Dziś obchodzimy 75. rocznicę śmierci Seweryna Pieniężna, polskiego dziennikarza, redaktora i wydawcy przedwojennej "Gazety Olsztyńskiej", rozstrzelanego 24 lutego 1940 roku w obozie koncentracyjnym w KZ Hohenbruch koło Kłajpedy.
Był synem Seweryna Pieniężnego (współwydawcy "Gazety Olsztyńskiej") i Joanny z Liszewskich, pracującej w redakcji "Gazety".
Na zawsze w jego pamięci pozostały wydarzenia z 1901, kiedy to niemiecki nauczyciel zaskarżył ojca Seweryna w olsztyńskim sądzie. Chodziło o artykuł, w którym Pieniężny starszy potępił zachowanie nauczyciela drwiącego z polskich uczniów i ich rodzin. Na rozprawie w roli świadków występował Seweryn młodszy i jego brat Władysław. Sąd zasądził grzywnę z zamianą na areszt.
W 1920 ożenił się z Wandą Dembińską, która pracowała w Konsulacie RP w Olsztynie; angażowała się ona w działania kulturalno-oświatowe, tworzyła koła Kobiet Polek była także sekretarzem Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego w Olsztynie. Mieli czworo dzieci: Konstanty, Ewa, Maria, Halina. Syn Konstanty był działaczem polskiego ruchu młodzieżowego na Warmii. Został aresztowany w Wąbrzeźnie w 1939 i uwięziony. Zbiegł z więzienia i ukrywał się w Krakowie, gdzie w 1942 zmarł na skutek choroby.
Urodził się 25 lutego 1890 w Olsztynie gdzie ukończył niemiecką szkołę powszechną oraz gimnazjum. W 1910 Seweryn Pieniężny rozpoczął działalność publiczną, pełniąc funkcję sekretarza w zarządzie Polsko-Katolickiego Towarzystwa Ludowego "Zgoda" w Olsztynie. Był członkiem polskiej Rady Ludowej dla Warmii oraz delegatem Warmii na sejm dzielnicowy w Poznaniu. Pełnił także funkcję wiceprezesa Komitetu Centralnego Związku Polaków w Prusach Wschodnich. W 1912 otrzymał powołanie do wojska i odbył zasadniczą służbę wojskową w armii pruskiej. Wziął udział w I wojnie światowej. W 1918 przejął obowiązki kierownika redakcji "Gazety Olsztyńskiej". Gazeta stała się głównym organem propagandowym strony polskiej, prezentując wiernie przebieg kampanii informacyjnej przed plebiscytem.
Prowadził działalność społeczno-polityczną oraz kulturalno-oświatową. Był członkiem wielu polskich organizacji i instytucji na Warmii: zarządu Banku Ludowego w Olsztynie, Polskiego Stowarzyszenia Katolickiego w Barczewie, które założył w 1919 roku, wiceprezesem Komitetu Centralnego Związku Polaków w Prusach Wschodnich, Związku Polaków w Niemczech. W Olsztynie założył związaną z gazetą księgarnię, do której sprowadzał wydawnictwa z Polski.
Szczególną pozycję w Gazecie zajmowały felietony w gwarze warmińskiej "Kuba z pod Wartemborka gada" (Wartembork to dawna polska nazwa Barczewa). W III Rzeszy był kilkakrotnie skazywany w procesach prasowych. Pieniężny zainicjował również szereg dodatków do "Gazety Olsztyńskiej" jak: "Życie Młodzieży", "Gość Niedzielny" oraz "Głos Pogranicza". Redakcja drukowała również inne czasopisma jak "Głos Ewangelijny", "Mazur" ( z dodatkami: "Gospodarz" oraz "Twierdza Ewangelicka"), "Mazurski Przyjaciel Ludu", którego od 1923 roku był współredaktorem, oraz pisma Związku Polaków w Niemczech - "Małego Polaka w Niemczech" oraz "Kulturwehr" (pol. "Obrona Kultury") czasopisma mniejszości w Niemczech skupionych w Związku Mniejszości Narodowych w Niemczech. W 1937 roku Seweryn Pieniężny wydrukował również "Memoriał ludności polskiej w Rzeszy niemieckiej", 6-tomowy wybór dokumentów ZPwN przygotowany i złożony w redakcji czasopisma „Kulturwehr" katalogujący szykany ludności polskiej w III Rzeszy.
Oprócz druku gazet Pieniężny wydawał również polskie podręczniki szkolne, ulotki i odezwy oraz książki o tematyce religijnej i świeckiej. Wydał m.in. "Pieśni mazurskie" Michała Kajki, niektóre prace ks Walentego Barczewskiego oraz "Krzyżaków" Henryka Sienkiewicza.
Dnia 7 września 1939 do redakcji "Gazety" wkroczyło gestapo. Seweryn Pieniężny został aresztowany nadzorując skład gazety przy linotypie. Wydawnictwo "Gazety Olsztyńskiej" został zlikwidowane, a urządzenia drukarskie przejeła redakcja niemieckiej gazety "Allensteiner Zeitung". Wszystkie książki z archiwum Pieniężnego zostały wysłane na przemiał, a jego dom zburzono stawiając w jego miejscu szalet publiczny umieszczając na nim niemiecki napis "Schandfleck" (pol. miejsce hańby).
Dnia 24 lutego 1940 Seweryn Pieniężny rozstrzelany w obozie koncentracyjnym w KZ Hohenbruch koło Kłajpedy. Pogrzeb odbył się w Olsztynie dopiero po ekshumacji w 1946. Po aresztowaniu Seweryna prześladowania ze strony hitlerowców spotkały jego żonę. Została aresztowana w grudniu 1939 i wywieziona do Ravensbrück, później do olsztyńskiego więzienia.
Na cześć Seweryna Pieniężnego miasto Melzak otrzymało nazwę Pieniężno.
Jego imieniem nazwano ulicę w Olsztynie i Ornecie.
Swój wiersz "Kamienie wołają" poświęciła Pieniężnemu poetka ludowa z Warmii - Maria Zientara-Malewska.
Wikipedia
KOMENTARZ
W PRL komuniści posługiwali się jego imieniem dla legitymizacji "Ziem Odzyskanych", jako wiecznie polskich. W latach 70. komuniści dokonali zawłaszczenia tytułu "Gazeta Olsztyńska", zmieniając nazwę organu KW PZPR "Głos Olsztyński" na "Gazeta Olsztyńska". Organ propagandy komunistycznej był całkowitym zaprzeczeniem programu i treści przekazywanych na łamach "Gazety Olsztyńskiej" - pisma katolicko-narodowego.
Po protestach reaktywowanego po stanie wojennym olsztyńskiego oddziału SDP, który domagał się zmiany tytułu gazety, komuniści usunięli z winiety organu "Gazety Olsztyńskiej" napis "Proletariusze wszystkich krajów łączcie się!" i zastąpili go napisem: "ukazuje się od 1886 roku". Ten stan rzeczy usankcjonowała po 1989 roku Komisja Likwidacyjna RSW, najpierw oddając prawo do tytułu spółdzielni dziennikarskiej, powołanej przez pracowników organu, przekształconej następnie w spółkę. Dzisiaj właścicielem "Gazety Olsztyńskiej" jest Niemiec Xavier Hitreiter.
(red.)
OBCHODY DNI PATRONA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO ODDZIAŁU
STOWARZYSZENIA DZIENNIKARZY POLSKICH
W OLSZTYNIE
24 II 2015 (wtorek) - 75. rocznica śmierci S. Pieniężnego
OLSZTYŃSKI SZLAK PAMIĘCI S. PIENIĘŻNEGO
10.30 - Pomnik obok Olsztyńskich Zakładów Graficznych
wprowadzenie - Ireneusz St. Bruski, słowo w imieniu prezesa OZGrafu - dyr. Mirosław Jachemek
11.00 - Cmentarz komunalny przy ul. Poprzecznej
przemówienia okolicznościowe: wojewoda, marszałek, starosta, prezydent Olsztyna, burmistrz Pieniężna, młodzież Gimnazjum im. S. Pienieżnego z Jezioran;
12.00 - Msza w bazylice konkatedralnej św. Jakuba
przewodniczenie liturgii - ks. prałat dr Andrzej Lesiński, homilia - ks. Jan Rosłan
słowo na koniec liturgii - Bożenna Ulewicz
13.00 - Głaz obok Domu „Gazety Olsztyńskiej"
słowo w imieniu Warmińsko-Mazurskiego Oddziału SDP Andrzej Dramiński
14.30 - POSIEDZENIE KAPITUŁY NAGRODY IM. SEWERYNA PIENIĘŻNEGO
Villa Pallas
25 II 2015 (środa) 125. rocznica urodzin S. Pieniężnego
12.00 - SYMPOZJUM NAUKOWE
Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego
referaty wygłoszą: dr Jan Chłosta, dr Marcin Wakar i Tomasz Śrutkowski
głos w imieniu SDP zabierze red. Stefan Truszczyński
18.00 - UROCZYSTA GALA WRĘCZENIA NAGRÓD
P r o g r a m:
Hymn „O Warmio moja miła"
śpiew: uczniowie III Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Olsztynie
powitanie - Ireneusz St. Bruski
Wręczenie Lauru Dziennikarza Warmii i Mazur
prowadzenie - Ireneusz St. Bruski
odczytanie Uchwały Zarządu - Zbigniew Połoniewicz
laudacja - Bożenna Ulewicz
akt wręczenia - Sekretarz Generalny SDP
i Fundatorzy Nagrody (dr Piotr Grzymowicz, dyr. Mirosław Jachemek)
Skomentuj
Komentuj jako gość