Bogdan Bachmura

Demokracja na wojennej ścieżce

Szczegóły

Opublikowano: sobota, 20 czerwiec 2020 09:30

Bogdan Bachmura

Carl von Clausewitz powiedział, że wojna jest kontynuacją polityki innymi środkami. Ale może być na odwrót. To polityka może być kontynuacją wojny innymi środkami. Ale tak być nie musi. Konstytucyjny liberalizm, przez swoją zasadę „rządów prawa”, zamiast wojny „wszystkich ze wszystkimi”, umożliwił pokojowe prowadzenie polityki. Wolne wybory, umożliwiając dostęp do władzy i pokojową wymianę rządzących, wprowadziły pomiędzy suwerena a poddanych prawo, zamiast siły.

Tak wyglądały obiecujące początki konstytucjonalizmu. Ale gdy suwerena-króla zastąpił suweren ludowy, a polityka przeniosła się pomiędzy rywalizujące partie polityczne, politykę pokoju stopniowo zaczęła wypierać polityka wojenna. Rosnące w siłę partie, rywalizujące o władzę „ogniem niezgody i dymem wyrazów”, coraz częściej zamieniały rządy prawa na wojenne rządy przy pomocy prawa.

Polska, zwłaszcza za rządów PiS, jest modelowym przykładem rewolucyjnej polityki wojennej. Wprawdzie stopniową zamianę polityki pokojowej na wojenną rozpoczęła Platforma Obywatelska, ale twórczego jej udoskonalenia w kierunku nieustającego konfliktu dokonało Prawo i Sprawiedliwość, podporządkowując sobie instytucje stworzone do łagodzenia konfliktów i służące do kierowania ich na drogę pokojową.

Gdzie w tym wszystkim jesteśmy my-ludowy suweren? Wojenna propaganda dziennikarskich najemników i specjalistów o PR zamieniła nas w podzielonych na plemienne sektory kiboli, którzy mogą, po kilku latach biernego kibicowania, dać upust swoim emocjom i zagłosować na któryś z wojennych obozów.

Jak podkreśla wybitny teoretyk demokracji Giovanni Sartori, rozróżnienie pomiędzy wyborem polityki jako stanu wojny i polityki nastawionej na pokój ma dla demokracji liberalnej znaczenie fundamentalne. W pierwszym przypadku prawo ustanawia siła parlamentarnej większości i posłuszne politykom instytucje kontrolne. W drugim – szanuje się wpływ parlamentarnej mniejszości na stanowienie prawa, zaś do rozwiązywania konfliktów dąży za pomocą sądów i zgodnych z prawem procedur.

Rola prezydenta jako strażnika konstytucji jest dla kierunku w jakim zmierza polityka kluczowa.

W tym kontekście prezydenta Andrzeja Dudę śmiało i bez cienia przesady można nazwać prezydentem wojennym. Nie przywódcą wprawdzie, raczej „malowanym królem”, bez mrugnięcia oka realizującym zadania dla których go na tak ważny odcinek frontu wydelegowano. Nie bez minimalnego oporu wprawdzie, ale, jak pokazała ostatnio próba odwołania Jacka Kurskiego, lepiej skalę buntu najpierw z dowództwem uzgodnić, niż kolejny raz wyjść na Adriana.

Małgorzata Kidawa-Błońska swoją nieudolnością prowadzenia wojennych gier rozbroiła elektorat PO, wprowadzając w szeregi partyjnego wojska defetyzm i zwątpienie. Przez moment jedna z barykad się rozstąpiła, stwarzając możliwość rywalizacji z Andrzejem Dudą kandydatom zdolnym naruszyć frontową logikę polskiej polityki. Wraz z wejściem do gry Rafała Trzaskowskiego wojsko wróciło na barykady. Wprawdzie Trzaskowski, podobnie jak pięć lat temu Andrzej Duda, obiecuje „wspólną Polskę”, ale jego wyborcy odzyskali wojennego ducha i bojowy wigor, bo wiedzą o co i po co ta wojna tak naprawdę się toczy.

Polska od dawna tak bardzo nie potrzebowała prezydenta. Nie Andrzeja Dudy z PiS-u, czy Rafała Trzaskowskiego z Platformy. Formalna rezygnacja z przynależności do partii wody w wino nie zamieni. Co najwyżej przeformuje partyjnego żołnierza na zielonego ludzika. Polska potrzebuje prezydenta, który rozumie, że jego zadaniem jest poskramianie wojennych zapędów polityków konstytucyjnym legalizmem. I odwagę, aby temu zadaniu sprostać. Jednak wszystko wskazuje na to, że innej niż wojenna alternatywy w Pałacu Prezydenckim i tym razem nie będzie.

Pozostaje rozważyć, który z dwóch najważniejszych kandydatów daje większe szanse na przywrócenie choćby elementów pokojowej kultury politycznej. Andrzej Duda to karta zgrana i odkryta i tylko chęć odwetu za bezmyślne poniewieranie mogłaby coś tutaj zmienić.

Rafał Trzaskowski znalazł się w roli Andrzeja Dudy, który pięć lat temu z wiarą w zwycięstwo gonił Bronisława Komorowskiego. Nie sposób nie docenić sprytu z jakim żongluje hasłami narodowego pojednania, mówiąc jednocześnie, że coraz częściej słyszy od Polaków hasło „mamy dość”. „Cwana gapa” próbuje w ten sposób nie tylko stanąć na czele oporu przeciwko obecnej władzy, ale skojarzyć się z coraz powszechniejszymi ruchami protestu na całym Zachodzie.

Ja również mam dość rządów Prawa i Sprawiedliwości. I oceniam przebiegłość Trzaskowskiego. Ale stanąć w tej sprawie w jednym szeregu z Rafałem Trzaskowskim i „jego” Platformą, to jak doświadczyć zaniku pamięci bez wcześniejszego udziału we władzy tej partii. Bo tylko to mogłoby taką amnezję po rządach „obrońców Konstytucji” i wolnych mediów usprawiedliwić.

Tak czy owak wygląda na to, że wybory prezydenta znów się odbędą. Tylko tym razem z głosowaniem, a nawet z kandydatami. Wierzyć się nie chce, ale naprawdę tak to wyglądało. Batalia, która poprzedziła wspólne ustalenie daty wyborów sięgnęła najwyższych pięter absurdu. Jej powodem nie był bynajmniej strach przed „mordowaniem Polaków”, lecz wojenne wzmożenie, które wtedy frontowym taktykom się opłacało. Nagle wszystko ucichło, choć liczba zachorowań osiągnęła szczytowe wartości. Co stało się powodem wyborczego rozejmu na górze? Świadomość, że w obliczu powszechnego rozluźnienia nastrojów, wojenne przedstawienie gwałtownie traci widzów. Być może jest to jedyny trop, który prowadzi do wejścia na pokojową ścieżkę polityki. O zbyt dużą stawkę dzisiaj gra się toczy, zbyt wiele majątków jest zagrożonych utratą władzy, aby politycy sami z siebie zaniechali bezpardonowej walki. Być może jedyna możliwość zmiany, to utrata publiczności. Frank Zappa powiedział, że polityka jest jedną z gałęzi przemysłu rozrywkowego. Tylko czy lud kiedykolwiek zrezygnował z rozrywki? Nawet, jeśli towarzyszy jej wojenne okrucieństwo?

Bogdan Bachmura
Prezes Stowarzyszenia „Święta Warmia” i „Fundacji Debata”, politolog, publicysta

Czytaj więcej: Demokracja na wojennej ścieżce

Rzeczpospolita i jej choroby towarzyszące

Szczegóły

Opublikowano: poniedziałek, 25 maj 2020 17:51

Bogdan Bachmura

12 maja 2020 roku. 595 nowych zachorowań na koronowirusa. Smutny rekord, który trudno uznać za przypadek. Wszystko bowiem wskazuje na to, że to rezultat wyborów, które odbyły się 10 maja. Ale przecież mogło być znacznie gorzej. Aż strach pomyśleć, do czego dojść by mogło, gdyby dosłownie dwa dni wcześniej dwóch zwykłych posłów, choć jednak prezesów, nie odwołało głosowania!

Niestety, ich subtelnie wyrażona pod adresem Sądu Najwyższego sugestia, aby ten unieważnił odbyte bez głosowania wybory, spotkała się z chłodnym, nie wróżącym nic dobrego przyjęciem. Na szczęście, w poczuciu odpowiedzialności za państwo, na wysokości zadania stanęła świeżo przywrócona do łask Państwowa Komisja Wyborcza. Aby pozbawić Sąd Najwyższy, ciało chwiejne i niepewne, możliwości decydowania o czymkolwiek, PKW jednogłośnie orzekła, że nie było nic, ani wyborów, ani tym bardziej głosowania, bo to ostatnie nie było możliwe ze względu na brak kandydatów. I gdyby nie ten nagły wzrost zachorowań...

Tych z Państwa, którzy uważają, że sobie ze spraw poważnych jaja robię, kieruję z pretensjami pod właściwy adres. Ten kabaret, który przekroczył wyobraźnię niedoścignionego twórcy Ucha Prezesa, naprawdę dzieje się na żywo i wyłączenie telewizora, poza chwilowym ukojeniem nerwów, nic nie zmieni.

Nie ma żałośniejszego widoku jak ten, kiedy politycy ulegają sile własnej propagandy. A jeśli wtórują im eksperci i dziennikarze, których pierwszym odruchem powinna być nieufność wobec świata polityki, to naprawdę robi się niebezpiecznie. Nie mam wątpliwości, że to skutkująca zbiorowym zniewoleniem umysłów pandemia histerii była pierwszą przyczyną politycznego kryzysu, którego końca i skutków jeszcze nie znamy.

Jak to często bywa w takich razach, rozwiązanie było na wyciągnięcie ręki. Pisałem o tym miesiąc temu w „Debacie”. Propozycja, aby pójść do urn wyborczych 10 maja, w maskach i rękawiczkach, z zachowaniem odpowiednich odległości i zapewniając stosowne zabezpieczenia komisjom wyborczym, powinna być wynikiem porozumienia wszystkich liczących się partii i kandydatów.

W dniu kiedy to piszę Sejm uchwalił ustawę umożliwiającą przeprowadzenie tzw. wyborów hybrydowych. Czyli takich samych, jakie można było przeprowadzić 10 maja. Teraz PiS zapowiada przeprowadzenie wyborów na 28 czerwca, marszałek Senatu zaprasza do siebie prezesa Kaczyńskiego, a Władysław Kosiniak-Kamysz mówi, że politycy zaczęli przemawiać ludzkim głosem.

Wprawdzie trzy dni przed porozumieniem Kaczyński-Gowin minister Łukasz Szumowski na łamach „Rzeczpospolitej” jechał jeszcze starą płytą, twierdząc, że są dane, które pokazują, że wybory tradycyjne zwiększają liczbę zakażeń, ale teraz, wobec nowej mądrości etapu „rekomendował” i taką możliwość.

Aż się prosi zapytać, co się nagle, Panie i Panowie stało, że straszenie Polaków tradycyjnymi wyborami przestało obowiązywać? Może także do nich, zamkniętych we własnej bańce histerii, dotarł widok kłębiących się pod sklepami Ikei ludzi, albo dowolnie formowanych kolejek przed oddziałami ZUS? A może zwyczajnie nastąpiło zmęczenie materiału, z możliwym przebłyskiem świadomości, że wszystkie granice śmieszności zostały już przekroczone?
W ostatnim czasie powstały w Polsce i na świecie tony wywiadów oraz publikacji na temat wpływu pandemii na przyszły kształt świata oraz nasze indywidualne, życiowe priorytety.

My, jako jedyni obok Korei Południowej (i lokalnie Bawarii), musieliśmy w czasie epidemii zarazy zmierzyć się z problemem wyborów. To problem, ale też okazja do sprawdzianu wydolności i sprawności systemu politycznego w sytuacji realnego zagrożenia państwa. Jakości politycznych elit, a przede wszystkim ich zdolności do zawieszenia grupowych partykularyzmów i działania na rzecz dobra wspólnego. Wiadomo, jak ten egzamin zdali Koreańczycy. Organizując się wspólnie wokół idei przeprowadzenia prawdziwych wyborów przy urnach, osiągnęli dwa cele: uczynili z wyborów symbol jednoczący naród i wybrali polityków mających silną legitymację do rządzenia krajem w trudnych czasach.

W Polsce pojechaliśmy znanym, praktykowanym od wieków schematem. Tym razem partyjne klany, każdy kalkulując po swojemu, skoczyły sobie do gardeł pod hasłami obrony demokracji i bezpieczeństwa obywateli. W obronie demokracji ośmieszono najważniejsze instytucje państwa, czyniąc z Sejmu Rzeczypospolitej ośrodek zorganizowanej przestępczości, a z Państwowej Komisji Wyborczej lokai władzy (jawne próby przekupywania posłów korzyściami politycznymi i majątkowymi to najłagodniejsza z form tej działalności). Z kolei względy bezpieczeństwa przed epidemią miały usprawiedliwić pogardę dla Konstytucji i innych praw, a wywołały strach przed państwem, dla którego łamanie zasad to tylko kwestia dogodnych okoliczności.

To oczywiste, że odpowiedzialność za taki bieg spraw spada na prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego. Zgodnie z zasadą proporcjonalności władzy i odpowiedzialności. Próby obciążania „totalnej opozycji” winą za senacką obstrukcję wyborów korespondencyjnych obsadzają Jarosława Kaczyńskiego w roli politycznego praktykanta, który realizację własnego, karkołomnego planu, oparł na wierze w dobrą wolę opozycji. Uparta batalia prezesa PiS o natychmiastowe przeprowadzenie wyborów korespondencyjnych to największy od lat blamaż i spadek jego politycznej formy. Zwycięstwo myślenia życzeniowego nad chłodną kalkulacją i oczywistymi faktami.

Osobą, która najbardziej nadawała się na powstrzymanie prezesa PiS przed zderzeniem ze ścianą był Jarosław Gowin. Prezes Porozumienia dobrze wyczuł, że jego rolą jako prezesa partii bez własnego kandydata na prezydenta jest budowanie swojej pozycji na mediacji. Kłopot w tym, że zabrakło mocnej karty przetargowej. Nie przypisuję działaniom Jarosława Gowina złych intencji. Inspiracja zasadami była w jego poczynaniach najbardziej widoczna. Jednak jego pomysł na siedmioletnią kadencję prezydenta, nie mając żadnych perspektyw koniecznej, powszechnej akceptacji, wystawił mu kiepskie świadectwo jako konserwatyście próbującemu instrumentalizować Konstytucję dla doraźnych celów.

Potrzebne atuty do koronkowej gry na jaką był skazany Gowin dawała mu jedynie idea przeprowadzenia wyborów mieszanych, w konstytucyjnym terminie, z ewentualnością przesunięcia na 23 maja. To był niełatwy, ale jedyny sposób na utrzymanie politycznej inicjatywy bez morderczego konfliktu z Jarosławem Kaczyńskim. Dawał temu ostatniemu możliwość wyjścia z opresji i szansę na zrealizowanie planu szybkich wyborów. Owszem, podsuwał też opozycji oręż do oskarżeń o „mordowanie Polaków”, ale taka retoryka, wraz z luzowaniem kolejnych obostrzeń, stawałaby się coraz bardziej anachroniczna i awanturnicza. Ale przede wszystkim była to okazja do bezpośredniego dialogu z Polakami, ponad głowami swarliwych polityków. Skupienia ich wokół idei ważności wyborów, ich uczciwości i przejrzystości.

Trudno powiedzieć, czy Jarosław Gowin stając w poprzek planom prezesa PiS, bardziej ratował Polskę przed Jarosławem Kaczyńskim, czy własną partię przed rozpadem. Zapewne i jedno i drugie. Jego dobre samopoczucie, chwalenie się uratowaniem Polski przed poważnym kryzysem politycznym, jest jak leczenie dżumy cholerą. Wszyscy na moment odetchnęli, ale niczego nie załatwiono.

Wybory, niby nowe, ale ze starymi kandydatami, których według PKW nigdy nie było, nadal przed nami. Gdy wreszcie przez to przebrniemy, to się zorientujemy, że powrotu do wyborów takich jak dotychczas po prostu nie ma. Nie twierdzę, że do tej pory było idealnie. Trudno mówić o święcie demokracji, gdy połowa uprawnionych do głosowania to „niewierzący”, a większość pozostałych twierdzi, że „nie ma na kogo głosować”.

Ale politycy pilnowali jednego: aby legitymizacja władzy poprzez akt głosowania nie budziła wątpliwości. Do tej pory, pajacując przed wyborcami, ośmieszała się tzw. klasa polityczna. Teraz, ośmieszając same wybory, norwidowskie „bandy polemiczne” zaczęły podcinać gałąź na której razem siedzą.

Rzeczpospolita, w przeciwieństwie do wielu polskich firm, nie padnie pod ciosami koronowirusa. Ona umiera powoli, na szereg chorób towarzyszących, z których najważniejszą jest zżerający instytucje państwa rak partyjniactwa. Zaraza te słabości obnażyła, ale nie uruchomiła mechanizmów samoobronnych. Takie przeciwciała musimy wymyślić sami.
Bogdan Bachmura

Tekst ukazał się w majowym miesięczniku "Debata"

Czytaj więcej: Rzeczpospolita i jej choroby towarzyszące

Teraz to my możemy wszystko!

Szczegóły

Opublikowano: niedziela, 10 maj 2020 08:38

Bogdan Bachmura

Wybory, wybory i … po wyborach. Jeszcze tylko Sąd Najwyższy klepnie ich nieważność i mamy problem z głowy. Przynajmniej na razie. A wszystko to dzięki dwóm Jarkom. Przepraszam-Jarkom GENIUSZOM (wiadomo-wszystkie Jarki to mądre chłopaki).

Wprawdzie obaj musieli ofiarnie naprawiać to, co wcześniej tak dokumentnie spieprzyli, ale, co tam! Liczy się efekt końcowy. Demokracje miast średniowiecznych, wszystkie odmiany demokracji nowożytnych: anglosaska, rewolucyjno-francuska, demo-ludowa. Nikomu, ale to nikomu taki patent do głowy nie przyszedł! Nawet średniowieczni mnisi, z takim pietyzmem doskonalący wewnętrzne procedury wyborów swoich przełożonych nie wykazali tyle polotu. Jeszcze raz sprawdziła się stara zasada, że geniusz zasadza się na prostocie.

Błąd wszystkich ślęczących nad problemem demokracji teoretyków polegał na nieuzasadnionym, bezwarunkowym łączeniu wyborów z aktem głosowania. Dopiero geniusz dwóch polskich umysłów koronowirusem inspirowanych wykazał, że tak być nie musi.

Co więcej ten nowy ustrojowy paradygmat wsparł swoim autorytetem sędziego Sądu Najwyższego i byłego szefa PKW Wiesław Kozielewicz. Pan sędzia orzekł mianowicie, że „głosowanie to tylko element procedury wyborczej” wobec czego SN ma obowiązek skontrolować wybory, stwierdzić że się odbyły i w praktyce orzec o ich nieważności.

Od bardzo dawna staram się nie absorbować swoją skromną osobą ludzi z komisji wyborczej. Uważam, że demokracja doskonale się obywa bez mojego głosowania. Ochrzaniany za to od lewa do prawa, przed i po każdych wyborach, za przeproszeniem, jak bura renegacka suka i grzesznik nawet, oto nagle zalazłem się w głównym nurcie systemu! W takim towarzystwie, że aż wstać musiałem pisząc te słowa. Moje obawy, jak ja, były łże-demokrata sobie z tym poradzę, szybko prysły. Ledwie bowiem zacząłem się wygodnie mościć w przytulnym cieple geniuszu Naczelnego Majestatu Demokracji, a tu już olśnienie! Przecież, jak sędzia Laguna z Bolem-łącznikiem w filmie Janusza Zaorskiego „Piłkarski Poker”- „TERAZ TO MY MOŻEMY WSZYSTKO! „

Ledwie to pomyślałem, a tu na pasku telewizora widzę komunikat rządu, że przeprowadzenie wyborów korespondencyjnych było niemożliwe ze względu na stan epidemii.

A więc jednak, jest Plan B! Gdzieś w sierpniu się ogłosi, że koperty nadal bezpiecznie nie są, a później to już z górki. Mając w ręku sprawozdanie PKW z przeprowadzonych 10 maja, bez głosowania, wyborów oraz orzeczenie SN o ich unieważnieniu, ogłaszamy, że na podstawie zdecydowanej przewagi w sondażach, nowe wybory, oczywiście bez głosowania, wygrał Andrzej Duda.

Robert Mazurek na łamach Rzeczpospolitej proponuje, aby zakończyć sprawę inaczej, po prostu losując nowego prezydenta. Powołuje się przy tym na precedens losowania wyniku meczu pomiędzy Górnikiem Zabrze a AS Romą w półfinale Pucharu Zdobywców Pucharów w 1970 r.

Można i tak, jednak aby nie ośmieszać powagi święta demokracji skojarzeniem z krótkimi majtkami sportowców, proponuję legitymizację wyborów bez głosowania powagą tradycji demokracji ateńskiej, Tam wszystkich uważano (jak w prawdziwej demokracji) za równie dobrych i godnych, więc zdawano się na wynik losowania. Wyobrażacie sobie Państwo ten powrót do źródeł? Kopara by wszystkim w Europie i za oceanem opadła! A co z Polską? O to jestem spokojny, bo, powiedzmy sobie szczerze, prawdopodobieństwo, że moglibyśmy trafić gorzej niż dotychczas jest raczej znikome.
I bardzo bym prosił, aby tą ostatnią myśl podkreślić wężykiem!

Bogdan Bachmura

* Ten tekst mógł być opublikowany dzięki życzliwości Państwowej Komisji Wyborczej, która mi zdjęła ciszę.

Czytaj więcej: Teraz to my możemy wszystko!

Wybory jak gorący kartofel

Szczegóły

Opublikowano: sobota, 25 kwiecień 2020 21:14

Bogdan Bachmura

Gdy piszę ten tekst zaczyna się permanentne noszenie maseczek i choć szczyt zachorowań ciągle przed nami, to w poniedziałek wpuszczą nas do lasu czy parku, nawet do sklepu w większej liczbie wejdziemy. Ale na majowe wybory, sieroty po demokracji, pójść nie mamy jak.

Sprawa rozbija się o terminy i okoliczności w jakich mamy obchodzić święto demokracji. Jarosławowi Kaczyńskiemu pasuje załatwić wszystko w maju, więc przeprosił się z wyborami korespondencyjnymi i robi wszystko aby prawo jeszcze raz było po jego stronie. Opozycja próbuje przekonać prezesa Kaczyńskiego do stanu klęski żywiołowej, bo w tym stanie ma być możliwa normalna kampania wyborcza i spotkanie za kilka miesięcy na ubitej ziemi z Andrzejem Dudą.

O koniecznych konsultacjach w tej sprawie z koronawirusem na razie opozycja milczy.

Na stole jest jeszcze pomysł Jarosława Gowina odłożenia wyborów o dwa lata, teraz już złożony jako własny projekt przez PiS, wcześniej już odrzucony przez opozycję z powodu koniecznych zmian w Konstytucji.

Wszyscy myślą, że w coś grają, ale głównym rozgrywającym jest strach. Lęk wywołany nie dającą oddechu medialną histerią, często wykluczający zdolność racjonalnego myślenia, stał się piaskiem rzuconym w tryby polskiej demokracji.

Z sondaży wynika, że prawie 80 proc. Polaków jest przeciwko organizowaniu majowych wyborów. W ślad za tym nagle okazało się, że wybory, do niedawna przedstawiane jako najważniejsze od 30 lat, stały się dla wszystkich problemem trzeciorzędnym. Że to nie moment na jakiekolwiek głosowanie. Demokratyczny czas się zatrzymał. To, co było pewnikiem, niczym wschodzące słońce o poranku, stało się problemem. Gorącym kartoflem, którym przerzucają się zwaśnieni kapłani demokratycznego obrządku. Tymczasem na trzy tygodnie przed obowiązującym terminem wyborów nic się nie zmieniło. Nadal obowiązują przepisy na postawie których Państwowa Komisja Wyborcza powinna przygotowywać wybory w normalnym trybie. Dlaczego żaden z kandydatów i popierających ich partii nie bierze tego pod uwagę? Dlaczego nikt po prostu nie zaproponował pójścia do urn wyborczych 10 maja? Jak zawsze, osobiście, choć, ze względu na szczególne okoliczności, z zachowaniem wszelkich środków ostrożności: w maskach, z użyciem odkażającego płynu lub rękawiczek, wchodząc kolejno, w zależności od możliwości lokalowych, z odpowiednio zabezpieczonymi członkami komisji wyborczych. Ewentualnie z możliwością głosowania korespondencyjnego dla osób powyżej 60 roku życia.

Medialny terror wszystkich odmian specjalistów i ekspertów jest tak paraliżujący, że nikt ze strachu przed publicznym linczem nawet o tym nie pomyśli, choć tak naprawdę wybory to jak jeszcze jedna wizyta w dobrze chronionym sklepie, do których dostęp właśnie ułatwiono.

Owszem, podniosą się liczne głosy oburzenia na niską frekwencję wywołaną strachem, który przecież nagle nie zniknie. Zgadza się. Ale skoro epidemia to także czas pozytywnych przewartościowań, to może także mitowi wyborczej frekwencji warto spojrzeć w oczy. W 1949 roku T. S. Eliot napisał: Jak frazes brzmi obecnie twierdzenie, że wzrost liczby uprawnionych do głosowania oznacza zagładę demokracji, że wraz z każdym dodanym głosem waga każdego głosu maleje. Następne siedemdziesiąt lat to ponury proces jakościowej degradacji wybieralnych elit, którego nic nie potrafiło zatrzymać. Powszechne głosowanie stało się prawem, a nie połączonym z odpowiedzialnością przywilejem i zaszczytem, choć o zaszczycie często publicznie się mówi.

Co ma do tego koronawirus? To proste. Daje niepowtarzalną szansę wyboru prezydenta głosami tych, którym naprawdę zależy. Którzy wiedzą po co idą do urn i są świadomi wagi tych wyborów. Świadomi, że warto mieć to za sobą, bo idą czasy trudne i odkładanie (jak chce opozycja) wyborów o kilka miesięcy, to skazywanie się na ciągły, kampanijny jazgot, na dodatek bez gwarancji, że wybory wtedy się odbędą.

Zdaję sobie sprawę, że taki koronawirusowy cenzus patriotyzmu, będący testem rzeczywistego przywiązania Polaków do demokracji, to pomysł mocno ryzykowny. Bo nagle może się okazać, że demokratyczny król, którego nagość wszyscy przeczuwają, naprawdę tak wygląda. Może w tym panicznym, zgodnie nakręcanym strachu przed prawdziwym świętem demokracji, gdy wybór jest wyborem, a nie stadnym rytuałem, o to właśnie chodzi?

Kolejny, podnoszony przez wszystkich konkurentów Andrzeja Dudy problem, to nierówność szans w kampanii wyborczej. Owszem, szanse nie są równe. Jak zawsze, gdy w trudnych czasach naród skupia się wokół aktualnej władzy. Ale w życiu tak bywa, że najważniejsze jest znaleźć się we właściwym miejscu i we właściwym czasie. W 2004 r. Jose Luis Zapatero dostał prezent w postaci władzy w Hiszpanii, bo w odpowiednim dla niego czasie podłożono bombę w madryckim metro. Zrządzenie losu chciało, że dzisiaj w Polsce okoliczności sprzyjają obecnemu prezydentowi. Takie jest życie i konia z rzędem temu, kto zagwarantuje, że któryś z jego konkurentów na jego miejscu zachowałby się inaczej. To prawda, że związane z epidemią ograniczenia w praktyce wygasiły kampanię bezpośrednią. Ale czy brak możliwości wiecowania ogranicza wiedzę Polaków na temat od dawna znanych, najważniejszych kandydatów? Czy brak bezpośredniego kontaktu z wyborcami uchronił panią Kidawę-Błońską przed pokazaniem swojej niekompetencji? A może wręcz zapobiegł dalszym stratom? Czy Władysław Kosiniak-Kamysz, zamiast satysfakcji z zaszczytnego trzeciego miejsca nie stał się głównym problemem Andrzeja Dudy? Co do reszty kandydatów, od początku pozbawionych szans na końcowy sukces, sprawa jest prosta. Swoje kalkulacje na polityczne wypromowanie siebie i swoich partii przy okazji wyborów po prostu trzeba odłożyć. Wraz z milionami Polaków, dla których nie tylko najbliższe plany, ale często dorobek życia okazał się iluzją.

Pamiętają państwo niedawno odbytą, ogólnonarodową debatę na temat korespondencyjnych wyborów w Bawarii? Oto nagle niemieccy politycy stali się wzorem do naśladowania dla partii Jarosława Kaczyńskiego! Tymczasem w Korei Południowej, również walczącej z pandemią, właśnie wyborcy poszli do urn. Mierzono temperaturę, obowiązywały maseczki i rękawiczki oraz stosowne odstępy. Frekwencja: dwie trzecie uprawnionych do głosowania. Najwięcej od początku lat 90. W Polsce o tym cicho sza! Bo nikomu ten przykład nie pasuje! Środki masowego rażenia histerią pierwsze nabrały wody w usta.

Jak to zrobili Koreańczycy? Przede wszystkim porozumieli się ponad partyjnymi podziałami.

Wyobrażacie sobie Państwo coś takiego w Polsce? Że te zwaśnione plemiona zgarną z ust pianę i zgodnie coś nam zaproponują? Warto tą lekcję demokracji zapamiętać, bo za trzy lata wybory do parlamentu i może czas cały ten śmietnik posprzątać?

Bogdan Bachmura
Prezes Stowarzyszenia „Święta Warmia” i „Fundacji Debata”, politolog, publicysta

Czytaj więcej: Wybory jak gorący kartofel