Bogdan Bachmura

Placu Roosevelta nie odpuścimy

Szczegóły

Opublikowano: czwartek, 15, czerwiec 2017 16:45

Bogdan Bachmura

To jest ten sam Roosevelt, którym tak zachwycali się Sikorski i Mikołajczyk i którego imieniem nazywają w kraju ulice. Istotnie, ulice o tej nazwie nadają się znakomicie, aby na nich budować później pomniki Stalina. Roosevelt świadomie chce wtedy oddać Stalinowi Polskę, w ogóle związać Rosję sprawami europejskimi, aby mieć swobodne dla Ameryki ręce na Dalekim Wschodzie. To zdanie pochodzi z książki Stanisława Cata-Mackiewicza „Lata nadziei” i świetnie się nadaje na motto naszego majowego spotkania z cyklu „Debata z Debatą”.

Mam nadzieję, że osoby, które zdecydowały się w niej uczestniczyć nie żałowały poświęconego czasu. Tym razem bowiem postanowiliśmy porozmawiać o olsztyńskim placu, a właściwie o jego patronie, którego wdzięczni komuniści, nie bacząc na ideologiczną wrogość, już od 1945 roku w całej Polsce honorowali ulicami i placami. Uczestnikom debaty zadaliśmy pytanie: „Czy Plac F. D. Roosevelta powinien być zdekomunizowany”, choć mamy świadomość, że akurat tego patrona olsztyńskiego placu ustawa o „zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego” bezpośrednio nie dotyczy. Powody zorganizowania takiej debaty były co najmniej dwa. Pierwszy, to zupełny brak reakcji na cztery wnioski jakie od dawna leżą w Radzie Miasta (złożony w 1994 r. przez ówczesnych posłów RP, Grażynę Langowską i Józefa Lubienieckiego, Społeczną Inicjatywę Mieszkańców Olsztyna „Jaszczur”, Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej i Stowarzyszenie Pro Patria). Drugi powód, to pytanie o sens zmiany nazw takich ulic jak Wincentego Pstrowskiego czy Dąbrowszczaków, podczas gdy plac w centrum miasta nosi imię prezydenta, którego polityka i decyzje okazały się dla Polski bardziej brzemienne w skutki niż prokomunistyczne zaangażowanie wszystkich patronów olsztyńskich ulic, objętych tzw. ustawą dekomunizacyjną. O te dwie kwestie chcieliśmy zapytać głównie olsztyńskich radnych, stąd przede wszystkim do nich skierowane zaproszenia. Przyszło dwóch: Dariusz Rudnik i Jarosław Babalski -obaj z klubu Prawa i Sprawiedliwości. Pozostałe kluby nie zdołały nawet wydelegować po jednym przedstawicielu (radni Krystyna Flis i Marian Zdunek osobiście wytłumaczyli swoją nieobecność). Nam szczególnie zależało na obecności radnej Haliny Ciunel, przewodniczącej Rady Miasta, na której ręce przedstawiciel Jaszczura złożył 800 podpisów popierających inicjatywę zmiany nazwy placu (wraz z poparciem Rady Osiedla), zaś Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej 600 podpisów oraz radnego Łukasza Łukaszewskiego, przewodniczącego Komisji Gospodarki Komunalnej odpowiedzialnej za sprawy nazewnictwa ulic i placów. Uczestnicy debaty, łącznie z wnioskodawcami zmiany nazwy placu, byli raczej sceptyczni co do szans powodzenia tej inicjatywy. I bynajmniej nie z powodu różnic w ocenie roli jaką w Teheranie i Jałcie w sprawie Polski odegrał prezydent Roosevelt. Chodzi głównie o kwestie bieżącej polityki, a konkretnie obawę o reakcję Stanów Zjednoczonych, naszego głównego dziś sojusznika i protektora, dla którego mit prezydenta Roosevelta jako autora ekonomicznego nowego ładu i zwycięzcy II wojny światowej jest narodową świętością. Podczas debaty jeden z jej uczestników szepnął mi do ucha, że takie argumenty to kolejny przykład na pokutującą wśród dużej części Polaków mentalność pańszczyźnianej podległości. Coś, co Rafał Ziemkiewicz nazwał duszą niewolniczej trzody. I rzeczywiście, chyba coś jest na rzeczy. Bo przecież z jednej strony trudno sobie wyobrazić, aby Amerykanie tolerowali u siebie, kierując się zewnętrznymi opiniami, jakiegoś odpowiednika Roosevelta. Drugie świadectwo tej mentalności to przekonanie, że zmiana nazwy placu w Olsztynie kogokolwiek w Stanach obejdzie i wywoła dyplomatyczny konflikt. Taka postawa wynika z przyjęcia, nie polskiej, ale amerykańskiej perspektywy myślenia i postrzegania Roosevelta jako amerykańskiego patrioty, którego uległość wobec Stalina rozgrzesza trwająca wojna z Japonią. Twardego realisty, któremu należy się wyrozumiałość za łgarstwa, jakimi częstował w 1944 r. Stanisława Mikołajczyka, przedstawiając się jako przeciwnik linii Curzona i obiecując, że w granicach powojennej Polski znajdzie się Śląsk, Prusy Wschodnie, Królewiec, Lwów i region Tarnopola. To tak, jakby Japończycy okazywali Amerykanom wyrozumiałość za zrzucenie bomby atomowej na Hiroszimę i Nagasaki, ponieważ przyspieszyło to zakończenie wojny i najprawdopodobniej ograniczyło liczbę ofiar po obu stronach. Na szczęście historycy znacznie rzadziej ulegają pokusom dziejowego „realizmu”. Prof. Paweł Wieczorkiewicz w swojej Historii politycznej Polski 1935-1945 nie miał złudzeń, że Roosevelt, choć udawał mediatora, przeszedł praktycznie w zasadniczych kwestiach na stronę Sowietów. A według wspomnianego na początku St. Cata-Mackiewicza W historii Polski jest dla Roosevelta miejsce obok Fryderyka II i Katarzyny II. W podobnym duchu wypowiadał się uczestnik debaty, prof. Witold Gieszczyński i naczelnik IPN, dr Waldemar Brenda. Czy fakt, że na olsztyńskim placu Roosevelta, zamiast wspomnianego przez Cata-Mackiewicza pomnika Stalina stoi „pomnik” Mc Donalda, usprawiedliwia dalszą tam obecność prezydenta Roosevelta? Pytani o to podczas debaty radni Babalski i Rudnik zdecydowanie opowiedzieli się za zmianą patrona placu. Ten ostatni sugerował zajęcie się sprawą po wygranych przez PiS lokalnych wyborach. Dołożył jednak łyżkę dziegciu, zapowiadając konieczność konsultacji z partyjną górą. Czyli: nic nowego. Wolna rączka, ale w partyjnych dybach. Bo czyż nie strach przed gniewem partii jest powodem uników radnych PO w sprawie placu Roosevelta, czy ulicy prezydenta Lecha Kaczyńskiego? Dla mnie najlepszym owocem naszej debaty była możliwość poznania i rozmowy z osobami reprezentującymi Jaszczura i Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej. Wcześniej nie wiedziałem, że wnioski o zmianę nazwy placu poparli łącznie ok. 1400 podpisami! Warto o tym pamiętać, gdy jesienią przyszłego roku znów zobaczymy na wyborczych plakatach i ulotkach uśmiechnięte, pełne demokratycznych sloganów twarze dwojga radnych PO, którzy ich pracę zignorowali. A co do placu Roosevelta, to obiecaliśmy sobie, że nie odpuścimy.

Bogdan Bachmura
Prezes Stowarzyszenia „Święta Warmia” i „Fundacji Debata”, politolog, publicysta

FILM Z DEBATY CZ. 1 I CZ. 2

Czytaj więcej: Placu Roosevelta nie odpuścimy

Paczka z napisem podatki+

Szczegóły

Opublikowano: poniedziałek, 22, maj 2017 20:05

Bogdan Bachmura

W lutowym numerze „Debaty” pisałem o rewolucyjnym projekcie reformy podatkowej przygotowanej przez Parlamentarny Zespół na rzecz Wspierania Przedsiębiorczości i Patriotyzmu Ekonomicznego. Oczywistą konsekwencją powstania tego ważnego, choć mało znanego dokumentu było zaproszenie do Olsztyna przewodniczącego Zespołu, posła PiS, Pawła Abramowicza na czwarte już spotkanie z cyklu „Debata z Debatą”. Oprócz posła Abramowicza, zaprosiliśmy Janusza Cichonia, posła PO i byłego wiceministra finansów, Wiesława Łubińskiego, kanclerza Loży Olsztyńskiej BCC i Ryszarda Małkiewicza, doradcę podatkowego, wiceprzewodniczącego Krajowej Rady Doradców Podatkowych.
Przypomnę: Parlamentarny Zespół proponuje likwidację takich danin jak PIT, ZUS, składki zdrowotnej i składki na Fundusz Pracy. Co w zamian? Jednolity, 25 proc. podatek od funduszu płac. Rewolucja dotyczyłaby także podatków płaconych przez firmy. Zniknęłyby CIT i PIT. Zamiast tego firmy prawne płaciłyby jednolity 1,5 proc. podatek obrotowy, a małe firmy uproszczony podatek zryczałtowany.
Jakie byłyby skutki takiej podatkowej rewolucji?
Pracownik z wynagrodzeniem 3000 zł. zyskiwałby 750 zł. Duże firmy, których obecnie 40 proc. w ogóle nie płaci podatków, utraciłyby możliwość ich unikania, co położyłoby kres uprzywilejowanej pozycji korporacji i zbilansowałoby ubytek dochodów budżetu państwa spowodowany zmniejszeniem obciążeń dla pracowników i małych firm. Nie bez powodu motywem przewodnim debaty było pytanie: Czy podatki mogą i powinny być sprawiedliwe? Zawarta w pytaniu wątpliwość może wydawać się dziwna, bo dla większości z nas odpowiedź wydaje się oczywista. Ale to właśnie instrumentalne posługiwanie się hasłami sprawiedliwości pozwoliło demokratycznym politykom w Europie i USA na przejęcie w ciągu ostatnich 100 lat kontroli nad naszymi dochodami w stopniu dotychczas niespotykanym. Gdy większość Polaków zaciera ręce sądząc, że „sprawiedliwy” system opodatkowania progresywnego pozwala wyrównywać dysproporcje pomiędzy biednymi i bogatymi, to ci ostatni, dzięki dziurawemu systemowi i dobrym doradcom płacą podatki niskie, albo wcale. Natomiast Polak zarabiający 3000 zł. oddaje państwu złotych 1200, ale serce go nie boli, bo robi to za niego pracodawca.

Dużym zaskoczeniem dla widzów debaty był zapewne jej merytoryczny, spokojny przebieg. Przyzwyczajeni do rytualnej, medialnej wymiany ciosów pomiędzy partyjnymi przeciwnikami, tym razem byliśmy świadkami dyskusji skupionej na zasadach i celach, którym powinien służyć system podatkowy. Można? Można! Nie oznaczało to bezwarunkowej zgody na wszystkie szczegóły zaprezentowanej przez posła Adama Abramowicza reformy podatków. Zgoda była co do jednego: obecny system wymaga fundamentalnej zmiany zasad i filozofii systemu ściągania państwowych danin. Rozmowę niewątpliwie ułatwiał fakt, że niegdyś programowo - podatkową wizytówką PO było utrzymane w podobnych duchu 3x15. Poseł Cichoń podtrzymał jego merytoryczną zasadność, tłumacząc porzucenie projektu uwarunkowaniami budżetowymi i kryzysem 2008 roku.

Przygotowany przez Parlamentarny Zespół projekt nie jest oficjalnym, rządowym dokumentem. Poseł Abramowicz określił go jako gotową, spakowaną i przekazaną rządowi Beaty Szydło podatkową propozycję. Na pytanie o szanse jego wykorzystania poseł PiS stara się trzymać fason. Wydaje się jednak, że łatwo nie będzie. Na pierwszy rzut oka wszystko pasuje. Najpierw „Konstytucja Przedsiębiorczości” ministra Mateusza Morawieckiego, a teraz program „Gospodarka Plus”, który ma być fundamentem całej gospodarczej ofensywy rządu. Trudno sobie wyobrazić lepszy silnik napędowy tej ofensywy niż podatkowa paczka posła Abramowicza. Największą wadą programu 500+ jest brak związku otrzymywanych pieniędzy z pracą. Nowy system podatkowy nie tylko wzbogaca wszystkich pracujących Polaków przynajmniej o kilkaset złotych miesięcznie, ale są to pieniądze przez nich zarobione, a nie rozdawane kosztem powiększenia długu publicznego. Przywraca sens rywalizacji małych i średnich firm z biznesem korporacyjnym, dając gospodarce impuls jakiego nie doświadczyła od czasu wprowadzenia w 1989 r. ustawy o wolności gospodarczej ministra Mieczysława Wilczka. Pasuje nawet do antykomunistycznego wizerunku Prawa i Sprawiedliwości. Bo przecież głównymi orędownikami opodatkowania progresywnego byli Karol Marks i Fryderyk Engels. Manifest komunistyczny zaleca „wysoki podatek progresywny” obok wywłaszczenia własności ziemskiej” i „zniesienia praw dziedziczenia” jako narzędzie walki z kapitalizmem. Więc w czym kłopot? Przede wszystkim w tym, że dla większości wpływowych polityków PiS progresja podatkowa to nieodłączny atrybut sprawiedliwości społecznej, a prosty i możliwy do zrozumienia oraz obsłużenia przez zwykłych ludzi system podatkowy, to zagrożenie dla omnipotencji państwa i wszechwładzy urzędniczego aparatu. Za skomplikowanym, a przez to niesprawiedliwym systemem podatkowym, kryją się potężne lobby korporacyjno – polityczne, biurokratyczne, wydawnicze i podatkowo-doradcze. Na istnieniu podatku progresywnego i dochodowego zbudowano tak wielką i zyskowną siatkę zależności, że nie są w stanie jej rozerwać żadne demokratyczne mechanizmy. Że podatki i ogólnie kwestie gospodarcze to obszar praktycznie pozostający poza systemem demokratycznej kontroli przekonaliśmy się po niskiej frekwencji podczas debaty, kontrastującej z poprzednimi trzema debatami. Na pocieszenie poseł Cichoń stwierdził, że te kilkanaście osób to i tak nieźle w porównaniu z kilkoma osobami, które przychodziły na spotkania organizowane w Polskim Towarzystwie Ekonomicznym. Nie od dzisiaj przecież wiadomo, że Polacy w minimalnym stopniu interesują się gospodarką. Poseł Cichoń przywołał badania według których 76 proc. Polaków uważa, że nie płaci podatku VAT. Nic dziwnego, że w tak mętnej wodzie niewiedzy podatkowe rekiny mogą niemal wszystko. Polacy nie są zainteresowani gospodarką, chyba, że pojawią się obietnice manny z politycznego nieba. Politycy doskonale wiedzą, że o wynikach wyborów 2019 r. nie będą decydowały programy gospodarcze lecz zarobki Bartłomieja Misiewicza, rozbite limuzyny oraz przypadki pychy i arogancji władzy.

Najlepszym lekarstwem na ekonomiczne wycofanie Polaków byłby obowiązek osobistego płacenia podatków, ale na to nikt nie pójdzie, bo tak gwałtownego wpływu bytu na świadomość suwerena obecna „klasa próżniacza” mogłaby nie przetrzymać. Bo jak tu na język sprawiedliwości przetłumaczyć prostemu ludowi, że podatek od zysku z kapitału w wysokości 3000 zł. wynosi 570 zł., a od 3000 zł. brutto za pracę - 1200 złotych? Tak więc, parafrazując hrabiego Aleksandra Wielopolskiego, w sprawach gospodarczych dla Polaków można zrobić wiele, z Polakami nic. Dobrze się więc składa, bo zawartość podatkowej paczki przygotowanej przez Parlamentarny Zespół posła Adama Abramowicza zawiera tak poszukiwany przez PiS pomysł na nowe 500+. Wystarczy ją rozpakować.

Bogdan Bachmura
Prezes Stowarzyszenia „Święta Warmia” i „Fundacji Debata”, politolog, publicysta

ZOBACZ ZAPIS FILMOWY DEBATY O PODATKACH

Czytaj więcej: Paczka z napisem podatki+

Walka handlu z demokracją

Szczegóły

Opublikowano: poniedziałek, 17, kwiecień 2017 17:31

Bogdan Bachmura

Czy można być konserwatystą w liberalnej demokracji? Przed tym dylematem staje wcześniej czy później każdy, kto chce pogodzić ze sobą te dwa sprzeczne ideowe żywioły. Przekonuje się o tym właśnie boleśnie Prawo i Sprawiedliwość, próbując zrealizować obietnicę zakazu handlu w niedzielę.
Z punktu widzenia konserwatysty sprawa wydaje się oczywista: praca w niedzielę, a także wszelkie próby zmuszania i nakłaniania do niej, to nie tylko grzech, ale także przejaw cywilizacyjnego i obyczajowego barbarzyństwa. W Europie przez niemal dwa tysiąclecia taka postawa była niekwestionowaną oczywistością, silnie osadzoną na fundamencie religii i Prawa Bożego. Dopiero gdy nasz kontynent „spowiły ciemności oświeconego umysłu”, tsunami bezbożności stopniowo lecz konsekwentnie podkopało dotychczasowe zasady, zastępując je bożkami demokratyzmu i ekonomizmu.
Ten pierwszy, strasząc sondażowymi 56 proc. społecznego sprzeciwu dla zakazu handlu w niedziele, działa na polityków PiS szczególnie trzeźwiąco. Nie bez znaczenia jest zapewne straszak ekonomiczny, z wizją dramatycznego spadku PKB, wzrostu bezrobocia, dalszego ograniczenia wolności gospodarczej i pustych lodówek zaharowanych od poniedziałku do soboty, od świtu do nocy Polaków.
Kilka dni temu oglądałem w TVN reportaż w którym stojący przed wejściem do hipermarketu dziennikarz odpytywał ludzi, którzy przed chwilą wyszli z pobliskiego kościoła o powody wizyty w sklepie. – Bo jest otwarte – z rozbrajającą szczerością odpowiedziała jakaś starsza pani.
Myślę, że w tej odpowiedzi zawiera się kwintesencja sporu o pracę handlu w niedziele. Argumenty ekonomiczne w których tak się lubują gospodarczy racjonaliści są moim zdaniem w tym sporze najmniej istotne. Równie dobrze można mówić o stratach wynikających z bumelowania w soboty i niedziele milionów Polaków zatrudnionych poza handlem. Można też wyliczyć, ile tracimy, pracując osiem, zamiast np. dziesięciu godzin podstawowego czasu pracy. I nie zapomnieć o Niemcach, którym trzeba pomóc zrozumieć zgubne skutki odebrania wolności handlu w niedziele.
Wielu, zbyt wielu ekonomistów zapomniało, że ekonomia, pomimo gąszczu liczb i wskaźników, pozostaje nauką humanistyczną, w której niebagatelne znaczenie mają czynniki wymykające się kategoriom ścisłej nauki. Pięknie o tym pisał ojciec współczesnej ekonomii Adam Smith w swojej Teorii uczuć moralnych, albo Max Weber w dziele Etyka protestancka a duch kapitalizmu. Dla nich religijny i etyczny fundament gospodarki nie oznaczał ograniczenia gospodarczej wolności, ale stanowił tej wolności gwarancję i siłę napędową. Ale to było kiedyś. Współcześni obrońcy wolności gospodarczej widzą dlań zagrożenie w niedzielnym odpoczynku od zakupów. Ale to oczywiście wersja dla naiwnego, przywiązanego do szwendania się po sklepach ludu. Wersja bliższa prawdy jest taka, że dziś gospodarki zadłużonych po uszy większości państw europejskich przypominają olbrzymie gruszki z cementem, które muszą być wprowadzone w ciągły ruch obrotowy dla zapobiegnięcia zaschnięcia ich zawartości. „Napędem”, który zapobiega zastygnięciu zadłużeniowego „cementu” jest ciągła, rosnąca wraz ze wzrostem zadłużenia konsumpcja. Handel, najlepiej włącznie z niedzielami, pełni rolę gruszki, wewnątrz której obraca się rozpędzona do granic absurdu konsumpcyjna machina. Dla jej podtrzymania stworzono potężne narzędzia masowego ogłupiania, które tylko nielicznym pozwalają wydawać ciężko zarobione pieniądze na to, czego naprawdę potrzebują.
Paradoksalnie w jednej kwestii zarówno zwolennicy jak i przeciwnicy handlu w niedzielę są zgodni: jedni i drudzy uważają, że najlepszym rozwiązaniem byłby brak jakichkolwiek prawnych zakazów. Tak było przecież od zawsze. Starożytni Rzymianie mawiali: Quid leges sine moribus (Na co prawa bez obyczajów?). Harmonia późniejszego, chrześcijańskiego świata polegała na tym, że państwo i Kościół prowadziły ludzi zgodnie w jednym, uświęconym przez religię i obyczaj kierunku.
Z tamtej perspektywy dzisiejszy świat zwariował. Uczynił człowieka kapłanem i profesorem etyki jednocześnie. Wytrącenie z ręki moralnego kompasu skierowało ludzi odpowiedzialnych za zbiorowość na ruchome piaski postępu i kultu ekonomii. To, że pociągną za sobą większość, było tylko kwestią czasu.
Nie powinno zatem dziwić, że większość Polaków jest przeciwko zakazowi handlu w niedziele. Nie oznacza to, że sami chcieliby w niedziele pracować. Ludzie spędzający niedziele za przysłowiową ladą sklepową stali się koniecznym elementem i zakładnikami praw współczesnego homo economicusa. Nawet zawodowi obrońcy wszelakich mniejszości w ich obronie nie stają. Powinni się cieszyć, że dzięki darowi liberalnej wolności w ogóle mają pracę.
Nietrudno więc zrozumieć przed jakim problemem stanęło Prawo i Sprawiedliwość. Bariery uświęconego tradycją i obyczajem zakazu pracy w niedziele nie złamano przecież prawnymi nakazami. Zastąpiły je stopniowo nowe, ufundowane na wolnościowych ideałach obyczaje.
Nawet Monteskiusz, jeden z ojców współczesnego liberalizmu przecież, uważał, że kiedy chce się zmienić zwyczaje i obyczaje, nie trzeba ich zmieniać za pomocą praw; wydałoby się to zbyt tyrańskim: lepiej jest zmienić je za pomocą innych obyczajów i innych zwyczajów (...) Na ogół ludy są bardzo przywiązane do swoich zwyczajów; odjąć je im gwałtownie znaczy unieszczęśliwić je: nie trzeba tedy zmieniać, ale doprowadzić lud do tego, aby je sam zmienił.
Jednak tutaj Monteskiusz najwyraźniej nie docenił demokracji. Nie przewidział, że oświeceniowa teoria reprezentacji suwerennego ludu stanie się dniem ostatecznej chwały Machiavellego, ponieważ uwolni rządzących od przekleństwa stosowania podłych środków do osiągania zbożnych celów. Teraz, z demokratycznym mandatem w ręku, nie tylko cele, ale i metody ich osiągania uzyskały status świeckiej kanoniczności. Tyrania większości dała więc Prawu i Sprawiedliwości narzędzie z którego ta bezwzględnie i nader często korzysta. Mało to konserwatywne, ale dla konserwatysty demokracja jest jak bagnet, którym można walczyć, ale na którym wygodnie siedzieć nie sposób. Zatem w górę ręce, drogie panie posłanki i panowie posłowie konserwatyści!
Demokracja to ustrój, którego specjalnością jest niszczenie tradycji i psucie dobrych obyczajów. Mała więc nadzieja, że przy pomocy maszynki do głosowania uda się ten proces odwrócić. Ale próbować trzeba!
Bogdan Bachmura
Prezes Stowarzyszenia „Święta Warmia” i „Fundacji Debata”, politolog, publicysta

Czytaj więcej: Walka handlu z demokracją

Rosyjska podróż w nieznane

Szczegóły

Opublikowano: środa, 22, marzec 2017 20:06

Bogdan Bachmura

Siergiej Andriejew jest ambasadorem Federacji Rosyjskiej w Polsce. Trudno więc uznać za niespodziankę to, co powiedział kilka dni temu w Olsztynie z okazji obchodów 15-lecia współpracy Warmii i Mazur z obwodem kaliningradzkim. W jego ocenie za najgorsze od czasów drugiej wojny światowej stosunki polsko-rosyjskie w całości odpowiada Polska. Winni są wszyscy: zarówno rząd PO, który wrogą krucjatę przeciwko Rosji rozpoczął, jak i kontynuujący ją rząd Prawa i Sprawiedliwości.

W Polsce podobne stanowisko, niejednokrotnie wyrażane przez przedstawicieli Rosji, odbierane jest jako przejaw rosyjskiego imperializmu. Dowód kontynuacji prowadzonej od wieków przez Rosję carów, a następnie Związek Radziecki, polityki podporządkowania sobie sąsiednich narodów i globalnego wpływania na losy świata. Takie oceny formułuje w Polsce głównie tzw. „obóz patriotyczny”, do którego można zaliczyć Prawo i Sprawiedliwość, środowiska skupione wokół „Gazety Polskiej” czy portalu Fronda.pl, wspieranych przez takich autorów jak Andrzej Nowak, Jadwiga Staniszkis czy Włodzimierz Marciniak. Ideę odradzania się rosyjskiego imperializmu wydaje się wspierać także ostatni bieg wydarzeń, a zwłaszcza aneksja przez Rosję Krymu czy interwencja w Donbasie. Na drugim biegunie polskiego dyskursu na temat Rosji są środowiska konserwatywne skupione głównie wokół „Najwyższego Czasu” i portalu Konserwatyzm.pl. Ich reprezentanci, którzy zyskują w Polsce coraz szerszy krąg zwolenników, widzą w Rosji alternatywę dla postępującej dekadencji zachodnich, liberalnych demokracji. Szansę powrotu Europy do chrześcijańskich wartości i zbudowania konserwatywnej przeciwwagi dla ideologii politycznej poprawności i genderyzmu. Nic dziwnego, że przemawiający w Olsztynie ambasador Aleksiejew chętnie odwołał się do podobnych predylekcji, skwapliwie potwierdzając aspiracje Rosji do roli katechona – czyli tego, kto powstrzymuje najgorsze szaleństwa liberalnego świata. Nie trzeba dodawać, że z tak skrajnie różnych ocen roli i pozycji Rosji we współczesnym świecie wynikają równie odmienne propozycje Polskiej polityki wobec tego państwa.
Kluczowa zatem pozostaje odpowiedź na pytanie, na ile powyższe diagnozy odpowiadają rzeczywistości dzisiejszej Rosji oraz intencjom rządzących nią ludzi.

Dr Paweł Rojek, filozof i socjolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego uważa, że żadna ze stron tego sporu nie ma racji. Że współczesna Rosja nie jest ani imperialna, ani tym bardziej konserwatywna. Według niego ich wspólnym błędem jest przypisywanie obecnej Rosji cech ciągłości historycznej z państwem carów czy analogii do Związku Radzieckiego. Faktem jest, że wśród Rosjan dominuje myślenie w kategoriach imperialnych. Każdego, kto przebywał w tym kraju  dłużej musi uderzać nostalgia jego mieszkańców za utraconą potęgą i silne uzależnienie poparcia dla władzy od spełnienia takich oczekiwań. Rządzące Rosją elity są świadome postimperialnej traumy rosyjskich mas. Ale czy jest im z nimi po drodze?
Lidia Szewcowa, rosyjska politolog i opozycjonistka, wskazuje na trzy podstawowe cechy rosyjskiego systemu politycznego: władzę personalną, połączenie władzy i własności oraz dążenie do utrzymania geopolitycznych stref wpływów. Przy czym to, że władzę, w odróżnieniu od Zachodu, nie sprawują instytucje lecz osoba, nie oznacza nawiązania do władzy cara. Putin i jego Drużyna to ściśle powiązana wspólnotą interesów grupa około tysiąca osób, która de facto sprywatyzowała władzę nad państwem i jego surowcami. Ich podstawową dewizą jest polityczny realizm i pragmatyzm, którego jedynym celem jest utrzymanie władzy i zasobów. Do tego konieczne jest utrzymanie statusu mocarstwa (stąd dążenie do utrzymania strefy wpływów w obrębie dawnych republik radzieckich) z jednoczesnym udawaniem przed swoimi mieszkańcami antyzachodniego imperium, które rywalizuje o władzę nad światem z USA. Jednak z umiarem, by nie stracić możliwości robienia interesów ze znienawidzonym Zachodem.  Podobnie jak puste ideowo i słabe materialnie są podstawy rosyjskiego imperializmu, tak również państwo to nie realizuje żadnego projektu cywilizacyjnego i nie stara się eksportować jakiegokolwiek systemu wartości. Kreowanie się Rosji na ostoję wartości chrześcijańskich razem z ofertą dla rozczarowanych kapitalizmem czy globalizacją, mają czysto instrumentalny charakter. Są z jednej strony skierowane do mieszkańców Rosji, z drugiej zaś mają służyć destabilizacji zachodnich demokracji. I, o dziwo, to coraz częściej działa! Nie wszystko da się przecież wytłumaczyć rozczarowaniem ekscesami liberalnej demokracji. Zwłaszcza, że wiara w rosyjskie „drugie Jeruzalem” dotyczy środowisk, których polityczną wizytówką ma być polityczny realizm. Każdy, kto miał okazję poznać bliżej Związek Radziecki pamięta powszechny alkoholizm, demoralizację, korupcję i zanik więzi społecznych. Czy dzisiaj coś się zmieniło? Wystarczy wyjechać poza opłotki Moskwy. Można ślepo wierzyć, że obecne w Rosji patologie społeczne to historyczna spuścizna, z którą władze Rosji dzielnie i szczerze się zmagają. Ale dowodów na to, że Rosja to państwo nader często wymykające się znanym nam, możliwym do zaakceptowania kryteriom jest nadto dużo. I wcale nie musi to dotyczyć polityki. Wystarczy przypomnieć ujawniony niedawno, zorganizowany pod patronatem państwa rosyjskiego, trwający od lat masowy proceder szprycowania sportowców rosyjskich nielegalnym dopingiem. Polskę i Rosję historycznie, cywilizacyjnie, kulturowo i politycznie różni tak wiele, że marzenia o szczególnej zażyłości zapewne można odłożyć na pokolenia. Nie oznacza to, że nie ma podstaw do poprawnych, sąsiedzkich stosunków. Problemem nie są relacje na poziomie zwykłych ludzi, zwłaszcza tych, którzy szukają możliwości współpracy gospodarczej. Problemem, jak zawsze, jest polityka. Z wykładu ambasadora Andriejewa, w całości obciążającego Polskę za stan naszych stosunków jasno wynika, że Rosja nie jest zainteresowana poprawą obustronnych relacji. Podobnie sprawa wygląda po drugiej stronie politycznej barykady. Tu także dominuje jednoznacznie antyrosyjska retoryka, bez jakichkolwiek prób oglądania się za siebie. Doskonałą ilustracją polsko-rosyjskiego pata jest sprawa katastrofy smoleńskiej. Stan ciągle podsycanego, wewnątrz polskiego konfliktu został przez PiS uznany za politycznie życiodajny nie tylko z powodu polityki wewnętrznej. Ostrze formułowanych bez ogródek oskarżeń o dokonanie zamachu skierowane jest głównie za wschodnią granicę. Z drugiej strony towarzyszy temu cyniczne przetrzymywanie przez Rosję wraku Tupolewa, wykorzystywanego jako prosty i efektywny sposób wpływania na temperaturę sporu politycznego w Polsce.
Wydaje się, że współczesna Rosja wymyka się dotychczas znanym i stosowanym kryteriom ocen. To oznacza, że polska polityka wschodnia wymaga polityków i strategów na miarę Romana Dmowskiego. Wymaga nowej „Polityki Polskiej”, uwzględniającej nieznane dotychczas elementy ustrojowe dzisiejszej Rosji. Szczególnej elastyczności i finezji pozwalającej do maksimum wykorzystać istniejące możliwości współpracy z tym państwem. Czy polska demokracja jest w stanie dać nam takich polityków? Życie pokaże, ale bez modlitwy się nie obejdzie.
Bogdan Bachmura

MIesięcznik "Debata" i Książnica Polska zapraszają na III „Debatę z Debatą”, po debacie na temat stosunków polsko-ukraińskich i polsko-niemieckich będziemy się spierać o relacje z Rosją. Debata pt. „Rosja: sąsiad czy wróg?” odbędzie się w czwartek 30 marca o 17.30 w „Książnicy Polskiej” w Olsztynie przy placu Jana Pawła II (II p.) Wprowadzeniem do debaty będą wystąpienia autorów tekstów w marcowym numerze debaty nt. stosunków polsko-rosyjskich. Red. Adam Kowalczyk będzie uzasadniał swoją tezę o konieczności związania się z Rosją. Red. Bogdan Bachmura powie, dlaczego nam z Rosją nie po drodze.

Ponadto do udziału w debacie zaprosiliśmy: prof. Selima Chazbijewicza, politologa z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Marcina Nosala, Konsula Generalnego RP w Kaliningradzie, burmistrz Braniewa Monikę Trzcińską, Tadeusza Baryłę z Ośrodka Badań Naukowych w Olsztynie, zajmującego się od wielu lat monitoringiem mediów w Kaliningradzie, wieloletniego korespondenta „Gazety Wyborczej” w Moskwie red. Wacława Radziwinowicza, prezesa Stowarzyszenia Polska Wschód Wiesława Łubińskiego, prokuratora generalnego w stanie spoczynku, który w latach 1990-1999 nadzorował śledztwo ws. zbrodni katyńskiej Stefana Śnieżkę, mec. Lech Obarę z kancelarii Lech Obara i współpracownicy w Olsztynie, kancelaria obsługuje przedsiębiorców polskich działających na rynku rosyjskim oraz rosyjskich działających w Polsce, Zbigniewa Pietrzaka, przewodniczącego Komisji Współpracy Międzynarodowej sejmiku województwa warmińsko-mazurskiego, Artioma Bologova, prezesa Stowarzyszenia Mała Rosja w Olsztynie, Sławomira Pszennego, prezesa warmińsko-mazurskiej Endecji.
Prowadzący debatę: red. Adam Socha

Termin debaty: czwartek 30 marca o godzinie 17.30.

Miejsce: „Książnica Polska”, plac Jana Pawła II w Olsztynie, II piętro.

Zapis filmowy i tekstowy debaty ukaże się w miesięczniku „Debata” oraz na stronie debata.olsztyn.pl

PRZECZYTAJ WYKłAD AMBASADORA ROSJI WYGŁOSZONY NA UWM 2 MARCA

Czytaj więcej: Rosyjska podróż w nieznane