Region

Fabryce Egger w Biskupcu bezprawnie wydano pozwolenie zintegrowane z rygorem natychmiastowej wykonalności – wynika z wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 17 grudnia 2019 roku. Inwestor, którego fabryka może zanieczyścić środowisko musi uzyskać pozwolenie zintegrowane, w którym określa się co mu wolno produkować i jakie poziomy emisji substancji szkodliwych są dopuszczalne z punktu widzenia zdrowia i życia ludzi.

Sprawa wróciła do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Olsztynie. Natomiast Egger wniósł o kasację wyroku do NSA.

Można odnieść wrażenie, że od początku inwestycja Eggera w Biskupcu była realizowana na specjalnych prawach. 24 czerwca 2019 roku Starosta Olsztyński Andrzej Abako wydaje pozwolenie zintegrowane, następnego dnia 25 czerwca Egger wystąpił do Starosty o nadanie temu pozwoleniu rygoru natychmiastowej wykonalności, 27 czerwca Starosta taki rygor swojej decyzji nadał i 28 czerwca 2019 roku ruszyła produkcja Eggera. Tymczasem w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 2016 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie warmińsko-mazurskiej specjalnej strefy ekonomicznej, czytamy, że „przewidywany termin zakończenia inwestycji to 31 grudnia 2021 r.”

Od początku ta inwestycja budziła opór grupy mieszkańców, gdyż bali się podzielić los np. mieszkańców 60-tysięcznego Mielca, w którym od 1998 roku działa największy producent płyt drewnopodobnych KRONOSPAN. Właściciele KRONOSPANU, rodziny austriackich miliarderów Kaindl, tak jak teraz rodzina EGGER, zapewniali mieszkańców Mielca, że „wizytówką zakładu będą innowacyjne, proekologiczne rozwiązania technologiczne, wynikające z troski o środowisko naturalne”.
Tymczasem na miasto leci z kominów gryzący, duszący dym. Właściciel twierdzi, że to tylko para wodna. Ale cierpiący na duszności i wymioty mieszkańcy w to nie wierzą. W 2018 roku 15 tys. mieszkańców na 60 tys. wyszło demonstrować na ulice. Towarzyszyli im mieszkańcy Szczecinka, którzy przezywają to samo, z tą sama fabryką.
Żądali zamknięcia zakładu, albo przynajmniej ciągłego monitoringu emisji gazów (non-stop, całą dobę, przez cały rok).

Jedyne co wywalczyli, to zapewnienie właścicieli, że „uruchomimy innowacyjny, najlepszy w branży system ochrony powietrza – UTWS, który radykalnie zmniejszy emisję pyłu oraz zlikwiduje zapach, będący wynikiem przetwarzania drewna” – komunikat biura prasowego Kronospanu.

Rodzina EGGER zrobiła pokazówkę, zapraszając grupę mieszkańców Biskupca oraz przedstawicieli olsztyńskich mediów, do swojej fabryki w Austrii, zapewniając że takie same normy środowiskowe będą przestrzegane w Biskupcu. W lokalnej prasie ukazały się następnie laurki pod adresem inwestora, który odwdzięczył się reklamami. Sprzyjający inwestycji samorządowcy dostali pracę w Eggerze.

Pytanie, dlaczego EGGER zdecydował się na inwestycję w Biskupcu? Bo będzie produkował płyty dużo taniej niż w Austrii czy gdziekolwiek na Zachodzie Europy. Dlaczego? Otrzyma dużo łagodniejsze NORMY ŚRODOWISKOWE do przestrzegania niż w Austrii. Ponadto Austriacy wiedzą, że polskie państwo jest „tekturowe” i WIOŚ nie obroni mieszkańców. Przeciwnie, będzie produkował doskonałe alibi. Doświadczyli tego dobitnie mieszkańcy Korsz truci całymi latami przez zakład utylizacji akumulatorów ZAP Sznajder. WIOŚ i Sanepid całymi latami twierdzili, że wszystko jest OK, aż do momentu, gdy grupa dzieci z objawami ołowicy wylądowała w szpitalu, a mieszkańcy wyszli w proteście na ulice. Powołany komitet mieszkańców doprowadził do skazania b. dyrektora fabryki za zatrucie środowiska (wyrok prawomocny, symboliczny, kara grzywny). To samo dotyczy mleczarni w Lidzbarku Warmińskim, która latami zrzucała zatrute ścieki do Łyny.
Drugi powód, to relatywnie tani surowiec. EGGER będzie produkował ok. 700 tys. m3 płyt rocznie. Ile milionów m3 drewna trzeba dostarczyć, by zaspokoić potrzeby takiego molocha?

Jak działają niemieckie i austriackie firmy w byłych demoludach mówi raport międzynarodowej organizacji ekologicznej WWF, która domaga się wszczęcia dochodzenia w sprawie nielegalnej wycinki rumuńskich lasów przez austriacką firmę Holzindustrie Schweighofer (Schweighofer). Oskarżenia pod adresem Schweighofera bazują na starannie zebranym materiale dowodowym. Są wśród nich filmy, na których przedstawiciele austriackiej firmy dokonują zakupu nielegalnego drewna. Są też materiały, które udokumentowały ciężarówki wywożące drewno z rumuńskich parków narodowych. Z raportu wynika, że ponad 50 procent drewna w Rumunii pochodzi z nielegalnej wycinki.
Stworzonym miejscom pracy w Eggerze będzie towarzyszyć upadek w regionie małych rodzinnych zakładów z branży drzewnej, które nie mają szans konkurować w przetargach Lasów na drewno z ceną, którą zaoferuje potentat z Austrii.

Stowarzyszenie WARTO BYĆ z Biskupca odkryło, że parametry wpisane do pozwolenia pochodzą z pozwolenia wydanego dla Biskupca Pomorskiego, dla o wiele mniejszej fabryki. Wytknęli w pozwoleniu rażące błędy, wpisywanie śmiesznie niskich emisji substancji toksycznych, jak dla domku jednorodzinnego a nie olbrzymiej fabryki, która dziennie będzie produkować 650 000 metrów sześciennych płyt wiórowych rocznie i powstaje na obszarze ok. 85 ha, w tym zabudowa obiektami produkcyjnymi i budynkami o powierzchni ok. 12,5 ha oraz terenami utwardzonymi pod składowisko materiałów oraz dróg ok. 22 ha.

Protestowali też w związku z wpisaniem w pozwolenie zintegrowane spalarni odpadów. Egger więc wpisał inne dane, a spalarnię odpadów zamienił na spalarnie „biomasy”.
Na tej podstawie Egger dostał pozwolenie na budowę i pozwolenie zintegrowane z rygorem natychmiastowej wykonalności.

Adam Socha

Oto najistotniejsze fragmenty uzasadnienia wyroku WSA w Olsztynie z 17 grudnia 2019 roku.

Starosta Olsztyński udzielił Eggerowi pozwolenia zintegrowanego na prowadzenie instalacji do produkcji płyt drewnopochodnych - płyt wiórowych, o maksymalnej zdolności produkcyjnej 3 100m³ na dobę, która obejmuje urządzenie do termicznego przekształcania odpadów innych niż niebezpieczne o maksymalnej zdolności przetwarzania 4,16 tony odpadów na godzinę oraz urządzenia spalania paliwa łącznej nominalnej mocy 167,143 MW, na terenie zakładu znajdującego się pod w Biskupcu oraz obejmującej pozwoleniem zintegrowanym instalację spawania ustalając dla niej warunki wprowadzania do środowiska substancji lub energii na zasadach określonych dla pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza.

W dniu 25 czerwca 2019r. wpłynął wniosek Spółki Egger o nadanie tej decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności. Spółka powołała się na konieczność zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami, gdyż zakład wybudowany w Biskupcu będzie głównym dostawcą dla polskiego przemysłu meblarskiego, jak również dla polskiej branży stolarskiej. Podkreślono, że w wyniku uruchomienia zakładu zacznie funkcjonować krajowy dostawca wysokiej jakości płyt wiórowych, który będzie silnie wspierał polskich producentów mebli w strategii rozwoju produktów w wyższych segmentach jakościowych i cenowych, w tym w działalności eksportowej, co wpłynie na zwiększenie konkurencyjności, rentowności i udziału polskich producentów w rynkach światowych, a także doprowadzi do poprawy bilansu handlowego i walutowego RP. Wskazano, że w wypadku, gdyby planowana inwestycja nie została uruchomiona z powodów wynikających wyłącznie z procedur administracyjnych, które nadużywane są przez przeciwników inwestycji, wywołałoby to negatywny efekt wizerunkowy w krajowym i międzynarodowym środowisku biznesowym i w konsekwencji mogłoby się negatywnie odbić na bieżących i przyszłych decyzjach inwestycyjnych potencjalnych (krajowych i zagranicznych) inwestorów.

Ponadto w ocenie wnioskodawcy za nadaniem rygoru natychmiastowej wykonalności przemawia również interes społeczny, gdyż realizacja planowanego zamierzenia inwestycyjnego przyczyni się do rozwoju ekonomicznego regionu "[...]" oraz stworzenia wielu miejsc pracy, a tym samym nastąpi wzrost wpłat do budżetu krajowego z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych, składek na fundusz ubezpieczeń społecznych oraz innych podatków. Zdaniem wnioskodawcy uruchomienie i funkcjonowanie zakładu w B. wpłynie także pozytywnie na funkcjonowanie znacznej liczby lokalnych i krajowych przedsiębiorców działających między innymi w obszarach dostaw surowców, dostaw energii, usług transportowych, logistyki, dostaw maszyn i urządzeń, usług budowlanych i montażowych. W przypadku zaś dalszego opóźnienia w uruchomieniu zakładu Spółka będzie zmuszona zerwać lub zawiesić współpracę z niektórymi kontrahentami. Uruchomienie zakładu ma również, w ocenie Spółki, utworzyć znaczący rynek zbytu drewna dla Państwowego Gospodarstwa Leśnego - Lasy Państwowe.

Wnioskodawca podkreślił również, że planowana przez niego inwestycja jest postrzegana bardzo pozytywnie przez lokalnych, regionalnych i krajowych przedsiębiorców, o czym świadczyć mają załączone do wniosku listy poparcia.

Uznał także, że nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności uzasadnione jest jego wyjątkowo ważnym interesem. Inwestycja została zrealizowana, gdyż zakład został już wybudowany i wyposażony, ale bez pozwolenia zintegrowanego, Spółka nie może rozpocząć produkcji. Podkreślono, że wartość nakładów inwestycyjnych poniesionych przez Spółkę w związku z realizacją przedmiotowego przedsięwzięcia przekroczyła 1,5 mld zł, a harmonogram realizacji planowanej inwestycji zakładał uruchomienie produkcji w zakładzie w IV kwartale 2018r. Z uwagi na długotrwałe postępowanie administracyjne toczące się w przedmiocie udzielenia Spółce pozwolenia zintegrowanego termin ten nie został zachowany, a każdy dzień opóźnienia w uruchomieniu produkcji w wybudowanym zakładzie wiąże się dla niego ze stratami finansowymi.

Po rozpoznaniu wniosku Spółki organ pierwszej instancji w dniu "[...]" wydał postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności własnej decyzji o udzieleniu Spółce pozwolenia zintegrowanego. W uzasadnieniu tego postanowienia organ pierwszej instancji wskazał, że w jego ocenie Spółka wykazała swój wyjątkowo ważny interes, interes społeczny oraz konieczność zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami.

W ocenie Starosty Spółka wykazała, iż w związku z zatrudnieniem od kilku miesięcy pracowników ponosi z tego tytułu znaczne koszty, choć zakład nie rozpoczął jeszcze działalności i w związku z tym nie generuje żadnych przychodów. Organ podzielił argumentację Spółki, że każdy dzień opóźnienia w uruchomieniu produkcji powoduje znaczne straty finansowe związane z finansowaniem projektu, zatrudnieniem załogi, utrzymaniem inwestycji w stanie gotowości do użytkowania, doradztwem technicznym, doradztwem prawnym, doradztwem środowiskowym, usługami informatycznymi, mediami, brakiem zakupu surowców i koniecznością ich zakupu w terminie późniejszym po wyższej cenie, a także brakiem przychodu ze sprzedaży produktów.

Ponadto organ wskazał, że Spółka działa w niezwykle kapitałochłonnej branży oraz, że poniosła znaczące nakłady finansowe na wybudowanie i wyposażenie zakładu produkcyjnego. Stąd też, w ocenie organu pierwszej instancji, nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji o pozwoleniu zintegrowanym, a tym samym możliwość rozpoczęcia funkcjonowania zakładu produkcyjnego spowoduje wstrzymanie wymienionych strat. Organ pierwszej instancji uznał, że ze względu na skalę przedsięwzięcia i rząd wielkości strat ponoszonych przez Spółkę szybsze uruchomienie zakładu stanowi jej wyjątkowo ważny interes.

Ponadto organ pierwszej instancji podzielił zaprezentowany przez Spółkę pogląd, iż opóźnienie uruchomienia zakładu w Biskupcu będzie miało wpływ nie tylko na funkcjonowanie i rozwój samej Spółki, lecz również wielu innych przedsiębiorców zarówno z regionu, jak i całej Polski. Wskazano na listy intencyjne złożone przez współpracujących ze Spółka przedsiębiorców z których wynika, że wielu z nich wręcz warunkuje swoje dalsze prosperowanie od uruchomienia zakładu Spółki. Według organu pierwszej instancji ważnym interesem społecznym przemawiającym za nadaniem wydanej rygoru natychmiastowej wykonalności jest okoliczność, że dzięki realizacji planowanej przez Spółkę inwestycji znacznie się skróci łańcuch, czas i cena dostawy produktów potrzebnych w polskich zakładach przedsiębiorców z branży meblarskiej. Z tego też względu zwiększy się wybór oferowanych przez nich produktów oraz ich jakość, zmniejszą się koszty transportu materiałów przez nich wykorzystywanych, skrócą się terminy dostaw, co może mieć wpływ na ich konkurencyjność na rynkach zagranicznych. Ponadto z uwagi na wysokość planowanej w zakładzie produkcji znacznemu zwiększeniu ulegnie krajowa podaż płyt wiórowych, co przyczyni się do poprawy kondycji polskiego przemysłu meblarskiego. Ponadto w związku z budową, uruchomieniem oraz funkcjonowaniem zakładu produkcyjnego powstaną nowe miejsca pracy, co przyczyni się do zmniejszenia bezrobocia w regionie. Organ pierwszej instancji wyjaśnił również, że postanowieniem określił wysokość zabezpieczenia ewentualnych roszczeń wobec Spółki na kwotę 569.450 zł, a jako formę zabezpieczenia roszczeń wybrano depozyt i został on już przez Spółkę zrealizowany.

Na to postanowienie Starosty zażalenie wnieśli Prokurator Regionalny i dwa Stowarzyszenia.

Prokurator Regionalny w swoim zażaleniu zarzucił Staroście m.in. uwzględnienie jedynie interesu wnioskodawcy, a całkowite pominięcie pozostałych uczestników postępowania, co narusza zasadę równego traktowania stron postępowania administracyjnego;

Z kolei Stowarzyszenia zarzuciły rażące naruszenie wielu przepisów poprzez nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności na podstawie niezweryfikowanych informacji pochodzących tylko od inwestora.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Olsztynie, utrzymało w mocy zaskarżone postanowienie i całkowicie podzieliło argumenty inwestora i Starosty.

Skargi na to rozstrzygnięcie wnieśli do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie: Prokurator Regionalny oraz Stowarzyszenia. Wnieśli o uchylenie w całości postanowienia SKO.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie uznał, że wniesione Skargi zasługują na uwzględnienie.

WSA podniósł, iż rygor natychmiastowej wykonalności może być wydany tylko wówczas, gdy jest to niezbędne ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego albo dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami bądź też ze względu na inny interes społeczny lub wyjątkowo ważny interes strony. Postanowienie w przedmiocie nadania rygoru natychmiastowej wykonalności ma charakter uznaniowy, co oznacza że organ ma obowiązek przekonującego wykazania, że zaistniały przesłanki przemawiające za jego wydaniem.

Nie sposób podzielić stanowiska Spółki, powielonego w uzasadnieniu postanowienia organu I instancji, że za nadaniem rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji o pozwoleniu zintegrowanym przemawia konieczność zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami. Zdaniem Spółki przesłanka ta wyraża się w tym, że będzie ona głównym dostawcą dla polskiego przemysłu meblarskiego i branży stolarskiej, będzie wspierała polskich producentów mebli, w tym w działalności eksportowej, co wpłynie na zwiększenie konkurencyjności, rentowności i udziału polskich producentów w rynkach światowych, a także doprowadzi do poprawy bilansu handlowego i walutowego RP. Natomiast brak uruchomienia zakładu z powodów wynikających wyłącznie z procedur administracyjnych, wywołałby – zdaniem Spółki - negatywny efekt wizerunkowy w krajowym i międzynarodowym środowisku biznesowym i mógłby negatywnie odbić się na bieżących i przyszłych decyzjach inwestycyjnych potencjalnych (krajowych i zagranicznych) inwestorów.

Należy zatem zauważyć, że taka argumentacja nie wskazuje na jakieś szczególne i wyjątkowe okoliczności, gdyż równie dobrze mogłaby być odnoszona do każdego dużego zakładu. W tej sytuacji rygor natychmiastowej wykonalności musiałby być nadawany każdej decyzji dotyczącej dużej inwestycji, a w związku z tym stałby się regułą, a nie wyjątkiem.

Ponadto wskazać, że nie sposób uznać, aby branża meblarska miała na tyle istotne znaczenie dla gospodarki narodowej, aby można mówić o ciężkich stratach. Wprawdzie jest to niewątpliwie, że jest to potrzebna gałąź gospodarki narodowej, ale z całą pewnością nie można uznać, że zabezpiecza ona podstawowe potrzeby społeczne. Ponadto twierdzenia strony o stratach wizerunkowych dla polskiego przemysłu mają raczej charakter hipotetyczny, a nie rzeczywisty.

Nie można także uznać, aby organy w sposób przekonujący wykazały, że nadaniem rygoru natychmiastowej wykonalności przemawia interes społeczny, czy też wyjątkowo ważny interes strony. Należy bowiem wskazać, że fakt stworzenia miejsc pracy, aczkolwiek istotny z punktu widzenia mieszkańców, nie ma charakteru wyjątkowego. Większość bowiem dużych inwestycji łączy się z tworzeniem miejsc pracy, a zatem także w tym wypadku nie jest to jakaś szczególna okoliczność, związana tylko z przedmiotowa inwestycją.

Rację ma natomiast skarżące Stowarzyszenie, że w interesie społecznym jest także ochrona środowiska. Ochrona ta przejawia się w konieczności uzyskania m.in. pozwolenia zintegrowanego, które nakłada określone obowiązki na inwestora, mające zabezpieczyć środowiska naturalne przed negatywnym wpływem inwestycji na jego poszczególne elementy. Zatem w interesie społecznym jest, aby na Spółka - przystępując do eksploatacji zakładu – zachowała wszystkie wymogi niezbędne z punktu widzenia ochrony środowiska.

W tym względzie nie sposób podzielić stanowiska Kolegium, że zakład jest poddany monitoringowi ze strony różnych służb, w tym działających w zakresie ochrony środowiska, czy też że obowiązki Spółki z tym zakresie zostały już ustalone w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oddziaływania na środowisko. Należy bowiem wskazać, że to dopiero pozwolenie zintegrowane konkretyzuje obowiązki nałożone na Spółkę w decyzji środowiskowej, a w związku z tym istotne jest, aby były one prawidłowo określone, czemu służy m.in. kontrola instancyjna.

Nie można także zgodzić się ze stanowiskiem organów, że zaistniał wyjątkowo ważny interes strony, czego organy upatrują w ilości zaangażowanych środków finansowych i ponoszonych lub też grożących stratach finansowych. Także w tym wypadku nie można przyjąć, aby okoliczność ta miała charakter wyjątkowy, odnoszący się wyłącznie do Spółki. Należy bowiem wskazać, że każda inwestycja łączy się z koniecznością zainwestowania kapitału i każdy inwestor w związku z tym jest zainteresowany jak najszybszym rozpoczęciem działalności. W tej sytuacji rygor natychmiastowej wykonalności musiałby być nadawany każdej decyzji dotyczącej działalności gospodarczej.

Co więcej ewentualna strata związana z opóźnieniem rozpoczęcia działalności może być bardziej dotkliwa dla małego przedsiębiorcy, który często angażuje wszystkie posiadane środki finansowe, niż dla dużego inwestora, który ma zacznie większe zasoby kapitałowe. W tej sytuacji takie uprzywilejowanie Spółki jako dużego inwestora nie leżałoby w interesie społecznym.

Natomiast okoliczność, że Spółka pozawierała już kontrakty oraz zatrudniła pracowników, a nie uzyskuje dochodów gdyż zakład nie może być uruchomiony, mieści się w zwykłym ryzyku związanym z działalności gospodarczą i dotyczy każdego przedsiębiorcy. Nie można przy tym – jak to wskazało Kolegium – powoływać się na fakt długotrwałości postępowania administracyjnego. Rygor natychmiastowej wykonalności – jak słusznie zauważył Prokurator - nie służy zwalczaniu przewlekłości postępowania, gdyż są do tego inne środki prawne, a Spółka jest reprezentowana przez fachowych pełnomocników, którzy w takim przypadku mogą zapewnić stosowną pomoc prawną. Przy czym na marginesie należy wyjaśnić, że długość postępowania prowadzonego przez organ I instancji związana była także z tym, że Spółka zmieniała i uzupełniała swój wniosek, a także nadsyłała dodatkowe dokumenty. Ponadto procedura dotycząca wydania pozwolenia zintegrowanego wymaga podjęcia przez organ określonych czynności, czego Spółka – reprezentowana przez fachowych pełnomocników – musiała być świadoma. Poza tym wiedząc, że w sprawie występują także inne strony postępowania Spółka mogła swój wniosek złożyć z dużo większym wyprzedzeniem.

W związku z tym organ winien ponownie rozpoznać wniosek Spółki mając na uwadze powyższe wskazania Sądu.

czytaj też BURMISTRZ BISKUPCA USŁYSZAŁ ZARZUTY PROKURATORSKIE