Finalizuje się sprawa uporządkowanie terenu cmentarza ewangelickiego na tyłach Komendy Wojewódzkiej Policji w Olsztynie. Urząd Miasta czeka jeszcze na zezwolenie (tzw. ZRID) na realizację dojścia z ul. Partyzantów na peron przystanku PKP Śródmieście – potwierdziła portalowi debata.olsztyn.pl rzecznik prasowa ratusza Marta Bartoszewicz.
Przypomnijmy, iż o cmentarzu ewangelickim w Olsztynie zrobiło się głośno latem 2018 roku, kiedy regionalista, autor książek o dawnym Olsztynie i członek Stowarzyszenia „Święta Warmia” Rafał Bętkowski wraz z uczestnikami spaceru historycznego natknął się na tyłach Komendy Wojewódzkiej Policji, w rowie wykopanym pod rurę, na ludzkie szczątki i podniósł alarm. Trwały tam prace archeologiczne, ale prowadzono je niechlujnie, nie zabezpieczono terenu. Aby powstrzymać bezczeszczenie ciał „Święta Warmia” złożyła wniosek o wpisanie terenu cmentarza do rejestru zabytków, a to wstrzymało prace drogowe.
Poszukiwania w archiwach potwierdziły, iż szczątki pochodzą z cmentarza ewangelickiego, który powstał w 1873, a ostatnie pochówki odbywały się tutaj jeszcze w 1947 roku. W latach sześćdziesiątych na mocy ustawy z 17 maja 1962 zostały zlikwidowane trzy cmentarze ewangelickie, jeden żydowski oraz dwa cmentarze z I wojny światowej dla żołnierzy niemieckich i rosyjskich. Na cmentarzu ewangelickim usunięto nagrobki i krzyże, a na ich miejscu powstały garaże. Ciał nie ekshumowano, pozostały one w ziemi.
Olsztyński ratusz poinformował, iż projektant nie wiedział o istnieniu cmentarza. Miasto uważało, iż najlepszym rozwiązaniem będzie wydobycie zwłok i przeniesienie ich w inne miejsce.
Członkowie stowarzyszenia „Święta Warmia” byli przeciwko ekshumacji i przeniesieniu szczątek. Żądali przywrócenia cmentarzowi godności i ochrony, która przysługuje innym miejscom pochówków.
To stanowisko podzieliła parafia ewangelicko-augsburska w Olsztynie. Pod koniec 2018 roku udało się osiągnąć porozumienie. Miasto spełniło wszystkie oczekiwania stowarzyszenia oraz parafii ewangelicko-augsburskiej i zobowiązało się do sfinansowania badań w archiwum mających na celu pozyskanie informacji o osobach spoczywających na cmentarzu. Szukaniem danych na ten temat zajmuje się także Olsztyńskie Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej wraz z parafią ewangelicko-augsburską. Ma powstać strona internetowa w języku polskim, angielskim, niemieckim i rosyjskim na temat historii olsztyńskiej nekropolii oraz biografii osób tam spoczywających. Zaplanowano również budowę mauzoleum lub inną formę upamiętnienia cmentarza. Stowarzyszenie „Święta Warmia” na tej podstawie zobowiązała się wycofać wniosek o wpisanie cmentarza do rejestru zabytków.
Dzięki temu porozumieniu prace budowlane zostały wznowione, ale z poszanowaniem cmentarza i osób tam spoczywających. Nad tym, by projekt architektoniczny uwzględnił godne upamiętnienie spoczywających na cmentarzu w imieniu „Świętej Warmii” czuwał arch. Jacek Strużyński. Powiedział nam, że wizualizacje odpowiadają temu, co postulował, jednak czeka jeszcze na przedstawienie przez ratusza ostatecznego projektu (jego autorem jest pracownia braci Gadomskich).
Pastor Łukasz Stachelek jest zadowolony z efektu prac architektów przedstawionych na wizualizacjach. Zaznaczył przy tym, że upamiętnienie obejmuje jedynie część cmentarza, na którym nie stoja garaże. Te maja zniknąć, jak tylko ratusz otrzyma decyzję-zgodę na inwestycję drogową tzw. ZRID, dojście z ul. Partyzantów na peron PKP Olsztyn-Śródmieście. Dopiero ta zgoda umożliwi ratuszowi wykup tego terenu od właścicieli garaży. Budowa dojścia na peron będzie kosztowała 5 mln złotych, większość tej kwoty to dotacja unijna.
Na cmentarzu ewangelickim przy ówczesnej Bahnhofstraße pochowane były najznamienitsze osobowości miasta, takie jak Oskar Belian czy Karl Roensch.
Publikujemy poniżej niektóre nazwiska osób tam pochowanych:
Oskar Belian (1832 – 1918) był burmistrzem, a potem nadburmistrzem Olsztyna. Podczas jego kadencji 1877-1908 Olsztyn wkroczył w nowoczesność. Pod rządami Beliana Olsztyn stał się węzłem kolejowym. Zbudowano szpital dla umysłowo chorych, sanatorium, dom opieki, rzeźnię, gazownię, wodociągi i kanalizację. Na początku jego kadencji Olsztyn był małym miasteczkiem liczył 6 400 mieszkańców, kiedy kończył urzędowanie miasto miało 30 000 mieszkańców. Olsztyn uhonorował swojego nadburmistrza nadając placowi w sercu miasta koło Wysokiej Bramy jego imię. Po zakończeniu kariery zawodowej Belian został honorowym obywatelem miasta.
Karl Roensch (1859-1921) był przewodniczącym rady miasta i najbliższym współpracownikiem Beliana. Dzięki jego inicjatywie i pracy w Olsztynie powstały wodociągi, kanalizacja, elektrownia, tramwaje, szkoła zawodowa i nowy ratusz. W 1915 przyznano mu tytuł honorowego obywatela miasta. W 2003 znalezione jego nagrobek na wysypisku śmieci.
Rotmistrz Alberti z 10. Regimentu Dragonów; Carl Bernoth z Insterburga – restaurator i hotelarz, właściciel hotelu „Deutsches Haus”; Julius Butschkow – właściciel gospody i pocztmistrz; Ottomar Dromtra Senior – bankier i właściciel browaru, Ottomar Dromtra; Gustav Eschholz – właściciel składu kolonialnego, radny miejski; Friedrich Feldheim i Wilhelm Sperl – właściciele Młyna Zamkowego; Carl Gauer – właściciel mydlarni przy rynku; Reinhold Hesse – właściciel drogerii przy rynku; Ludwig Herbst – właściciel gospody, skarbnik miejski; Otto Naujack – mistrz rzeźnicki i przedsiębiorca budowlany; właściciel cegielni i rzeźni; najsłynniejszy kamienicznik Olsztyna. W jego kamienicy przy dzisiejszej ulicy Erwina Kruka 3 (Kaiser-str. 3) znajduje się obecnie Miejski Ośrodek Kultury. Johann Paradowski – ceglarz; Julius Rautenberg – przedsiębiorca budowlany, w jednej z jego kamienic działa obecnie Hotel Dyplomat w Olsztynie; Hermann Schoeneberg – właściciel sklepu z towarami kolonialnymi; Karl Ludwig Schwartz – dyrektor sądu powiatowego; Dr Adolf Gottlob Sonntag – lekarz; Wilhelm Starck – mistrz kotlarski i kowalski; Arnold Stöhr – mistrz murarski; Vicefeldfebel Thomas ze Wschodniopruskiego Batalionu Strzelców nr 1; Richard Wichura – właściciel winiarni, restaurator i hotelarz; Julius Wisutzki – dentysta; Eduard Wolfram – założyciel fabryki maszyn i odlewni żelaza.
Mistrzowie browarniczy: rodzina Bohrisch, rodzina Boessau, rodzina Glomb; kolejarze i ich rodziny: Kolberg, Martha Peschel, Grass, Minna Tatzlaff, Julius Kownatzki, Gustav Sterkel, W. Heintz, Paul Berger – restaurator z Dworca Głównego; leśniczowie: Johann Daniel, Leopold Christian Hahn hotelarze: Wilhelm Chmielewski, Richard Buchhorn.
A.Socha
(korzystałem z artykułu na stronie https://ostpreussenportal.pl)
https://www.debata.olsztyn.pl/wiadomoci/olsztyn/7212-cmentarz-ewangelicki-w-formie-parku-w-olsztynie-najnowsze-slajd-kafelek.html#sigProIdb96bcb9822
Skomentuj
Komentuj jako gość