W piątek 31 marca dotarła do nas smutna wiadomość – zmarł wybitny poeta Erwin Kruk. Od wielu dni leżał nieprzytomny w Szpitalu Miejskim w Olsztynie. Miał 75 lat. Rodzinie zmarłego, żonie – Swietłanie, dzieciom – córce i synowi redakcja miesięcznika „Debata” i portalu debata.olsztyn.pl składa wyrazy głębokiego współczucia.
Z Erwinem Krukiem los zetknął mnie w latach 80. ubiegłego wieku, a więc w okresie posolidarnościowej smuty. Gdy sprowadziłem się do Olsztyna na jesieni 1985 roku, to pierwsze kroki skierowałem do jego skromnego mieszkania w bloku przy Pana Tadeusza w Olsztynie. Poeta był bez pracy (sam odszedł, jeszcze przed sierpniem 1980 roku z organu PZPR „Gazety Olsztyńskiej”, bo już dłużej nie chciał żyć w kłamstwie). Był dla mnie w tamtych ponurych czasach punktem odniesienia. Nasze drogi skrzyżowały się ponownie w maju 1988 roku, gdy szedłem szukać pracy na budowie, po wyrzuceniu z redakcji „Tygodnika Kulturalnego” za udział w strajku w Hucie im. Lenina i odmowę współpracy z SB. Na ulicy spotkałem Erwina Kruka. Zapytał, gdzie idę? Wyjaśniłem swoją sytuację. „Budowa poczeka, niech pan idzie ze mną”. Po drodze wyjaśnił, że prowadzi mnie do redakcji dwutygodnika katolickiego „Posłaniec Warmiński” wydawanego przez kurię biskupią. Ksiądz redaktor Benedykt Przeracki proponował mu pracę, ale podziękował, jako ewangelik. Teraz poprosił księdza redaktora, by niejako na jego miejsce przyjął mnie do pracy. Tak się stało. Od tego czasu działaliśmy wspólnie w podziemiu. Nasze kontakty urwały się w wolnej Polsce. Ostatni raz byłem u Erwina Kruka w 2014 roku po wywiad dla „Bez Wierszówki” z okazji 35-rocznicy wyborów 4 czerwca, w których Erwin Kruk został senatorem Solidarności. To była jego pierwsza i ostatnia kadencja. Raz spróbował polityki z obowiązku obywatelskiego i uznał, że to nie dla niego.
W jego mieszkaniu nic się nie zmieniło od lat 80. Rozmawialiśmy jak zwykle w jego mikroskopijnym pokoju pracy, w którym poza regałami z książkami do sufitu było tylko miejsce na małe biurko z komputerem pod oknem i miejsce na krzesło dla gościa. Po skończonym wywiadzie Swietłana zaprosiła mnie na obiad. Miałem przeczucie, że widzę się z Erwinem Krukiem po raz ostatni. Opowiedział mi o swoich dzieciach, syn robił karierę naukową na Politechnice Warszawskiej, córka musiała wyemigrować za chlebem do Anglii, nad czym ubolewał. Pokazał mi ich zdjęcia. Po obiedzie przedłużałem pobyt jakby żegnając się z poetą.
Pozostanie w mojej pamięci nie tylko jako wybitny poeta, ale i niezwykły człowiek. Dziś i do końca moich dni moja „czuła pamięć” będzie biegła za Erwinem Krukiem.
Adam Socha
"Nic nie jest skończone": (wiersz otwierający tom „Nieobecność”)
Nie gromadź dóbr,
Pomnażaj dobro.
I gdy nie będzie już ciebie,
Może na chwilę
Czyjaś czuła pamięć
Pobiegnie za tobą
Wśród lasów i wzgórz
I przytuli się do porzuconego cienia, /
I podejmie pieśń dziękczynną,
którą kiedyś nuciłeś w drodze.
Bo nic nie jest skończone.
To nam, istotom śmiertelnym,
Niekiedy zdaje się, że bez nas,
Krzątających się wokół życia,
Światu nie może się nie udać.
Erwin Kruk urodził się w Dobrzyniu (Gutfeld) koło Nidzicy w rodzinie rolnika Hermana Kruka i Mety ze Stachów. W 1945 został osierocony, ojciec został uprowadzony po wkroczeniu do Prus Wschodnich Armii Czerwonej i słuch po nim zaginął, matka wkrótce po tym zmarła. Erwin wraz z braćmi Ryszardem i Wernerem wychowywał się u babki ze strony matki – Augusty Stach we wsi Elgnówko. Od 1956 przebywał w domu dziecka, był uczniem szkoły zawodowej w Ostródzie. W 1960 ukończył Liceum Ogólnokształcące w Morągu, następnie w 1966 studia polonistyczne na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu pod kierunkiem profesora Artura Hutnikiewicza. W czasie studiów kierował redakcją literacką studenckiego radia. Był założycielem grupy poetyckiej „Kadyk”, redaktorem Studenckiej Grupy Informacyjno-Fotograficznej oraz wydawcą książki Almanach poezji, zawierającej utwory studentów UMK (z lat 1945–1965).
W Olsztynie zamieszkał w 1966, podjął pracę w redakcji gazety „Głos Olsztyński”, przekształconej później w „Gazetę Olsztyńską”. Przez 13 lat pracował jako dziennikarz (od stażysty do starszego publicysty). Był redaktorem czasopisma „Przemiany”, wydawanego przez Klub Literacki ZMS. Od 1969 należał do Związku Literatów Polskich oraz Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (do jego rozwiązania w 1981). W marcu 1980 zrezygnował z pracy w „Gazecie Olsztyńskiej”.
W 1980 wstąpił do „Solidarności”, był m.in. członkiem zarządu regionu. Współtworzył Mazurskie Zrzeszenie Kulturalne, które nie uzyskało zgody na rejestrację od ówczesnych władz. Współpracował z ogólnopolskimi czasopismami społeczno-kulturalnymi. W 1981 rozpoczął prace w miesięczniku „Meritum” (wydawanym w Warszawie). W okresie stanu wojennego utrzymywał się z pracy twórczej. W latach 1989–1991 był senatorem I kadencji z listy Komitetu Obywatelskiego z województwa olsztyńskiego. Później przeszedł do klubu parlamentarnego Unii Demokratycznej. Więcej już nie startował w żadnych wyborach i nie należał do żadnej partii. Jedynie wszedł do komitetu honorowego kandydata na prezydenta Lecha Kaczyńskiego.
Pod koniec lat 90. pełnił funkcję wiceprezesa zarządu Polskiego PEN Clubu, a także prezesa klubu SPP w Olsztynie. Był członkiem synodu Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP. W 1999 współtworzył Mazurskie Towarzystwo Ewangelickie.
W 2016 odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 2007 Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. W 2016 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
Jest laureatem nagród za twórczość literacką, m.in. Nagrody Pióra (1964), Nagrody im. Stanisława Piętaka (1977), dorocznych nagród miesięcznika „Literatura” za Książkę Roku (1988, 1989), nagród Polcul Foundation (1988), Ministra Kultury i Sztuki (1989), polskiego PEN Clubu (1993), Medalu Marcina Lutra (1991), Literackiej Nagrody Warmii i Mazur (2006), Nagrody Literackiej im. Władysława Reymonta (2010), Poznańskiej Nagrody Literackiej za całokształt twórczości (2016)[8]. W 2015 uhonorowany „Laurem Dziennikarza Warmii i Mazur”. W 2016 został laureatem Orfeusza Mazurskiego za tom Nieobecność.
W 2006 w Olsztynie wydano na jego cześć księgę jubileuszową pod redakcją Zbigniewa Chojnowskiego pt. Z dróg Erwina Kruka. Na 65. urodziny twórcy
Ostatni tomik wierszy Nieobecność” ukazał się w 2015 roku i stał się wydarzeniem literackim. Za ten tomik otrzymał poznańską Nagrodę Literacką w 2016 roku.
Wybrane publikacje
Powieści
Drogami o świcie (1967)
Na uboczu święta (1967)
Rondo (1971)
Pusta noc (1976)
Łaknienie (1980)
Kronika z Mazur (1989)
Zbiory esejów
Szkice z mazurskiego brulionu (2003)
Spadek. Zapiski mazurskie 2007–2008 (2009)
Książki poetyckie
Rysowane z pamięci (1963)
Zapisy powrotu (1969)
Moja Północ (1977)
Powrót na wygnanie (1977)
Z krainy Nod (1987)
Znikanie (2005)
Nieobecność (2015)
Opracowania historyczne
Ewangelicy w Olsztynie (2002)
Warmia i Mazury (2003)
(Wikipedia)
Skomentuj
Komentuj jako gość