Ustawą o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa wprowadzono świadczenie pieniężna na rzecz podmiotów, którzy przyjęli na obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z toczącym się tam konfliktem zbrojnym.
Warunkiem przyznania takiego świadczenia jest zapewnienie na własny koszt, zakwaterowania i wyżywienia przyjętej osobie.
Wypłata świadczenia jest ograniczona w czasie do 120 dni od dnia przybycia obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej.
Twórcy ustawy przewiedzieli jednak wyjątek od tej zasady zgodnie, z którym okres wypłaty świadczenia może być przedłużony w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Zwrot niedookreślony „ szczególnie uzasadniony przypadek” wskazywałby, iż podjęcie rozstrzygnięcia o przedłużeniu wypłaty świadczenia oparta byłaby w dużym zakresie na uznaniu administracyjnym. Ustawodawca pomimo zastosowania zwrotu niedookreślonego, postanowił go uszczegółowić, ale na poziomie rozporządzenia do ustawy.
Zgodnie z § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie maksymalnej wysokości świadczenia pieniężnego przysługującego z tytułu zapewnienia zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy oraz warunków przyznawania tego świadczenia i przedłużania jego wypłaty z dnia 4 maja 2022 roku Gmina może przedłużyć okres wypłaty świadczenia na okres dłuższy niż 120 dni w przypadku zapewnienia zakwaterowania i wyżywienia obywatelowi Ukrainy, który:
1) posiada orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności lub orzeczenie, o którym mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
2) posiada dokument potwierdzający I lub II stopień niepełnosprawności wydany w ramach ukraińskiego systemu orzekania o niepełnosprawności;
3) ukończył 60 rok życia (kobiety) albo 65 rok życia (mężczyźni);
4) jest kobietą w ciąży lub osobą wychowującą dziecko do 12 miesiąca życia;
5) samotnie sprawuje na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej opiekę nad trojgiem i więcej dzieci;
6) jest małoletnim wymienionym w art. 25a ust. 1 ustawy.
O ile kwestia posiadania niepełnosprawności czy też ustalenia wieku danej osoby, zgodnie z zapisami rozporządzenia wymaga przedłożenia dokumentu lub sprawdzenia daty urodzenia w dokumencie tożsamości, to zweryfikowanie przez urzędnika faktu bycia w ciąży lub liczby wychowywanych dzieci stanowi nie lada problem. Gdyby ustawodawca racjonalnie przyjął, iż w tego typu postępowaniach należy stosować odpowiednio przepisy Kodeksu Postępowania Administracyjnego, chociażby w części dotyczącej postępowania dowodowego, urzędnik posiadałby instrumenty prawne do zweryfikowania czy faktycznie kobieta, na którą ma zostać wypłacone świadczenia jest w ciąży.
Trudno powiedzieć, czemu ustawodawca w przepisach rozporządzenia nie przewidział, iż w przypadku ciąży warunkiem rozpatrzenia wniosku jest przedłożenie zaświadczenia od lekarza. Przepisy tego typu obowiązują przecież na gruncie prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Pozostaje zadać pytanie: w jaki sposób urzędnik ma zweryfikować wniosek o przedłużenie wypłaty świadczenia w związku z ciążą obywatelki Ukrainy? Gdyby mógł zastosować przepisy KPA, to zgodnie z art. 75 KPA mógłby zażądać zaświadczenia od lekarza albo przynajmniej oświadczenia złożonego pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania.
Ale ustawodawca postanowił sprawę skomplikować albowiem w sprawach świadczenia pieniężnego nie wydaje się decyzji administracyjnych oraz nie stosuje się przepisów KPA. W jaki sposób organ, który otrzyma wniosek o przedłużenie wypłaty świadczenia z powodu ciąży obywatelki Ukrainy ma zweryfikować ten fakt? Okazuje się, że we wniosku o wypłatę świadczenia, który wypełnia osoba udzielająca pomocy obywatelowi Ukrainy, znajduje się rubryka, w które wnioskodawca ma wskazać uzasadnienie przedłużenia wypłaty świadczenia powyżej 120 dni, czyli ma zaświadczyć, że kobieta, której udziela pomocy jest w ciąży.
Oświadczenie, jest składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za podanie nieprawdziwych informacji. Autor artykułu nie wie, o czym myśleli twórcy opisywanych powyżej regulacji prawnych. Przyjęcie odpowiedzialności karnej za poświadczenie nieprawdy odnośnie faktu czy osoba trzecia jest faktycznie w ciąży trudno racjonalnie uzasadnić.
R.pr. Marek Lewandowski
