Świat

Białoruś – klucz do Europy

Szczegóły

Opublikowano: poniedziałek, 21 styczeń 2019 13:33

Magdalena Piórek

Po 1989 r. o Białorusi w Polsce mówiło się najpierw pogardliwie, a potem wcale. W świadomości przeciętnego Polaka nasz sąsiad istniał tylko w kontekście zacofania, rządów Aleksandra Łukaszenki i „trzymania” z Moskwą. O bliskim sąsiedztwie można się dowiedzieć tylko w szkole na lekcjach geografii, bo polskie elity polityczne i media spuściły na Białoruś zasłonę milczenia. Ignorujemy jedyny kraj, z którym nigdy nie mieliśmy historycznych zatargów i udajemy, że nie słyszymy wołania o pomoc.
Zręcznie lawirującemu dotąd Łukaszence – jak rzadko kiedy – ta pomoc właśnie stała się potrzebna. Mało kto jeszcze pamięta, że tuż po rozpadzie ZSRR białoruskie elity polityczne zwróciły się do nas z ofertą sojuszu i związku obu państw. Zapatrzona w integrację europejską Polska z miejsca odrzuciła tę propozycję. Co więcej, przez lata torpedowaliśmy wszystkie pomysły wspólnych projektów. Białoruś nie miała takiego geopolitycznego komfortu jak Polska i nie mogła pozwolić sobie na jednoznaczne decyzje. Lawirowanie między Rosją a Zachodem stało się jej sposobem na przetrwanie. Przetrwanie stało się tym trudniejsze, że państwa zachodnie przez lata ignorowały Białoruś jako taką, ograniczając w zasadzie jej wybór do zbliżenia z Moskwą. Rządzący od dwudziestu czterech lat Łukaszenka doprowadził do perfekcji polityczną grę z Putinem. Z jednej strony przyjaźń z Rosją dawała mu wymierne korzyści w postaci niższych cen i dostępu do ogromnego rynku na Wschodzie, ale z drugiej – wiedział, że pogłębia to jego uzależnienie się od silniejszego partnera. Mińsk zdawał sobie sprawę, że czas względnie spokojnego sąsiedztwa gra na jego korzyść. Nie przespał swoich szans tak, jak zrobiła to Ukraina. Ogromną wartością dodaną było zachowanie ciągłości władzy. Długie rządy Łukaszenki zapewniły stabilność w polityce wewnętrznej i zewnętrznej. Białoruś postawiła na rozwój własnej gospodarki i – mimo że nie osiągnęła stopy życiowej porównywalnej do Polski – nie wyprzedała swoich firm w obce ręce. Białoruskie produkty całkiem dobrze radzą sobie na świecie, zwłaszcza odkąd pozbyły się polskiej konkurencji. Zanim Polska wstąpiła do UE, rywalizowaliśmy razem m.in. na traktory. Białoruś poszła dalej, a my swój przemysł skasowaliśmy.

Bliskie sąsiedztwo z Rosją czyni Białoruś niezwykle wrażliwą na sytuację geopolityczną w regionie. Poszczególne działania sąsiadów odbijają się od niej mocnym ryko-szetem. Łukaszenka wie też, że będzie rządził tak długo, jak długo będzie to pasowało Moskwie. Do tej pory Rosja tolerowała Łukaszenkę, bo nie przeszkadzał w realizacji jej interesów w regionie, ale to się powoli zmienia. Łukaszenka broni się rękami i nogami przed pogłębioną integracją z Moskwą, ale niedługo może nie mieć wyboru. Tym bardziej, że sama Rosja również tego wyboru nie będzie miała. Plany utworzenia w Polsce amerykańskiego Fort Trump stawiają pod znakiem zapytania bezpieczeństwo Moskwy i skłaniają ją do działań zapobiegawczych, które w pierwszej kolejności odczuje Białoruś.

Białoruś to rosyjskie być albo nie być. Razem z Ukrainą stanowi klucz do mocarstwowości Rosji. Położenie Białorusi ma dla Moskwy o tyle istotne znaczenie, że – oprócz Kaliningradu – jest to najdalej wysunięty na zachód obszar interesów Rosji. To tędy przebiega główna droga eksportu rosyjskich towarów na zachód. Dzięki silnym wpływom na obszarze Moskwa ma możliwość silniejszego zaznaczenia swojej obecności w Europie środkowej i wschodniej. Dzięki temu Rosja wbija się klinem między państwa bałtyckie a Ukrainę, Daje to jej wgląd w działania NATO i pozwala utrzymać kontrolę nad państwami byłego bloku ZSRR. Wypchnięcie Rosji z Białorusi kładłoby kres jej mocarstwowej pozycji i oznaczałoby wojnę. Moskwa ma tu za dużo do stracenia, żeby pozwolić na powtórkę ukraińskiego scenariusza w Mińsku. Jeśli kiedykolwiek miałby się tu rozegrać jakiś Majdan, to tylko rosyjskimi rękami i z jej kandydatem na prezydenta. Łukaszenka zdaje sobie z tego sprawę i gra tak długo, jak tylko będzie mógł. Jednoznaczne opowiedzenie się po stronie europejskiej integracji, pociągnie za sobą koniec białoruskiej państwowości. Szczególnie mocno podziałał na niego przykład Ukrainy, gdzie rewolucja z 2014 r. przyniosła przyniosła pogorszenie się jakości życia i ucieczkę milionów Ukraińców z kraju.

Od kilku ostatnich miesięcy Białoruś nie przestaje również wysyłać do Polski sygnałów z prośbą o rezygnację z zamierzeń, które mogłyby zaszkodzić interesom Mińska. Łukaszenka nie mówi tego wprost, ale ciągłe opowiadanie się przeciw budowaniu Fort Trump w Polsce jest swoistego rodzaju wołaniem o pomoc. Jeśli ściągniemy do siebie na stałe wojska amerykańskie, przybliżymy w ten sposób linię frontu NATO – Rosja. Moskwa, w obawie przez wkroczeniem obcych wojsk na Białoruś lub tylko rozlokowanie ich na Ukrainie, może odpowiedzieć dyslokacją swoich jednostek na tym terenie. Mińsk miga się od jednoznacznej deklaracji, ale widać, że nie w smak mu rosyjskie bazy. Stała obecność rosyjskich wojsk pozbawia Białoruś podtrzymywanego usilnie statusu państwa neutralnego i wypycha na czoło przyszłych wojennych zmagań.

Jesteśmy na froncie. Jeżeli nie przetrzymamy najbliższych lat – padniemy – mówił wprost Łukaszenka – A to oznacza, że trzeba będzie wchodzić w skład innego państwa albo będą o nas nogi wycierać. Póki co scenariusz politycznych działań ma duże szanse rozwinąć się dla Białorusi niekorzystnie. Coraz bardziej widać, że jej kosztem Rosjanie chcą rozgrywać swoje żywotne interesy. Zajęcie tego terytorium otwiera im drogę do kontroli państw bałtyckich i samej Ukrainy. Swobodne działania rosyjskich wojsk, nawet jeśli nie będą od razu oznaczały europejskiej wojny, będą symbolizowały wyraźnie rosyjską przewagę militarną. Z Białorusi łatwo byłoby odciąć państwa bałtyckie od pomocy NATO. Z kolei Kijów stanąłby przed groźbą inwazji z trzech stron: Rosja, Donbas i Białoruś. Z miejsca musiałby wywiesić białą flagę, a niewykluczone, że musiałaby to zrobić także Polska. Operowanie rosyjskich wojsk na całej naszej wschodniej granicy odbierałoby nam możliwość swobodnej obrony.

Niestety Polska nie realizuje na Wschodzie własnych interesów tylko interesy obcych. Na dodatek przez lata nie potrafiliśmy wypracować konkretnych propozycji dla Białorusi, które mogłyby jej realnie pomóc. Nawet uwzględniając interesy Moskwy, nie powinniśmy byli zostawiać Mińska samemu sobie. Białoruś nie raz wyciągała do nas rękę na zgodę, a my nie raz odrzucaliśmy ofertę. Obyśmy za kilka lat głęboko nie żałowali, że już za późno.
Magdalena Piórek
Absolwentka Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego

Czytaj więcej: Białoruś – klucz do Europy

Wojna-nie-wojna

Szczegóły

Opublikowano: środa, 19 grudzień 2018 23:52

Magdalena Piórek

Mówi się, że najszybciej rewolucja pożera własne dzieci. Widać to zwłaszcza na przykładzie ukraińskiego Majdanu, który nie potrafił, lub nie chciał, wykorzystać możliwości, jakie się przed nim otworzyły po obaleniu prezydenta Wiktora Janukowycza. Po pięciu latach od ulicznych starć w centrum Kijowa Ukraina jest już zmęczona. Stagnacją, pogorszeniem gospodarki, korupcją, której nie dało się wyplenić, a przede wszystkim konfliktem z Rosją. Ukraińcy chcieli, żeby wraz ze strukturami UE i NATO „przyszedł do nich Zachód”. Nie mogąc się go doczekać, sami na ten Zachód uciekli w liczbie paru milionów ludzi. Wybory parlamentarne i prezydenckie w 2019 r. mają być najważniejszym testem dla porewolucyjnej władzy. Staną się rozliczeniem rządzących i być może odpowiedzią na pytanie, jaka przyszłość czeka Ukrainę.

Przez lata Ukraina stała na rozdrożu. Będąc w objęciach Rosji, stale oglądała się na zachodnich partnerów. Polityczne wiosny z 1990 i 2004 roku były krótkotrwałe i ostatecznie znów kończyło się na uzależnieniu od Moskwy. Mimo rewolucyjnych zrywów Kijów stał w miejscu i jego działania niewiele tu zmieniały. Moskwa nieodmiennie traktowała Ukrainę jako sferę swoich wpływów i mimo wojny dalej próbuje rozdawać karty. Prawda jest taka, że wszelkie scenariusze przyszłorocznych wyborów są możliwe, bo poparcie dla wszystkich kandydatów utrzymuje się na podobnym poziomie. Nawet obecny prezydent Petro Poroszenko nie może liczyć na bezproblemową wygraną, bo to jego coraz częściej obwinia się za złą sytuację w kraju, a za plecami wyrasta mu coraz mocniejsza Julia Tymoszenko.

Ukraina postawiła na konfrontację z Moskwą, ale i samej Moskwie nie zależy na stabilizacji sytuacji. Pozwolić Ukrainie samej uporać się z kryzysem, to umożliwienie jej urwania się z rosyjskiego łańcucha. Jednocześnie byłaby to zgoda na objęcie jej wpływami UE i NATO, na co Rosja nigdy się nie zgodzi. Trwanie w kryzysie daje z kolei nadzieję, że rosyjskim decydentom jeszcze raz uda się odwrócić Ukrainę. Może to być trudne, skoro na razie administracja Poroszenki nadaje ton dyskusji politycznej w kraju. Dominującym tematem w mediach jest konfrontacja z Rosją i stan zawieszenia pomiędzy wojną a pokojem. Teoretycznie oba państwa nie są ze sobą w stanie wojny, a w praktyce Ukraina straciła przecież Krym i nie cichną strzały w Ługańsku i Donbasie. Patowa sytuacja na froncie budzi niezadowolenie społeczeństwa, które oskarża swoje elity o czerpanie korzyści politycznych z obecnej sytuacji. Pojawiają się głosy, że wojna jest tylko pretekstem dla polityków do zaniechania lub spowolnienia działań reformacji kraju, zwłaszcza walki z korupcją i pozbawienia wpływów oligarchów. Od tych postulatów zaczął się właśnie Majdan i wobec braku ich realizacji Ukraińcy głosują głównie nogami. Masowo wyjeżdżają na Zachód, a władza, której to pasuje, nie podejmuje się określić, jak mocno destrukcyjnie wpłynie to na gospodarkę kraju. Oficjalnie tylko w Polsce znajduje się dwa miliony obywateli Ukrainy, nie wiadomo ile z nich pojechało dalej na Zachód, a ilu poszukało lepszego życia w Rosji. Brak rąk do pracy zachwieje systemem emerytalnym, ale tego nikt głośno nie chce mówić. Nawet opozycja, która nie bardzo umie się znaleźć w stanie quasi wojennego zawieszenia i nie może przebić się ze swoim przekazem. Julia Tymoszenko po cichu liczy na to, że znów stanie na czele masowego sprzeciwu wobec polityki władz, ale na razie nie podejmuje takich kroków. Chłodne przyjęcie jej wystąpienia na Majdanie w lutym 2014 r. mogło być rzeczywiście zimnym prysznicem na jej polityczne plany, ale od tego wydarzenia minęło już sporo czasu i powoli, ale systematycznie wzrastają jej słupki poparcia. Już raz Julii Tymoszenko udało się wypłynąć po Pomarańczowej Rewolucji, niewykluczone, że znów może z sukcesem sięgnąć po władzę.

Dla ukraińskich elit groźne byłoby powstanie silnego ugrupowania popierającego reformowanie kraju według europejskich wzorców. Do tej pory jednak taka partia nie była w stanie się wyłonić, tym bardziej, że rząd robi wszystko, żeby pod bokiem nie wyrósł mu silny rywal. Z drugiej strony sceny politycznej są próby powstawania partii, które miałyby zagospodarować elektorat prorosyjski i radykalnie lewicowy, ale też nie odnoszą zbyt wielkiego sukcesu. Póki co wojna przyniosła wzrost poparcia dla nacjonalistów z hasłem Bandery na ustach. Jeszcze przed Majdanem środowiska orientujące się na tradycję OUN nie miały zbyt wielkiego poparcia w społeczeństwie, ale teraz zyskały ciche poparcie prezydenta i rządu i aspirowały do jedynej właściwej tradycji ukraińskiego państwa.

Stawianie pomników Banderze nie przyniosło Kijowowi sympatii na arenie międzynarodowej. Zaiskrzyło zwłaszcza w relacjach z Polską. Polska od lat lobbowała na arenie UE za Ukrainą, próbując wciągnąć ją w struktury UE i NATO i chcąc odciągnąć ją od Moskwy. Wraz z Węgrami, Słowacją i Czechami objęła Ukrainę opieką Grupy Wyszehradzkiej, przeznaczając 6% PKB całej V4 na pomoc finansową Ukrainie. Ukraina wykorzystywała geopolityczne interesy państw regionu dla swojej korzyści, ale prawdziwych partnerów szukała dla siebie w Berlinie i Paryżu. Zarzuty Warszawy wobec gloryfikowania zbrodni UPA, w tym rzezi wołyńskiej nie skłoniły Ukrainy do porozumienia. Warszawa znalazła się w sytuacji, w której musi popierać Ukrainę w jej sporze z Rosją, a jednocześnie nie w smak jej jest ta pozorowana przyjaźń. Kijów wie, że Polska nie ma innego wyboru i nie zależy mu na jej dobrym samopoczuciu. Polska, naciskana przez Stany Zjednoczone, żeby utrzymywać poprawne relacje z Ukrainą, nie ma własnego pomysłu wybrnięcie z sytuacji. Jeszcze trudniejsze stały się relacje z Węgrami, głównie przez temat mniejszości węgierskiej na Zakarpaciu. Mniejszość węgierska nie jest zbyt liczna, ale jej obecność stanowi dla Budapesztu wygodny pretekst dla nacisków politycznych. Premier Orban potrafił posunąć się nawet do żądania przyznania autonomii mniejszości węgierskiej na Ukrainie, co spotkało się z niezadowoleniem Kijowa i zarzutami o destabilizację państwa. Węgry grają na dwa fronty: z jednej strony podkreślają, że w ich interesie leży istnienie niepodległej, demokratycznej i prosperującej Ukrainy, z drugiej Orban lekceważąco wypowiada się o władzach w Kijowie i wyraża sceptycyzm wobec przyszłości sąsiada i stanu praworządności. Budapeszt zaznacza, że Węgry nie powinny z powodu Ukrainy dawać się wciągać w nieprzyjazne gry przeciwko Rosji i iść na nieswoją wojnę.

Argument o nieswojej wojnie trafia na podatny unijny grunt. W całej UE próżno szukać państwa, które chciałoby „umierać za Kijów”. Petro Poroszenko zdaje się dobrze wyczuwać niechętne nastroje i stara się robić wszystko, żeby na tyle uwikłać UE w konflikt z Rosją, żeby obie strony nie mogły się już wycofać. Miała temu służyć listopadowa próba zaognienia sytuacji w Cieśninie Kerczeńskiej. Przejęcie Krymu i wybudowanie mostu łączącego półwysep z Federacją Rosyjską zmieniło sytuację geostrategiczną w tym rejonie. Rosja de facto uczyniła Morze Azowskie swoim akwenem, kontrolując ruch i ukraiński handel. W obawie przed zablokowaniem Mariupola, niezwykle ważnego dla ukraińskiego handlu portu, Ukraińcy wysłali jednostki marynarki wojennej, które rzekomo naruszyły wody terytorialne Federacji Rosyjskiej. W odpowiedzi strona rosyjska doprowadziła do zderzenia się jednostek obu krajów, a następnie zablokowała cały ruch w Cieśninie. Kijów potraktował to jako agresję i wezwał państwa UE do natychmiastowej reakcji. Wezwanie nie spotkało się z przychylnym przyjęciem, a Sigmar Gabriel, były szef niemieckiej dyplomacji wprost oskarżył Ukrainę o prowokację: Myślę, że w żadnym wypadku nie powinniśmy pozwolić Ukrainie na wciągnięcie nas w wojnę, a Ukraina próbowała to zrobić.

Powściągliwa reakcja na wydarzenia na Morzu Azowskim pokazuje, że UE nie zależy na generowaniu konfliktu. Tym bardziej, że Petro Poroszenko nie jest pierwszym politykiem, który na nieoczekiwanym zwrocie wydarzeń próbuje ugrać w wewnętrznej walce o władzę. Przed nim swoje szlaki przetarli już David Cameron inicjując Brexit i były premier Katalonii. Po pięciu latach od Majdanu Ukraina nie wydaje się być bliższa wstąpienia do UE i NATO. Stawiając wyłącznie na integrację z zachodem, straciła na relacjach gospodarczych i ekonomicznych z Rosją. Moskwa nie zamierza oddać strefy swoich wpływów bez walki i zamierza zrobić wszystko, żeby głęboko uzależniona od niej Ukraina zastanowiła się dwa razy nad celowością swoich działań.

Parafrazując rosyjskie powiedzenie, Ukraina cnotę straciła, ale rubla nie zarobiła.

Magdalena Piórek
Absolwentka Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego

Czytaj więcej: Wojna-nie-wojna

(Nie) dzielmy się jak bracia…

Szczegóły

Opublikowano: czwartek, 18 październik 2018 21:22

Magdalena Piórek

W kontekście działań wojennych na Ukrainie co jakiś czas wraca pytanie, co będzie z przyszłością tego kraju. Czy Ukraina wygrzebie się z kryzysu i będzie potrafiła zbudować silne, nowoczesne państwo, zdolne do samodzielnego funkcjonowania i integracji ze strukturami UE i NATO, czy już na zawsze pozostanie w strefie wpływów Moskwy. Nie będzie łatwo zbudować kraj na nowo, tym bardziej, że wraz z Majdanem doszły do głosu uśpione problemy wewnętrzne.

Strona rosyjska wciąż próbuje narzucić narrację, że Ukraina to twór sztuczny, nigdy nie istniała jako państwo i jako taka nie ma prawa przetrwać. Władze w Kijowie nie potrafią się temu zdecydowanie przeciwstawić, tym bardziej, że same nie cieszą się wielkim poparciem we własnym społeczeństwie. Na wiosnę 2019 r. rozpisano na Ukrainie nowe wybory prezydenckie, a tymczasem obecnie urzędujący prezydent nie przekracza w sondażach 6% poparcia. Niewiele lepiej jest z pozostałymi kandydatami, z których żaden nie zyskuje głosów większości. Na ich tle trochę się wyróżnia Julia Tymoszenko ze swoimi 12%, ale „gazowa księżniczka” również nie gwarantuje reprezentowania interesów większości. Polityka Kijowa, dyskryminująca języki mniejszości i odwołująca się do tradycji Ukraińskiej Powstańczej Armii nie budzi entuzjazmu tej części społeczeństwa, która nigdy dotąd nie utożsamiała się z ukraińskim nacjonalizmem. Wykorzystując ten brak jedności, rosyjskie media co jakiś robią tzw. „wrzutki” związane z tematem podziału Ukrainy. Całkiem niedawno w programie „60 minut” telewizji Rosijja 1 zaproszeni do studia goście mieli zdecydować, jak podzielić Ukrainę między Polskę a Rosję. Pokazano zdjęcie przedstawiające mapę podziału, na mocy którego zachodnie terytoria Ukrainy przypisano Polsce, wschodnie - obwody z Odessą, Chersoniem, Donieckiem i Charkowem oznaczono jako terytoria, które powinny przypaść Rosji. Nie zapomniano też o Rumunii i Węgrzech, którym także można by było „pozwolić” uszczknąć swój kawałek tortu. Podobne dyskusje wracają co jakiś czas jak bumerang i nigdy nie są oficjalnym stanowiskiem władz w Moskwie. Poruszane są przez dziennikarzy i ekspertów oraz kontrowersyjnych polityków, takich jak Władimir Żyrinowski i mają na celu wzbudzić niepokój w polskiej i ukraińskiej opinii publicznej. Media rosyjskie starają się utrwalić obraz Polski czyhającej na swe dawne ziemie i wbić klin w polsko-ukraińskie porozumienie. Temat podziału Ukrainy krąży w przestrzeni publicznej od lat 90. W zamian za rezygnację ze wstąpienia do NATO, Polska mogłaby pójść na porozumienie z Rosją w kwestii odzyskania Galicji Wschodniej. Wówczas polskie władze nie potraktowały propozycji poważnie. Nie wiadomo, czy późniejsze doniesienia Radka Sikorskiego, byłego ministra spraw zagranicznych, dotyczące powtórnego złożenie takiej propozycji Tuskowi przez Putina na sopockim molo, miały solidne podstawy. Natomiast widać, że nawet jeśli Moskwa nie mówi o tym wprost, to nie zrezygnowała z powiększania strefy swoich wpływów. Aspirująca do NATO Ukraina była solą w oku rosyjskich dążeń i cofała Rosję w procesie mozolnego odbudowywania swojej mocarstwowości. Wykorzystując liczne skupiska rosyjskiej ludności, które po rozpadzie ZSRR znalazły się poza granicami państwa, Moskwa nie przestaje wpływać na politykę swych sąsiadów. Ewentualnym względnym poparciem ze strony miejscowej ludności jest w stanie uzasadnić każdą swoją ingerencję. Trudno byłoby sobie wyobrazić, żeby polski rząd sam zechciał - za pomocą decyzji o aneksji jakiejkolwiek części ukraińskiego terytorium – założyć pętlę na szyję. Na ukraińskich ziemiach od wieków ścierały się geostrategiczne interesy Rzeczypospolitej i Rosji. Do XX w. Ukraina nigdy wcześniej nie stanowiła jednolitego, samodzielnego organizmu państwowego. Na Dzikich Polach nie istniała silna administracja państwowa, stanowiąc raj dla wszelkiego rodzaju wyrzutków, uciekających przed odpowiedzialnością karną. Organizowali się w oddziały kozackie, które – z czasem na królewskim żołdzie – paliły i plądrowały, jak chciały. Polska niejako sama stworzyła sobie problem. Po zneutralizowaniu problemów najazdów tatarskich Rzeczpospolita powinna była przekształcić kozackie zagony w zwarte oddziały wojskowe i wcielić w swoje struktury obronne. Zamiast tego, próbowała rozpuścić kozaków do domów i zmusić do odrabiania pańszczyzny. Liczne bunty kozackie przerodziły się w krwawą wojnę domową, a powstanie Chmielnickiego ostatecznie przesądziło o losie tych terenów. Kozackie zainteresowania same grawitowały w kierunku carskiej Rosji. 18 stycznia 1654 roku zawarto w Perejasławiu ugodę, postanowieniami której włączano lewobrzeżną Ukrainę w strefę wpływów rosyjskich. Polsko- rosyjskie zmagania o supremację nad tymi terenami sprawiły tylko, że na zawsze już utrwalił się podział na Ukrainę zachodnią, której bliżej do Europy i wschodnią, przywiązaną do Rosji. O ile Rosji trafił się los na loterii, to Polska cały czas musiała zmagać się ukraińskim nacjonalizmem i jego konsekwencjami. Po wydarzeniach kijowskiego Majdanu w 2014 r. podział kraju stał się jeszcze silniejszy i coraz głośniej mówi się o możliwym rozpadzie Ukrainy. Dla Polski jakiekolwiek ograniczenie ukraińskiego terytorium skończyłoby się geopolityczną katastrofą. W polskim interesie jest trwanie Ukrainy jako całości, jako buforu przed Rosją. Tlący się konflikt na wschodzie wiąże ręce Moskwie i wymaga ciągłego orientowania się na ten kierunek działania. Warszawa cały czas ma nadzieję, że uda jej się zbudować z Ukrainą na tyle silne relacje, że ta mogłaby w przyszłości razem z nami stanowić o sile Europy Środkowo – Wschodniej. Wspólne inicjatywy są natomiast o tyle trudniejsze, że nie do końca są tylko naszym pomysłem. Polska polityka wschodnia wpisuje się bardziej w szereg interesów państw zachodnich, w tym USA, zamiast realizować własne. Rozczarowanie przyszło już po Pomarańczowej Rewolucji, gdy Polska nie uzyskała satysfakcjonującego rozwoju współpracy gospodarczej z Kijowem, czy też poprawy pozycji polskiej mniejszości. Inwestowanie środków USA w rozbudowywanie struktur wprost odnoszących się do kultu UPA budzi w Polsce dużą niechęć i sam rząd w ostatnich latach mocno się dystansuje od obecnej władzy w Kijowie. Ukraina Zachodnia stanowi serce ukraińskiej tożsamości, a jej mieszkańcy może i chcą do Europy, ale nie chcą orientować się na Polskę. Środowiska mocno nacjonalistyczne grają kartą antypolskiej narracji. Jakiekolwiek próby „odebrania polskiego Lwowa” skończyłyby się wybuchem niechęci do Polaków i zafundowałyby nam nieprzerwany konflikt na tle narodowościowym i etnicznym. Dla Rosji idealną sytuacją byłoby ponowne podporządkowanie sobie władz w Kijowie, co po Majdanie może być niezwykle trudne. Jednolita państwowość Ukrainy jest najważniejsza z punktu widzenia bezpieczeństwa Moskwy i ewentualny podział tak naprawdę byłby tylko klęską polityki Moskwy. Kontrola polityczna nad Ukrainą wymuszałaby kierunki polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych i Unii Europejskiej, które byłyby zmuszone do współpracy z Rosją w kwestii Europy Środkowej i Wschodniej. Do tej pory Rosji wygodnie było dogadywać się nad naszymi głowami i nie zamierza tego zmieniać. Widać to zresztą po działaniach na wschodzie Ukrainy, gdzie Moskwie wcale się nie spieszy do inkorporacji obu separatystycznych republik. Ewentualna utrata kontroli nad Ukrainą lokalizowałaby tam automatycznie bazy NATO, których obecność odcinałaby wpływy Rosji na Kaukazie, Bałkanach i na Bliskim Wschodzie, jak również osłabiałaby jej pozycję na Morzu Czarnym. Póki co Putinowi opłaca się utrzymywanie status quo, ponieważ dzięki temu może grać tureckimi obawami w kwestii morskiego panowania w basenie Morza Czarnego. Nieskrępowane manewry amerykańskich okrętów drażnią Ankarę i budzą nadzieję na odwrócenie się Turcji od NATO i poważne osłabienie Sojuszu. Całkowite wypchnięcie amerykańskich wpływów da Rosji pole do popisu, ale jednocześnie położy kres kruchemu turecko-rosyjskiemu sojuszowi. Moskwie opłaca się czekać i zakulisowo umacniać swoje wpływy z nadzieją, że następna władza – przychylna Kremlowi – zabezpieczy rosyjskie interesy w regionie. W obliczu rosnącej dominacji Chin w obszarze Azji, Rosja zmuszona będzie wzmocnić swą obecność w Europie Środkowo – Wschodniej. To tu waży się jej być albo nie być. Całkowita utrata wpływu na Kijów wiązałaby się ze strategicznym odepchnięciem od sojuszu z Iranem i Syrią i pozostawienie terenów Bliskiego Wschodu samym sobie. Niepowodzenia Moskwy mogłyby ośmielić Gruzję do odzyskania Osetii Południowej i Abchazji, a także zlikwidowania Naddniestrza przez Mołdawię. Niewykluczone, że zewnętrzne prowokacje na Kaukazie obudzą dążenia separatystyczne w tym rejonie. Całkowite wypadnięcie Ukrainy z orbity wpływów Moskwy uruchamia druzgocący wobec niej efekt domina, gdzie nawet Białoruś mogłaby niespodziewanie zmienić front. Kreml jest zdeterminowany, żeby nie przegrać tej roszady. Powrót do sytuacji sprzed 2014 r. wydawałby się najlepszą opcją, ale gdyby ta zawiodła, zostałaby jeszcze gra na federalizację Ukrainy. Jej podział to już ostateczna ostateczność, której Moskwa wolałaby uniknąć, ale gdyby już do tego doszło, starałaby się wyciągnąć z tego maksimum korzyści dla siebie. W zamierzeniach granie na polskich sentymentach mogłoby zachęcić Warszawę do jako takiego porozumienia z Rosją. Przeorientowana choć w minimalnym stopniu Polska oznacza wówczas ogromne korzyści dla hegemona na wschodzie. Polska wikła się wtedy w konflikty, przy których irlandzkie i katalońskie separatyzmy to bułka z masłem. Warszawa traci wówczas z oczu geopolityczne zamiary i brak jej sił na grę o supremację. Moskwa zajmuje całe wybrzeże Morza Czarnego aż po Odessę i czyni je swoim morzem wewnętrznym. Zyskuje tym samym kontrolę nad cieśninami tureckimi i grzebie na zawsze aspiracje mocarstwowe Turcji. Dominacja rosyjskich okrętów wypycha stąd NATO i stanowi koniec polskich marzeń o Trójmorzu. Przesunięcie granic przybliża Rosję do Rumunii, blokując jej wyjście na Morze Czarne i umacnia wpływy w Naddniestrzu, poważnie osłabiając Mołdawię. Rosja zyskuje ogromny wpływ oddziaływania na całą Europę Środkową i Południową, destabilizując rejon na lata. Żaden z pozostałych graczy by nam za to kukułcze jajo nie podziękował. Polska i Rosja skazane są na konfrontację i raczej nic tego nie zmieni. Być może ograniczenie się do zabiegania Polski o wpływy na środkowo-zachodni obszar Ukrainy i porzucenie prób włączenia jej do NATO mogłoby pomóc ustabilizować stosunki między Polską a Rosją, ale jest to mało realny scenariusz. Problem w tym, że nie mamy dobrego pomysłu na rozwiązanie sytuacji, tym bardziej też, że Kijów odrzuca przyjazne gesty z naszej strony. W całej tej układance tylko Rosja ma wszystkie asy w rękawie.

Magdalena Piórek
Absolwentka Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego

Czytaj więcej: (Nie) dzielmy się jak bracia…

Pokój wam

Szczegóły

Opublikowano: sobota, 22 wrzesień 2018 21:10

Magdalena Piórek

– Salam alejkum! (arab. pokój z wami) – powiedzieli piętnaście lat temu żołnierze US Army, bombardując nocami Bagdad. Operacja „Iracka wolność” rozjechała czołgami iracką pustynię i skasowała rządy Saddama Husajna. Amerykanie posiłkowali się argumentami o zdławieniu okrutnego reżimu i zbudowaniu demokratycznego systemu.

Szybko podzielono kraj na cztery strefy okupacyjne i wyciągnięto niczym królika z kapelusza potencjalnych sojuszników wśród szyickich duchownych, którzy mieli wzywać swoich pobratymców do pokojowego współżycia z obcymi wojskami. „Alejkum salam!” (arab. Wam też pokój) – odpowiedzieli na życzenia Irakijczycy; bomba, zdetonowana przed meczetem imana Alego w Nadżafie, zabiła prawie 100 osób, w tym jednego z najważniejszych szyickich duchownych – Mohammeda Bakira al Hakima. 3 września 2003 r. – pięć dni po krwawym zamachu – Polska oficjalnie przejęła dowództwo nad środkowo – południową strefą w Iraku. Początek misji stabilizacyjnej z miejsca pozbawił nas złudzeń, że będziemy tam pełnić tylko misję pokojową. Stanęliśmy przed problemem, jak odbudować gospodarkę, zniszczoną przez wojnę, dziesięciolecia centralnego planowania, kilkanaście lat nałożonych wcześniej ekonomicznych sankcji? Jak nie dopuścić do wybuchu konfliktów narodowościowych i religijnych, tłumionych do tej pory skutecznie ręką Husajna? I jak zbudować demokrację w kraju, który nigdy demokracji nie zaznał?

Interwencja w Iraku stanowiła początek końca dyktatorów na Bliskim Wschodzie i w północnej części Afryki. Wpasowała się idealnie w koncepcję wojny z terroryzmem, która zagościła w amerykańskim politycznym myśleniu po słynnym 11 września. W takim wykonaniu wojna taka nie musiała być przeciwko określonemu państwu lub ich grupie. W tego typu wojnie nie czeka się na atak lub uderzenie, po którym dopiero następuje odpowiedź całą siłą militarną. Stąd narodziła się filozofia działań wyprzedzających – filozofia wojny prewencyjnej. USA wykorzystały tragedię World Trade Center do zdyscyplinowania swoich sojuszników w ramach struktur NATO, odbierając im komfort biernej obserwacji politycznych wydarzeń. Oskarżenia dotyczące proliferacji broni masowego rażenia posłużyły do prób przemodelowania arabskiego świata na swoją modłę. Likwidowanie niewygodnych rządów miało wepchnąć Bliski Wschód w strefę amerykańskich wpływów i tym samym ograniczyć rolę Rosji w tamtym rejonie. Sojusznicy NATO powitali działania hegemona bez entuzjazmu, ale akurat Polska postanowiła udowodnić, że zasłużyła sobie na miejsce w strukturach NATO i poważnie traktuje zobowiązania sojusznicze. Polski rząd nie ukrywał, że liczył na wymierne korzyści w postaci intratnych kontraktów dla polskich firm.

Piętnaście lat po interwencji wyraźnie widać, co się ostało z zamierzeń i w jakim kierunku potoczyły się wydarzenia. Wbrew zapowiedziom sytuacja bezpieczeństwa w Zatoce Perskiej wcale się nie poprawiła. Wielu ekspertów i mieszkańców krajów arabskich obwinia USA, że inwazja mocno przyczyniła się do rozchwiania całego Bliskiego Wschodu, region pogrążył się w chaosie, co otworzyło drogę do utworzenia tzw. państwa islamskiego. Rozpowszechniło się przekonanie, że operacja była jedynie głupią, nikomu niepotrzebną awanturą Busha. Przysłużyła się za to amerykańskim koncernom zbrojeniowym, które dzięki temu zarobiły kilkadziesiąt miliardów dolarów, a rosnące apetyty firm zrobiły z amerykańskiego rządu zakładnika, zmuszonego kolejnymi interwencjami zaspokajać ich żądania. Odbudowa zniszczonych struktur państwowych od początku napotkała problemy, bowiem na drodze stanęły znaczne różnice kulturowe i brak rozeznania w lokalnych uwarunkowaniach. Urządzając nowy Irak, Amerykanie całkowicie odsunęli od władzy ludzi związanych z poprzednim reżimem. Stare struktury państwa można było przejąć i dostosować do swoich potrzeb, ale zanim zorientowano się w sytuacji i spróbowano naprawić błąd, ludzi najbardziej adekwatnych do tego zadania już nie było. Rozpuszczona do domów stara armia Saddama nie została rozbrojona i nic dziwnego, że późniejsza islamizacja regionu i sukcesy tzw. państwa islamskiego nie napotkały przeszkód. Administracja amerykańska próbowała zasypywać piętrzące się problemy pieniędzmi, ale Irak okazał się studnią bez dna, w której utopiono grube miliardy dolarów. Chaotyczne działania nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, a sami Irakijczycy długo nie mogli doczekać się powrotu do normalności. Przyznawali, że za Saddama nie było wolności, ale przynajmniej nie brakowało im prądu i wody. Nie da się ukryć, że operacja odbudowy kraju stała się daleka od satysfakcjonującej, a co więcej – na długie lata związała siły i ręce amerykańskiej administracji w tym rejonie, ograniczając jej możliwości manewru. Niepowodzenia USA w stabilizacji Iraku obnażyły słabości hegemona w tym zakresie i przypomniały boleśnie, że ostatnim razem Amerykanie odnieśli podobny sukces za pomocą Planu Marshalla w zniszczonej II wojną światową Europie. Czyli ponad pół wieku temu.

W Polsce liczono na konkretne korzyści ekonomiczne w zamian za poparcie, ale koniec końców sojusznik ograniczył się tylko do podziękowania. Rozczarowanie było tym większe, że wcześniej polskie firmy mocno zaznaczyły swoją obecność w Iraku. Przed wojną wielkość wymiany handlowej sięgała dwustu pięćdziesięciu milionów dolarów, a w jej ramach Polacy budowali autostrady, osiedla mieszkaniowe, elektryfikowali Bagdad, czy pracowali w rafineriach rozciągających się od Mosulu i Kirkuku po samą Basrę. Warte sto miliardów dolarów kontrakty na odbudowę Iraku stanowiły łakomy kąsek dla polskich firm, ale właśnie wtedy Amerykanie powiedzieli stop. Waszyngton nie ukrywał, że główne korzyści będą czerpać amerykańskie firmy, a przedsiębiorstwa z krajów koalicji antyirackiej nie będą faworyzowane. Konkretne korzyści zamieniły się w mgliste obietnice. Polskie przedsiębiorstwa, żeby się przebić, musiały pójść w tworzenie wielkich konsorcjów. Bez wyraźnego wsparcia ze strony naszego rządu przegrywały biznesową bitwę nad Eufratem. Wojna w Iraku zapoczątkowała exodus naszych firm na rzecz obecności Amerykanów, Niemców i Francuzów.

„Awantura Busha” odbiła się na polskim wojsku i polityce zagranicznej. Utrzymanie strefy stabilizacyjnej i zaangażowanie żołnierzy w coś, co misją pokojową właściwie nigdy nie było, pochłonęło ogromne nakłady finansowe. Polski rząd inwestował w „nie naszą wojnę” zamiast modernizować polską armię, której do nowoczesności stale jeszcze brakuje. Zainwestowaliśmy również w relacje z USA, które miały przekształcić nasze stosunki w pomost między Stanami i Europą Zachodnią, a skończyło się niemal całkowitym uzależnieniem od dobrego humoru Wuja Sama. Szybko rozwiały się nadzieje, że w zamian za pomoc sojuszniczą zostaną nam zniesione wizy. Do tej pory jesteśmy jedynym europejskim krajem, który musi w tej sprawie chodzić po prośbie. Liczyliśmy, że sojusznik będzie nas traktował jako równorzędnego partnera, ale w tej sprawie równie szybko sprowadzono nas na ziemię. Polityka amerykańska się nie zmieniła, a wręcz zaostrzyła listę nakazów i wymagań, czyniąc nasze MSZ niejako oddziałem Departamentu Stanu. Popierając inwazję na Irak, Polska bezrefleksyjnie wyskoczyła przed szereg, nie zwracając uwagi, że Ameryka w żaden sposób nie potrafiła przedstawić żadnych wiarygodnych argumentów, które by tę inwazję usprawiedliwiały. Zapomnieliśmy o dobrych stosunkach z Unią Europejską, spychając je na dalszy plan. Wraz z upływem czasu brak umiejętności zręcznego lawirowania dyplomatycznego między obiema stronami zabetonował się w jednostronnym popieraniu USA i boksowaniu się z Niemcami i Francją. Ugruntowało się przekonanie, iż wbrew geografii dystans polityczny między Warszawą a Waszyngtonem okazał się znacznie mniejszy, niż na linii Warszawa – Berlin – Paryż. Polska polityka poszła w głębokie uzależnienie od Waszyngtonu, Unia Europejska zaś nigdy nie ukrywała, że nie potrzebuje Polski w roli pomostu transatlantyckiego. Miejsce Polski jest w coraz bardziej antyamerykańskiej Europie i to głównie tu Polska musi szukać sobie bliskich partnerów do współpracy. Świat pełen jest byłych sojuszników Waszyngtonu, a prawda jest taka, że trwające od piętnastu lat jednostronne ukierunkowanie naszej polityki zagranicznej prędzej czy później mocno się na nas zemści.

Same Stany Zjednoczone również przestały mieć dobrą prasę. Wielu uważa, że USA swoimi działaniami w Iraku zszargały swój autorytet, a dalsze wydarzenia na Bliskim Wschodzie i w północnej Afryce tylko to potwierdziły. USA nie wahały się, żeby zacząć podważać porządek pojałtański i kwestionować rolę ONZ. Można przypomnieć, że rezolucja 1441, która nawoływała władze irackie do pełnej współpracy z inspektorami do spraw broni masowego rażenia i środków przenoszenia tej broni, wcale nie upoważniała bezpośrednio członków Narodów Zjednoczonych do interwencji w Iraku. Zrezygnowano z ubiegania się o uzyskanie wyraźnego mandatu w drodze uchwalenia kolejnej rezolucji, ponieważ wiadome było, że co najmniej jeden stały członek Rady Bezpieczeństwa – w tym przypadku była to Francja – zawetuje projekt, a ponadto prawdopodobnie pomysł i tak by nie uzyskał wymaganej większości głosów w Radzie. USA zgrabnie ominęły ograniczenia ONZ, redukując organizację, która miała stać na drodze porządku światowego do maszynki do głosowania wtedy, kiedy im to najbardziej pasuje. Wkrótce się to na nich zemściło, zwłaszcza gdy wyszło na jaw, że oskarżenia Pentagonu o produkcję przez Irak broni masowego rażenia okazały się być wyssane z palca. Dziś tego typu argumenty w odniesieniu do Syrii czy Iranu przestały już robić wrażenie, bo po pierwsze nikt im nie dowierza, a po drugie Europa wyraźnie się boi. Brak silnych podwalin pod bezpieczeństwo w tamtym regionie ułatwił mocne osadzenie się państwa islamskiego, wzrost zagrożenia islamskim terroryzmem i napływ masy uchodźców. Stany Zjednoczone z racji swego położenia mogą bagatelizować problem, ale bramy do Europy stanęły otworem i państwa doskonale wiedzą, że nie są w stanie dobrze sprawować nad tym kontroli. Każda decyzja USA na arabskim półwyspie niesie ze sobą reperkusje dotykające Europę, co tłumaczy pogłębiający się kryzys w stosunkach transatlantyckich. Stanom coraz trudniej znajdować sojuszników do dalszych zamierzeń w kwestii Iraku, Syrii, czy przymiarek wobec Iranu, posiłkując się hasłami o demokracji, zwłaszcza gdy wiemy, jak ta demokracja rzeczywiście wygląda. Samodzielne decyzje Stanów Zjednoczonych przełożyły się również na podejście Rosji czy Chin. Oba państwa stawiają duży nacisk na znaczenie zasady suwerenności i jednolitości terytorialnej, reagując wręcz alergicznie na jakiekolwiek działania noszące choćby pozór ingerencji w tym zakresie.

Trudno się z nimi nie zgodzić, bo przeciwnicy interwencji od początku wiedzieli, że świat islamu i siłą narzucona demokracja to sprzeczności, których nie da się pogodzić. Irakijczyków nikt nie pytał, czy chcą nowego systemu rządów i jak ten system sprawdzi się w praktyce. Pozostawiono im niestabilne politycznie państwo, które praktycznie podzieliło się na dwa różne kraje. Na północy kraju Kurdowie potrafili się urządzić sami, nie zwracając większej uwagi na centralę w Bagdadzie. Można mówić o faktycznym ich separatyzmie, skoro w niewielkim stopniu liczą się z rządem centralnym. Zdolni są nawet do militarnych demonstracji i przepychanek o kontrolę nad roponośnymi terenami. Ze zrozumiałych względów ich samodzielność nie budzi zachwytu w Iranie i Turcji, które krzywo patrzą na ruchy niepodległościowe Kurdów. Postawa Kurdów sprawiła, że wobec dominujących w Iraku kręgów szyickiej władzy uruchomiły się również separatystyczne, a co najmniej autonomiczne dążenia kręgów sunnickich. Interwencja amerykańska obudziła zadawnione konflikty na tle religijnym i ogromnie zantagonizowała społeczeństwo. Pozbywszy się sunnitów z otoczenia Saddama, nowa władza została pozbawiona znacznych zasobów kadrowych i skazała się na instytucjonalną improwizację, która natychmiast odbiła się na efektywności nowego państwa. Sunnicka społeczność nie uznała nowego ładu za swój, a skorumpowany, papierowy rząd nie potrafił poradzić sobie z zaistniałą sytuacją. Po 2011 r., kiedy to Amerykanie spakowali manatki i zostawili Irak samemu sobie, konflikt na tle religijnym wybuchł ze zdwojoną siłą. Sunnickich demonstrantów zaczęły wspierać różnego rodzaju grupy ekstremistyczne, a trudną sytuację napędzały dodatkowo echa wojny domowej w Syrii. Bojówki dżihadu bez skrępowania przenikały granice Syrii i Iraku, biorąc udział w regularnej wojnie, a proklamowanie w 2014 r. kalifatu Islamskiego Państwa w Iraku i Lewancie (ISIS) stało się wymowną wisienką na torcie wcześniejszych amerykańskich deklaracji zwalczania terroryzmu. Dopiero po trzech latach ciężkich walk międzynarodowa koalicja odebrała Państwu Islamskiemu zajęte terytoria i zepchnęła jego bojowników do podziemia, ale myliłby się ten, kto by twierdził, że sytuacja w Iraku wróciła na normalne tory.

Paradoksalnie, na tle słabości podarowanej Irakowi demokracji, niespodziewanie wypłynął Muktada as-Sadr. As-Sadr dał się poznać już w 2004 r., gdy na łamach swojej gazety nawoływał do wyrzucenia obcych wojsk z Iraku. Administracja amerykańska pismo zamknęła, ale ta decyzja natychmiast doprowadziła do buntu i wybuchu szyickiego powstania. Stworzona przez Sadra Armia Mahdiego opanowała tereny polskiej strefy stabilizacyjnej, gdzie polowała na wojska koalicji i to właśnie z jej bojówkami polskie wojsko zmuszone było w kwietniu 2004 r. stoczyć bitwę o ratusz w Karbali. Nie osiągnąwszy swoich celów kolejno organizowanymi powstaniami, Muktada as-Sadr wszedł do krajowej polityki. Mimo, że osobiście nie wziął udziału w wyborach parlamentarnych w maju 2018 r., to jego koalicyjny blok Sairun wygrał pod hasłami jedności ponad podziałami wyznaniowymi, walki z korupcją, obrony marginalizowanych grup społecznych, a także pozbycia się z kraju wpływów zewnętrznych. To ostatnie zwłaszcza zaczęło spędzać sen z powiek Amerykanom, którzy doskonale wiedzą, że nowy Irak nie będzie już z nimi tak łatwo współpracować.

Interwencja iracka miała pomóc USA w rozszerzeniu swoich wpływów na cały Bliski Wschód, ale bardzo szybko poszczególne elementy tego planu zaczęły mocno szwankować. Bo jeśli ktoś miał zyskać na wojnie w Iraku, to głównie Iran wygrał los na loterii. Amerykanie i Izrael ugrzęzły w Iraku, marnując czas i energię w projekt, którego nie dało się jednoznacznie wygrać i Teheran dobrze to wykorzystał. Pozbywszy się odwiecznego wroga, z którym wojował od lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, mógł się skupić spokojnie na rozwijaniu programu atomowego. Poza tym wykorzystał swoje wpływy wśród irackich szyitów i doprowadził do zbliżenia politycznego z Irakiem. Umiejętnie rozgrywając sojusz z Rosją, niespodziewanie wyrósł do roli hegemona na Bliskim Wschodzie i pociąga za polityczne sznurki w Bagdadzie i syryjskim Damaszku. Zaowocowało to odmową nałożenia przez Irak sankcji na rząd Baszszara al – Assada i brakiem poparcia wykluczenia Syrii z Ligi Arabskiej, a tym samym stanowiło to poparcie polityki Teheranu. Nowy Irak utrzymuje ożywione relacje handlowe z Syrią i nie przejmuje się amerykańskimi sankcjami. Wspólnymi siłami Bagdadu i Damaszku sprawnie stłumiono ambicje irackich Kurdów. Ich referendum niepodległościowe skończyło się odebraniem im roponośnego Kirkuku, a także częściowym ograniczeniem autonomii. Syria i Teheran nie ukrywają, że zależy im na pełnym podporządkowaniu Kurdów i oddania władzy na kontrolowanych przez nich terytoriach. Powstanie niepodległego Kurdystanu jest również nie na rękę Turcji, która gotowa byłaby nawet iść w sojusz z Iranem, byle tylko nie dopuścić do usamodzielnienia się nowego narodu w tym rejonie. Osłabienie Iraku do pewnego momentu było również w interesie Izraela, ale dalszy brak reakcji przestał się opłacać wraz z zacieśnieniem się relacji Bagdadu z Damaszkiem i Teheranem. Wzrastająca pozycja Iranu zagraża poczuciu bezpieczeństwa Izraela, ale nie jest mu łatwo przekonać o tym swoich sojuszników. Zachód coraz bardziej widzi, w jaki sposób Izrael traktuje Palestyńczyków i wcale nie rwie się do pomocy. Wspierają dążenia Kurdów, widząc w tym dla siebie szansę na przetrwanie w coraz bardziej nieprzychylnym dla siebie regionie. Zaczyna natomiast zastanawiać pełna rezerwy postawa Amerykanów, którzy w sprawie kurdyjskiej nagle nabrali wody w usta. Nie poparli jednoznacznie ani Bagdadu ani samych Kurdów, co się odbiło na dotychczasowych relacjach z obiema stronami i podważyło pozycję w dalszych negocjacjach. Z kolei Rosja próbuje przekuć patową sytuację na swoją korzyść i dzięki zbliżeniu z Kurdami ograniczyć wpływy Turcji i Amerykanów.

Na osłabionym Iraku realizują swoje interesy wszyscy liczący się gracze na arenie międzynarodowej. Sama polityka Iraku mocno ewoluowała. Zamiast oprzeć swoje działania na zdaniu amerykańskich decydentów, Irak zwraca się w stronę Rosji i państw azjatyckich i zależy mu na tym, żeby rozwijać z nimi stosunki na własnych warunkach. Do jego najpoważniejszych partnerów handlowych urosły m.in. takie kraje, jak Indie, Japonia czy Korea Południowa. Nie próżnują też rosyjskie i chińskie koncerny naftowe, które wykorzystują każdą atrakcyjną ofertę przejęcia irackich złóż. Zależy im tym bardziej, że każdy ich ruch ogranicza możliwość swobodnego działania USA i krok po kroku wypycha Amerykanów z ich upatrzonych pozycji. Nie można wykluczyć, że jak tak dalej pójdzie, cała ta zabawa przestanie się USA geopolitycznie na dobre opłacać. Chyba niedokładnie o to chodziło Amerykanom, kiedy piętnaście lat temu przyszli do Iraku głosić swój pokój.

Magdalena Piórek
Absolwentka Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego

Czytaj więcej: Pokój wam