wazy, którego perskim partnerem był szach Abbas I Wielki panujący na przełomie XVI i XVII stulecia. Jego tolerancyjna polityka pozwoliła polskim misjonarzom na krzewienie chrześcijaństwa na perskiej ziemi. Już wtedy Persja słynęła ze swoich dywanów i koni. Panująca wówczas w Rzeczpospolitej moda na orientalizm dawała nieźle zarobić całym tabunom kupców. Jednym z nich był Ormianin Sefer Muratowicz, którego w 1601 r. na dwór szacha wysłał sam Zygmunt III. Oficjalnie w celu nabycia dywanów z królewskim herbem i broni u miejscowych rzemieślników. Nieoficjalnie, chodziło o wybadanie gruntu w kwestii podjęcia stałej współpracy międzynarodowej, przede wszystkim w odniesieniu do Turcji.

Muratowicz dzięki znajomości perskiego zyskał przychylność władcy. Abbas I rzekomo miał o nim powiedzieć: Miałem w moich salach wielu różnych posłów, moskowitów, angielskich, weneckich i papieskich, ale żaden nie był mi bardziej miły niż z ten człowiek, z którym mogę rozmawiać we własnym języku.

Szach wysłał w 1609 r. do Zygmunta III Wazy posła z propozycją, by zjednoczone siły państw chrześcijańskich oraz Persja rozprawiły się z Turcją. Poseł przywiózł dość ściśle opracowany plan kampanii i działań wojennych sprzymierzonych sił chrześcijańsko- perskich. Jednak porozumienie nie doszło do skutku ponieważ w tym jeszcze czasie szlachta nie była skora do zadrażniania stosunków z Imperium Osmańskim, ale wkrótce sytuacja uległa zmianie. W 1618 r. zawarto pokój persko-turecki co pozwoliło Turcji na wzmocnienie kontroli hospodarstwa mołdawskiego. Polska chciała odzyskać swoje dawne lenno, ale interwencja skończyła się w wrześniu 1620 r. dotkliwą klęską w bitwie pod Cecorą, w której zginął hetman Stanisław Żółkiewski. Armia sułtańska stanęła u granic Rzeczpospolitej. Zygmunt III szukał pomocy, ale chętnych było mało. Swoją pomoc ofiarowali jedynie król Anglii Jakub I i właśnie szach perski. Oddziały angielskie i szkockie nie zdążyły dotrzeć do Polski na czas. Inaczej było z Persami. Gdy wojska Rzeczpospolitej pod komendą hetmana Jana Karola Chodkiewicza walczyły pod Chocimiem, szach Abbas I uderzył od wschodu na państwo Osmanów. Pomogło to nam wygrać wojnę, a przyjazne stosunki z Persją jeszcze się zacieśniły.

Jan III Sobieski po zwycięstwie pod Wiedniem w 1683 r. zaczął planować generalną rozprawę z Imperium Osmańskim. Sojusz z Habsburgami to było za mało więc postanowił zawrzeć przymierze z Persją. Niewiele brakowało do sukcesu. Niezależnie od kontaktów dyplomatycznych, polscy misjonarze prowadzili działalność na terenie dzisiejszego Iranu. Dość skutecznie, podobno zmarły w 1666 r. szach Abbas II miał na łożu śmierci przyjąć chrzest z rąk polskiego karmelity, ojca Rafała.

Następca Abbasa II Soliman na wieść o wiedeńskiej wiktorii miał wtedy powiedzieć polskiemu posłowi, rotmistrzowi królewskiemu Bogdanowi Grudzieckiemu Powiedz twemu Panu, że gdy tylko zdobędzie Konstantynopol, ja sam wraz z moim dworem i wszystkimi urzędnikami w mojem państwie, zaraz przyjmę chrześcijaństwo!

Janowi III Sobieskiemu nadano zaszczytny tytuł El Ghazi - „Zwycięzca”. Jednak Persja przeżywała jednak w tym czasie zmierzch swej potęgi i nie przyjęła propozycji wspólnej wyprawy.

Stosunki dyplomatyczne utrzymywane były też w okresie panowania Sasów i później aż do schyłku niepodległego bytu Rzeczypospolitej. Do Persji posłowali zazwyczaj polscy Ormianie.

Choć różniliśmy się wiarą, żywe były również stosunki w tym zakresie. W próbach chrystianizacji Persji, znaczną rolę odgrywali także polscy misjonarze, m.in. ks. Tadeusz Krusiński, orientalista, autor historii Persji czy ks. Tomasz Młodzianowski, tłumacz polskich utworów religijnych na język perski. W XVII w. pod opieką Rzeczpospolitej znajdowały się misje i kościoły chrześcijańskie w Persji. Tym misyjnym związkom przypisać należy wielki wpływ ikonografii polskiej na sztukę perską.

W roku 1795, w okresie rozbiorów, Iran jako jeden z dwóch krajów na świecie (obok Turcji) nigdy oficjalnie nie uznał zaborów. Wraz z rozbiorami do Persji przybyli Polacy, którzy musieli opuścić ojczyznę.

W 1838 r. w wojnie z Turkmenami walczył Izydor Borowski (1776–1838), generał i wezyr perski, żołnierz Insurekcji Kościuszkowskiej, oficer Legionów Polskich. Przybył on do Persji około 1821 r., uzyskał nominacje kolejno na emira, potem na wezyra i dowódcę wojsk operujących przeciwko Afganom i emiratom arabskim. Zreorganizował nowoczesną armię perską na wzór francuski. Poległ jako dowódca wojsk oblegających twierdzę Herat. Pochowany w Teheranie, uznawany jest za bohatera narodowego Persji.

Jego syn Antoni, jak ojciec, odznaczył się w walkach przeciwko Afganom, uwieńczonych zdobyciem w 1850 r. Heratu – za co dostał stopień generała.

Nieco wcześniej, bo w 1826 r., w skład armii perskiej weszła, dowodzona przez następcę tronu Abbasa Mirzę, kompania polska walcząca przeciwko Rosjanom.

Po odzyskaniu niepodległości już w 1919 r. Polska została uznana przez Presję a 19 marca 1927 r. został podpisany w Teheranie traktat o przyjaźni pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Cesarstwem Perskim.

Podczas II wojny światowej, w wyniku ewakuacji żołnierzy Armii Polskiej z ZSRR w obozach dla wojskowych i ich rodzin, utworzonych w Iranie, bo tak od lat trzydziestych nazywano Persję, znalazło się około 116 tys. Polaków (w tym 45 tys. osób cywilnych, wśród nich 13 tys. dzieci). Polacy znaleźli w Iranie wsparcie i opiekę. Powstały szkoły polskie, towarzystwa oświatowe. Irańczycy nie robili żadnych trudności w praktykach religijnych. Dali dowody prawdziwej przyjaźni.

Tradycje dobrych kontaktów utrzymane zostały w okresie PRL. Początkowo mniej aktywne z czasem zostały ożywione, zwłaszcza na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, kontynuując je w latach dziewięćdziesiątych. Polskie przedsiębiorstwa budowały tam przede wszystkim zakłady przemysłu cementowego, hutniczego oraz energetycznego. Powstały m.in. elektrownia w Bakhtaranie, cementownia i walcownia gorących blach, dwa kompleksy petrochemiczne oraz stalownia Mobarekhu.

W 1966 r. odwiedził nas szach Mahammed Reza Pahlawi, kilku premierów i ministrów. Były też nasze rewizyty. Dobre kontakty dyplomatyczne utrzymywane były aż do dzisiaj, czemu sprzyjała ugruntowana w Iranie opinia o Polakach jako dawnych przyjaciołach Iranu.

Niestety to się właśnie skończyło.

Amerykański sekretarz stanu Mike Pompeo w czasie swojej wizyty w Kairze ogłosił plany zorganizowania w dniach 13 - 14 lutego w Warszawie konferencji w sprawie Bliskiego Wschodu. Telewizja Fox News, która jako pierwsza podała tę informację, określiła to jako "kolejny krok administracji Trumpa w kampanii przeciwko Iranowi. (...)Ważnym elementem będzie upewnienie się, że Iran nie będzie destabilizującą siłą w regionie" - mówił o konferencji w Warszawie Pompeo.

Jej gospodarzami mają być Stany Zjednoczone i Polska, teoretycznie, bo wszystko wskazuje na to, że o konferencji Polska dowiedziała się z mediów. Według polskiego MSZ zaproszono na spotkanie około 70 państw, w tym Rosję i Chiny, a także przedstawicieli UE, a Polska miała wpływ na listę zaproszonych. Nie zaproszono jednak Iranu. A jak wynika z amerykańskich zapowiedzi, to ten kraj ma być głównym tematem spotkania w Warszawie. W administracji Donalda Trumpa dominują obecnie tzw. „jastrzębie”, czyli osoby o agresywnych poglądach, skłonne do eskalacji. Jednym z nich jest właśnie Mike Pompeo, który przez rok za kadencji Trumpa był szefem CIA. Krytykując negocjacje umowy nuklearnej w 2014 r. mówił, że lepszym rozwiązaniem byłoby "wykonanie dwóch tysięcy nalotów, by zniszczyć możliwości nuklearne Iranu".

To wystarczyło żeby podważyć pięćset lat przyjaznych stosunków z Iranem.

- Dowiedziałem o tej konferencji dokładnie 28 grudnia ubiegłego roku w trakcie spotkania z wiceministrem Maciejem Langiem, podsekretarzem stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych RP. Powiadomił mnie wtedy, że ma się odbyć taka konferencja we współpracy Rzeczypospolitej Polskiej i Stanów Zjednoczonych. Iran, który jest ważnym i wpływowym krajem w rejonie Bliskiego Wschodu, nie został na nią zaproszony – mówił ambasador Iranu.

- Uważamy konferencję za antyirańską. Oświadczyłem panu ministrowi, że traktujemy ją jako zagrożenie dla naszego bezpieczeństwa narodowego i jako krok wrogi. Oczywiście w czasie tego spotkania poprosiłem stronę polską w osobie pana wiceministra o odwołanie tej konferencji. A jeżeli już musi się odbyć, to o taki dobór tematyki, żeby nie miała tego antyirańskiego charakteru – dodał Masoud Edrisi Kermanshahi.

W wywiadzie dla „Rzeczpospolitej” szef MSZ Jacek Czaputowicz wykluczył udział Teheranu w obradach, nazywając Iran zagrożeniem i określając język używany przez jego władze jako "trudne do zaakceptowania".

Z kolei szef MSZ Iranu Mohammed Dżawad Zarif skrytykował na Twitterze Polskę za współorganizowanie konferencji. Zarzucał m.in., że "podczas gdy Iran ratował Polaków w czasie II wojny światowej, obecnie (Polska) jest gospodarzem rozpaczliwie antyirańskiego cyrku".

W chwili gdy piszę te słowa wiele wskazuje na to, że konferencja jednak nie odbędzie się. Bynajmniej nie dlatego, że rząd polski zmądrzał. My zrobimy wszystko czego oczekują od nas Stany Zjednoczone i Izrael. Okazuje się, że ochoty na udział nie mają sojusznicy USA z Europy Zachodniej. Swoją odmowę zakomunikowała szefowa unijnej dyplomacji Federica Mogherini, czyli jeden z najważniejszych zaproszonych gości. Niemcy rozważają czy brać udział, a jeśli tak to na jakim szczeblu. Jednak nawet jeśli do tej konferencji nie dojdzie – co niewątpliwie będzie upokorzeniem dla Stanów Zjednoczonych – negatywne konsekwencje i tak poniesie Polska. Irańczycy nam to zapamiętają.

Pozostaje tylko zapytać w imię jakich to polskich interesów psujemy sobie stosunki z Iranem. Co takiego nam Iran zrobił? Jakie zobowiązania mamy w stosunku do USA i Izraela? Z USA jesteśmy w NATO czyli w Pakcie Północnoatlantyckim. NATO powstało w 1949 r. jako odpowiedź na zagrożenie ze strony ZSRR i jego sojuszników. Może mam słabą pamięć ale ZSRR został rozwiązany w 1991 r. a Rosja jest jedynie bladym cieniem jego dawnej potęgi. Rozwiązano też Układ Warszawski. Może też jestem kiepski z geografii, ale według mojej wiedzy Iran nie leży nad północnym Atlantykiem ani w Europie, tylko na Środkowym Wschodzie, i w niczym nie zagraża naszym interesom. Wręcz przeciwnie, jest dostawcą doskonałej jakości ropy naftowej ułatwiając nam dywersyfikację dostaw.

Izrael za to wcale nie jest naszym sojusznikiem.

Wygląda na to, że psujemy sobie stosunki z tradycyjnie nam przyjaznym Iranem na życzenie USA, naszego sojusznika o wrogich w stosunku do nas zamiarach, oraz Izraela, równie nam nieprzyjaznego, który naszym sojusznikiem nie jest.

W średniowieczu istniało coś takiego jak zależność lenna. Pokonany w walce władca musiał oddać swoje dominium w ręce zwycięzcy. Pokonany składał homagium czyli publiczny hołd lenny oznaczający oficjalne uznanie zwycięzcy za swego seniora. Senior mógł lenno odebrać i przekazać innemu wasalowi. Wasal za to musiał militarnie i politycznie służyć seniorowi. Czy składaliśmy jakiś hołd lenny?
Adam Kowalczyk

Posłowie do artykułu

W czasie gdy pisałem powyższy artykuł była jeszcze nadzieja, że konferencji nie będzie. Jednak nadzieje rozwiały się i konferencja się odbyła. Ale nie to było najgorsze. W najczarniejszych koszmarach nie przypuszczałem, że konferencja będzie nie tylko antyirańska ale w nie mniejszym stopniu antypolska.

Przyjęliśmy gości do naszego domu, którzy nasrali nam na dywan, zażądali oddania majątku, by następnie zacząć nas obrażać. A co na to nasz rząd. Ano nic. W głównych mediach przedstawiciele sfer okołorządowych, różni mądrzy inaczej dziennikarze czy, pożal się Boże, politycy, mówią o wielkim sukcesie Polski.

Jak wygląda ten „sukces”?

Sekretarz stanu USA, Mike Pompeo, stojąc obok polskiego ministra SZ Jacka Czaputowicza wezwał polski rząd, aby przyspieszył pracą nad ustawą, dzięki której amerykańscy obywatele żydowskiego pochodzenia będą mogli... otrzymać od Polski odszkodowania za mienie stracone podczas Holokaustu. Jaka reakcja. Ano żadna. Zareagował na to dopiero na Twitterze były premier Leszek Miller.

- "Warto przypomnieć Panu Pompeo, że mocą umowy z 16 lipca 1960 rząd USA przejął na siebie wszelkie roszczenia własnych obywateli i zobowiązał się, że nie będzie wysuwał, ani popierał żadnych dalszych roszczeń"  – napisał.

Tego jednak było mało. W tym samym przemówieniu Pompeo wygłosił peany na cześć Franka Blajchmana – zmarłego niedawno w USA komunistycznego oprawcy.

– Życie Franka Blajchmana było świadectwem odporności polskiego narodu oraz świadectwem amerykańskiego ideału. Ideału, który mówi że każdy, kto ma duże marzenia, może wznieść się na wyżyny - powiedział Mike Pompeo podczas konferencji prasowej przed szczytem - Blajchman był jednym z wielu dzielnych żydowskich partyzantów w Polsce, którzy ryzykowali życie, stawiając opór nazistowskiej machinie wojennej - dodał sekretarz stanu USA.

Oddział Armii Ludowej Franciszka Blajchmana zamordował m. in. dwóch żołnierzy Armii Krajowej. Zbrodnią tą Blajchman pochwalił się we wspomnieniach, który ukazały się w 2009 r. w USA. Rok później wydano je w Polsce

(…) drapieżczo antysemicka Armia Krajowa i wykonujące rozkazy nazistów Narodowe Siły Zbrojne (…)

— pisał Blajchman w „Wolę zginąć walcząc. Wspomnienia z II wojny światowej”.

Przedstawione przez niego fakty wskazują raczej na udział w operującej na Lubelszczyźnie, komunizującej, rabunkowej grupie walczącej z podziemiem. W książce Blaichman chwali się m.in. udziałem w zabójstwie dwóch żołnierzy Armii Krajowej, których określa mianem „podrostków”, i opisuje nieudaną akcję przeciw dowódcom lokalnego oddziału AK

— pisała w 2010 r. „Rzeczpospolita”.

Jak przystało na takiego bohatera w 1945 roku został kierownikiem Wydziału Więzień i Obozów Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Kielcach. Od 2010 r. IPN prowadzi śledztwo w jego sprawie.

W tym samym stylu wystąpiła również gwiazda amerykańskich stacji telewizyjnych NBC i MSNBC Andrea Mitchell, która stwierdziła w swojej relacji z Warszawy, że powstańcy w Getcie Warszawskim w 1943 r. walczyli przeciwko "polskiemu i nazistowskiemu reżimowi".

Za to ostatnie dziennikarka przeprosiła po 24 godzinach ale jak.

- „Przejęzyczyłam się we wczorajszym reportażu, gdy mówiłam o powstaniu w getcie warszawskim w 1943 roku. By było jasne, polski rząd nie był zaangażowany w te przerażające czyny. Przepraszam za tę niefortunną nieścisłość”– napisała Mitchell na Twitterze.

Jej relacja z Warszawy była przedstawiona we wszystkich ważniejszych telewizjach angielskojęzycznych na świecie. Wysłuchały jej dziesiątki milionów ludzi. A słowa o niefortunnej nieścisłości napisała na Twitterze.

Dla mnie jest oczywiste, że ani w przypadku pana Pompeo, ani tej Mitchell, nie było żadnego nieporozumienia, nieścisłości czy niewiedzy. Dyplomacja amerykańska, podobnie telewizja taka jak NBC są na to zbyt profesjonalne. Wszystko było wcześniej dobrze przemyślane i zaplanowane. Po prostu tresują nas jak zwierzęta w cyrku. Oćwiczą a potem trochę odpuszczą. Będą to robić tak długo aż upodleni do końca będziemy bezmyślnie robić wszystko czego tylko od nas zażądają. Rząd już wytresowali teraz czas na resztę narodu.

Ten cyrk polską odpowiedzialnością za holokaust służy realizacji osławionej ustawy 447. Musimy być winni bo wtedy można spokojnie twierdzić, że przecież oprawcy nie mogą dziedziczyć po swoich ofiarach.

Zobaczycie. Następnym krokiem będzie wysłanie nas na wojnę z Iranem. Usłyszycie niedługo, że jeśli napadniemy na Iran to może zasłużymy na zniesienie wiz do Ameryki.
Baliśmy się Wielkiego Brata. Teraz mamy nowego Wielkiego Brata występującego w dodatku w towarzystwie Małego Brata, który chce od nad dwóch rzeczy – naszego majątku i naszej godności.

W świetle tego co się dzieje nijak nie mogę pojąć przed czym bronią nas Amerykanie.

Przed utratą niepodległości? Jaka niepodległość, przecież o "naszej" polityce decydują Amerykanie. Nawet taki komunista jak Władysław Gomułka potrafił postawić się Sowietom. A obecne władze tylko robią w portki.

Przed ograbieniem? Przecież sami próbują nas obrabować.

No to może przed wojną? Wolne żarty - wysłali nas do Iraku, potem do Afganistanu a teraz mamy iść na wojnę z Iranem.

I jeszcze sposób w jaki nas traktują. Ambasador Katarzyny II książę Nikołaj Repnin w porównaniu z taką np. ambasadorką USA, Georgettą Mosbacher, to prawdziwy arbiter elegantiarum. No ale czego się spodziewać po tej, no, sami popatrzcie na dowolne zdjęcie?

Za Katarzyny II Żydzi też nam nie podskakiwali.

Do cholery, co takiego grozi nam ze strony Rosji czego nie robią nam Amerykanie? Tak, wiem, straszna Rosja nie zniesie nam wiz amerykańskich. A Ameryka zniosła?

Adam Kowalczyk

Czytaj więcej: Iran, czyli jak zaprzepaścić pięć wieków współpracy

Powstańcza noc

Szczegóły

Opublikowano: piątek, 30, listopad 2018 23:47

Adam Kowalczyk

W poniedziałkowy wieczór 29 listopada 1830 roku grupa podchorążych i cywilów wybiegła na ulice Warszawy rozpoczynając powstanie. Wtedy zresztą nazywano je bardziej prawidłowo bo rewolucją. Jak wyglądały jego pierwsze godziny?

Na początek spiskowcy zamierzali zamordować cesarskiego brata, Wielkiego Księcia Konstantego Pawłowicza, ówczesnego wodza naczelnego Wojska Polskiego. Miało to na celu uniemożliwienie jakiegokolwiek porozumienia polsko-rosyjskiego. Konstanty jednak zdołał się schronić a pierwszą ofiarą został zakłuty bagnetami generał Aleksiej Andriejewicz Gendre, członek sztabu księcia. Następnie spiskowcy ruszyli w kierunku Arsenału i po drodze spotkali generała Stanisława Floriana Potockiego, bohatera insurekcji kościuszkowskiej i wojen napoleońskich, w 1792 r. adiutanta księcia Józefa Poniatowskiego. Starano się go przekonać, by stanął na czele grupy spiskowców. Potocki odmówił. Następnie spotkano generała Stanisława Trębickiego (Trembickiego). Trębicki, podobnie jak Potocki, odmówił i podchorążowie porwali go ze sobą. Kolejni spotkani wojskowi to ówczesny minister wojny, generał Maurycy Hauke, bohater wojny jeszcze z 1792 r., Insurekcji Kościuszkowskiej i wojen napoleońskich, oraz pułkownik Filip Meciszewski, szef sztabu artylerii. Wobec odmowy dołączenia się spiskowcy zastrzelili obu. Kolejną ofiarą spiskowców był generał Józef Nowicki, też bohater z 1792, 1794 i wojen napoleońskich. Czwartą ofiarą spiskowców był wspomniany już Trębicki, którego ponownie próbowano przekonać a ten po raz drugi odmówił, co przypłacił życiem. Wtedy zastrzelony został też Stanisław Potocki, ten sam generał, który wcześniej odmówił spiskowcom. Zjawił się on pod Arsenałem i chciał przekonać wojsko, by te odstąpiło od spiskowców. Zabito generała Ignacego Blumera. Gen. Blumer w 1792 r. walczył w wojnie z Rosją, odznaczył się pod Zieleńcami i Dubienką. Uczestniczył w Insurekcji Kościuszkowskiej, a po jego upadku przez Turcję dotarł do Włoch, do Legionów Polskich gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, z którymi odbył wszystkie kampanie, włącznie z koszmarną wyprawą na San Domingo. Od 1807 r. w armii Księstwa Warszawskiego; w 1809 odznaczył się w bitwie z Austriakami pod Raszynem i w szturmie Sandomierza; w wyprawie na Moskwę w 1812 dowodził 3 pp.; ranny podczas przeprawy przez Berezynę; w 1813 bronił Modlina, skąd siłą wzięty został do rosyjskiej niewoli, skończył zamordowany przez jakiegoś podchorążego "patriotę". Zabito też generała Tomasza Jana Siemiątkowskiego – kolejnego bohatera walk o niepodległość. Powstanie zaczęło się od zabójstwa śmietanki polskich generałów. Nie był to dobry znak na początek.

Ci którzy doprowadzili do powstania nie mieli: ani programu społecznego, ani programu politycznego, ani przywódców.
Sama noc listopadowa to przecież zwykłe zbrodnicze bezhołowie; biegali od generała do generała i prosili żeby ktoś raczył stanąć na czele, a jak się nie zgadzał to kula w łeb. W tę noc zginęło z rąk podchorążych więcej Polaków niż Rosjan.

Działy się wtedy rzeczy na pozór zagadkowe. Wacław Tokarz pisze, że jeszcze przed wybuchem walk Konstanty mówił, iż Polacy powinni załatwiać swoje sprawy pomiędzy sobą. A w nocy z 29 na 30 listopada na wezwanie do użycia wojsk rosyjskich odpowiedział: „To są Rosjanie a żaden Rosjanin, jeżeli do własnej obrony nie będzie zmuszony, nie wystrzeli ani szabli w całej tej sprawie nie dobędzie. Zbrodnia jest po waszej stronie; nie chcę do niej przykładać ręki mojej… To wojsko zasłania mnie od nowego napadu; jeżeli mnie zaatakują to ustąpimy… Żaden Rosjanin nie wmiesza się do tej sprawy. Polacy ją zaczęli, to sprawa polska… niech sami sobie radzą.”
Ponownie o interwencję zwrócił się adiutant księcia ppor. Władysław Zamoyski, który wspomina. Książę „odpowiada: „Ja się do niczego nie mieszam, niech sobie Polacy sami radzą, to ich rzecz”. I dodał „Oto są strzelcy konni – to są Polacy, bierz ich, prowadź do Stasia [Potockiego] niech z nimi robi co chce, albo”… nie skończył i po chwili zawołał: „Kurnatowski, Krasiński! Weźcie strzelców, wejdźcie do miasta, obaczcie, co tam zrobić można” a obróciwszy się do mnie: „idź z nimi, możesz ich poprowadzić”.”
Zamoyski jednak z rady nie skorzystał. Później, już po wycofaniu się z Warszawy do Wierzbna Konstanty zwalnia z posłuszeństwa wiernych mu Polaków i odsyła ich do swoich. Marszałek Carl Gustaf Mannerheim, fiński bohater narodowy, opowiadał taką anegdotę. Adiutant Wielkiego Księcia Konstantego, poprosił po wybuchu powstania o zwolnienie ze swych obowiązków u boku księcia, gdyż chciał się przyłączyć do zbuntowanych oddziałów. Wielki książę, który lubił Polaków, po chwili milczenia miał odrzec: - „Masz rację, twoje miejsce jest tam!” - pobłogosławił młodzieńca znakiem krzyża i pozwolił mu odejść.
Na temat zachowania księcia od lat dywagują historycy. Zarzucają mu oszołomienie i niezdolność do działania (Wacław Tokarz), tchórzostwo (Jerzy Skowronek), nieuzasadniony popłoch (Mikołaj Berg). Odmiennego zdania jest Lech Mażewski. Wskazuje on, podobnie zresztą jak Skowronek, na racjonalne podstawy działania Konstantego. Bo trzeba pamiętać kim był Konstanty. Był wodzem naczelnym nie tylko Wojska Polskiego lecz również Korpusu Litewskiego utworzonego 1817 przez cara Aleksandra I, rekrutowanego z 5 guberni polskich: grodzieńskiej, wileńskiej, mińskiej, wołyńskiej i podolskiej, oraz obwodu białostockiego. Gubernie te wydzielone były z Cesarstwa Rosyjskiego i rządzone na podstawie Statutu Organicznego, takiej namiastki konstytucji, przez Wielkiego Księcia. Było on, jak go nazwał Mażewski, wicekrólem Polski de facto, z władzą obejmującą również tzw. Ziemie Zabrane.
W tej sytuacji stłumienie przez niego nawet niewielkiej ruchawki nie ratowało jego pozycji politycznej w Petersburgu. Bunt, nawet stłumiony, odbierał mu całą siłę jaka wynikała z kontrolowania odrębnych polskich prowincji. Stłumienie buntu oznaczało, że utracił kontrolę a na Polaków nie można już liczyć. W tej sytuacji odrębne wojsko polskie, sejm i konstytucja nie były już potrzebne. Przeciwnie, szkodziły interesowi cesarstwa. A sam Konstanty spadał do roli petenta na cesarskim dworze. Dlatego Konstanty był zainteresowany w obronie odrębności Polski.
Natomiast sytuacja gdy Polacy sami stłumią zamieszki, im szybciej tym lepiej, pokazywała mocną pozycję Konstantego i brak podstaw do obaw o wierność Wojska Polskiego. Zwłaszcza gdyby się okazało, że jest to efektem spontanicznych działań polskich władz cywilnych i wojskowych.
Warto tu też zauważyć, że takie działania polskich władz leżałyby w dobrze pojętym interesie tak Polski jak i Rosji.
Niestety stało się inaczej. Powstańczy szantaż, jak to celnie nazwał Mażewski, spowodował, że nawet rozsądni ludzie milczeli i bali się działać. A mądrzy ludzie, w tym zamordowani generałowie, wiedzieli, że powstanie tylko zaszkodzi sprawie polskiej. Nie było żadnej szansy na zwycięstwo. Bonaparte zebrał 600 tys. żołnierzy i zajął Moskwę, i co z tego? Trzy lata później mieszkał już na wysepce Św. Heleny, na drugim końcu świata. Jakim cudem mogło wygrać wojnę małe państewko bez żadnego sojusznika? Rosja bez trudu wysłała do Królestwa 200 tysięcy żołnierzy w polu, nie licząc bez mała 100 tys. na Litwie a w 1830 r. łącznie posiadała, wg oficjalnych danych, 1 050 716 żołnierzy i oficerów. Ponad milion! Oczywiście wszystkich do Polski wysłać nie mogła. Tymczasem przez armię polską przewinęło się 120 tysięcy żołnierzy, co było maksymalnym wysiłkiem. Stosunek sił był porażający. Pod koniec wojny nie miał już kto uzupełniać stanów pułków, bo rezerwy ludzkie były wyczerpane.
Nie było żadnej, nawet teoretycznej, możliwości wygrania wojny z Rosją.

Jednak gdy już doszło do wojny polsko-rosyjskiej trzeba się było bić. O honor, o godziwe warunki zakończenia wojny, o jak najmniejsze koszty przegranej bo o odzyskaniu niepodległości mowy być nie mogło. I tak się biliśmy. Jeden z trwających przy Konstantym generałów, Franciszek Żymirski, zginął bohatersko pod Olszynką Grochowską dowodząc 2 DP. W tym wszystkim zdumiewająca była sprawność małego Królestwa i jego armii. Od wkroczenia wojsk rosyjskich w lutym 1831 roku do upadku Warszawy minęło siedem długich miesięcy intensywnych działań militarnych, Zamość bronił się jeszcze dłużej bo do października.
Stało się tak jak się obawiano. Po wycofaniu się Konstantego z Królestwa w Korpusie Litewskim wymieniono oficerów Polaków na Rosjan i użyto go do tłumienia Powstania. A książę był tylko gościem sztabu armii rosyjskiej. Nie bardzo było wiadomo co zrobić z księciem ale Konstanty zrobił wszystkim grzeczność i w połowie czerwca 1831 roku taktownie zmarł na cholerę. Niektórzy podejrzewają, że go otruto ale dowodów na to brak.
Wracając jeszcze do zachowania księcia. Podczas bitwy pod Olszynką Grochowską, pułk polskich grenadierów nacierał wypierając liczniejsze oddziały rosyjskie. Jak podaje w swoich wspomnieniach Jan Nepomucen Umiński, Wielki Książę rzekł w tym wypadku mniej więcej tak: "Patrzcie jak oni równo maszerują i jak się biją! To są na pewno moi chłopcy, bierzcie z nich przykład!" Mówił to do oficerów sztabu feldmarszałka Iwana Iwanowicza Dybicza Zabałkańskiego, dowodzącego wojskami rosyjskimi. Rosjanie (no, nie tylko Rosjanie bo np. Dybicz był Niemcem) nie wiedzieli jak się zachować bo Polakom kibicował cesarski brat.
Adam Kowalczyk

Czytaj więcej: Powstańcza noc