Bogdan Bachmura

Wymyślić Polskę na nowo

Szczegóły

Opublikowano: czwartek, 16, listopad 2017 21:10

Bogdan Bachmura

Można mieć wątpliwości czy zapowiadane na przyszły rok przez prezydenta Andrzeja Dudę referendum konstytucyjne to dobry pomysł. Ale ogólnopolska dyskusja na temat Konstytucji z udziałem znawców przedmiotu, takich wątpliwości nie budzi.
Dlatego bez wahania przyjęliśmy propozycję Kancelarii Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej współpracy przy organizacji spotkania konsultacyjnego w Olsztynie w sprawie referendum dotyczącego zmian w Konstytucji lub nowej Konstytucji. W wywiadzie dla Telewizji Trwam Prezydent Andrzej Duda stwierdził, że nowa lub zmieniona Konstytucja powinna uwzględniać perspektywę dziesięcioleci. Być napisana dla wielu przyszłych pokoleń Polaków. Dobrze, że takie deklaracje z ust Pana prezydenta padają, bo choć przy pisaniu ustawy zasadniczej to wymóg podstawowy, to przy dzisiejszej praktyce tymczasowości oraz instrumentalizacji stanowionego prawa nie taki znów oczywisty.
Tematem spotkania w którym w imieniu Prezydenta RP udział weźmie Paweł Mucha, zastępca Szefa Kancelarii Prezydenta RP, będą „Wzajemne relacje organów władzy w świetle Konstytucji RP”.
W jednym z wywiadów wicepremier Jarosław Gowin powiedział, że „Polskę trzeba wymyślić na nowo” (...) „Na nowo określić, na czym konkretnie polega trójpodział władzy”. Święte słowa, choć dzisiaj „wymyślić Polskę na nowo”, a więc przygotować najważniejsze instytucje państwa do skutecznego stawienia czoła wyzwaniom wewnętrznym i zewnętrznym przed którymi staje Polska, to przy stanie polskich elit zadanie bez wyraźnej boskiej pomocy niewykonalne. Ale próbować trzeba.
Ideą która powinna przyświecać konstytucyjnej odnowie Państwa Polskiego powinien być system republikański. Czyli taki, który odzwierciedla naturalną w każdym narodzie społeczną hierarchię. Od czego zatem powinniśmy zacząć? Od głowy rzecz jasna, bo jak wiadomo od głowy ryba się psuje i od tej tylko strony można jej przywrócić świeżość.
Pytanie zasadnicze zatem brzmi, kto w „nowej Polsce” powinien dzierżyć atrybut suwerena: pozostający sam dla siebie autorytetem i sprawujący sam nad sobą władzę lud, czy też jednoosobowa, kontrolowana, ale jednocześnie zdolna do ponoszenia moralnej odpowiedzialności Głowa Państwa? Czy w interesie nas wszystkich nie jest zwolnienie Prezydenta RP z prześmiewczych funkcji „notariusza partii” i „strażnika żyrandola”, w które wyposażyli go z premedytacją ojcowie obecnej Konstytucji? Do tego potrzebne są nie tylko odpowiednie, konstytucyjne prerogatywy, ale kadencja tak długa, aby skutecznie odcięła Głowę Państwa od partyjnej pępowiny i uczyniła go prawdziwym gwarantem ciągłości władzy państwowej.
Kolejny element porządkowania naszego państwa to miejsce władzy wykonawczej. Jeżeli serio podchodzimy do trójpodziału władzy, to konieczne jest nie tylko symboliczne wyprowadzenie ministrów z ław sejmowych. Ich miejsce, na wzór systemu amerykańskiego, jest przy prezydencie jako zwierzchniku władzy wykonawczej.
O Senacie jako koniecznej dla równowagi systemu „izbie rozsądku” napisano tony papieru. Praktycznej strony funkcjonowania „izby wyższej” jako pasa transmisyjnego partyjnych oligarchii nikomu wyjaśniać nie trzeba. Recepta na prawdziwie arystokratyczną izbę wyższą, izbę „tradycji, rozumu i kompetencji” jest prosta: musi podlegać odrębnemu, kurialnemu systemowi wyborów, które wyłonią reprezentację gmin, zawodów i środowisk oraz kooptacji pojedynczych osób według kryteriów zasług i dorobku.
Władza sądownicza to nominalnie trzeci składnik trójpodziału władzy. Ale warto pamiętać, że nie jest to trzeci rodzaj władzy nad obywatelami. To władza rozstrzygająca spory pomiędzy nimi, chroniąca obywateli przed uzurpacją władzy ustawodawczej oraz wykonawczej i wreszcie rozstrzygająca spory pomiędzy organami władzy. To wyjaśnia,dlaczego politykom tak bardzo zależy na jej podporządkowaniu. Dlatego rzeczą wtórną jest kto będzie wybierał sędziów: król, prezydent czy minister. Ważne są konstytucyjne gwarancje, że nikt ich potem z powodów politycznych nie usunie.
Jednak najważniejszym problemem ustrojowym RP jest znalezienie właściwego miejsca dla partii politycznych. Trudno sobie bez nich wyobrazić demokrację. Ale ich obecna, pozakonstytucyjna i praktycznie nieograniczona oligarchiczna władza unieważnia jakiekolwiek marzenia o trójpodziale i równowadze władz. To systemowy rak, który zaatakował najważniejsze instytucje państwa, przekształcając je w agendy własnych wpływów, a reprezentantów narodu w posłuszną obsługę urządzeń do głosowania. Dlatego wzorcem dla Polski może być tutaj model amerykański, gdzie partie to ideowo zorientowane ruchy obywatelskie służące przede wszystkim demokratycznemu wyłanianiu politycznych elit, które mogą później swobodnie funkcjonować w ramach konstytucyjnych instytucji państwa.
Nie ulega wątpliwości, że Polsce jest potrzebna nowa Konstytucja. Jednak źródłem oraz inspiracją do namysłu nad jej zawartością nie mogą być bieżące spory oraz doraźne polityczne interesy. Warunkiem powodzenia tego trudnego, mierzonego perspektywą wielu pokoleń przedsięwzięcia jest zgoda co do najistotniejszych wad obecnej Konstytucji i fundamentów nowej ustawy zasadniczej. Nowa Konstytucja powinna być dziełem wnikliwych analityków i przenikliwych wizjonerów. Powinna uwzględniać głębokie przemiany cywilizacyjne jakim ulegają demokracje zachodnie oraz powstanie nowych, wzorowanych na Chinach, konkurencyjnych wobec demokracji zachodnich modeli ustrojowych.
Dlatego nasze środowisko, korzystając z zaproszenia Pana Prezydenta, postanowiło wziąć udział w organizacji i publicznej dyskusji na ten temat. Nie przyjdziemy na nią z gołymi rękami. Zaprezentujemy nasze stanowisko w najbardziej istotnych dla przyszłego ustroju Polski sprawach. Ponieważ Polskę trzeba wymyślić na nowo.
Bogdan Bachmura
Prezes Stowarzyszenia „Święta Warmia” i „Fundacji Debata”, politolog, publicysta

Czytaj więcej: Wymyślić Polskę na nowo

Nasza ucieczka z teatru wolność

Szczegóły

Opublikowano: piątek, 20, październik 2017 22:08

Bogdan Bachmura

Z okrągłymi rocznicami zawsze jest tak samo: niby człowiek wie, że się zbliżają, ale ich nadejście zawsze jakoś zaskakuje. Dlatego trudno uwierzyć, że pierwszy numer „Debaty” ukazał się 10 lat temu.
Zaczęliśmy więcej niż skromnie. Garstka zapaleńców: Darek Jarosiński, Adam Kowalczyk, Rafał Bętkowski i Wojtek Grotecki wymyśliła, że zrobimy wolne pismo. Planów na dalszą przyszłość nie mieliśmy żadnych. Przetrwać rok wydawało się wtedy sukcesem.
Powody, dla których podjęliśmy to wyzwanie można odnaleźć w moim wstępniaku z października 2007 r. Ocenę, na ile sprostaliśmy postawionym sobie zadaniom zostawiam czytelnikom.
To, co się nam niewątpliwie udało, to zachowanie statusu pisma wolnego. Wolnego od wpływu władzy i komercji. Mało? Każdemu kto tak uważa, polecam własną przygodę z wolnością słowa w demokracji.
Los chciał, że 10-lecie „Debaty” zbiegło się z zapowiedzią wydania ostatniego numeru pisma „Borussia”. To smutna wiadomość, ponieważ 25 lat ukazywania się „Borussi” zaowocowało wielkim i cennym dorobkiem. Ale koniec tego pisma to także znak czasu i systemu w którym przyszło dzisiaj wydawać czasopisma. Nie jest przecież żadną tajemnicą, że „Borussia” ukazywała się dzięki finansowej kroplówce władzy centralnej i regionalnej. Z wypowiedzi udzielonej „Gazecie Olsztyńskiej” przez Kazimierza Brakonieckiego, współredaktora naczelnego „Borussi” wynika, że ta kroplówka została odcięta. Padają więc ostre słowa o żebraniu u władz, które nie doceniają ich pracy, o chłopcach do bicia i proszenia. - Coraz trudniej jest nam wydawać niezależne czasopismo – mówi Kazimierz Brakoniecki. Moje pytanie brzmi: czy w ogóle można wydawać niezależne pismo za pieniądze jakiejkolwiek władzy? Czy autorzy „Borussi” nie ulegali przez długie lata złudzeniu wywołanemu unikaniu tematów dla władzy niewygodnych? Nie chodzi mi oczywiście o krytykę „Borussi”, bo ich przypadek nie jest bynajmniej wyjątkiem. Chodzi o warunki zachowania wolności słowa w systemie w którym żyjemy, a który nazywa się liberalną demokracją, i jest powszechnie uważany za najbardziej sprzyjający wolności słowa. Skoro więc z wolnością słowa jest tak dobrze, to dlaczego od dziennikarskiej kuchni, której czytelnicy rzadko są świadomi, jest tak źle?
Piotr Legutko w książce Jad medialny tak pisze o relacjach władzy z mediami: politycy grają mediami, media wykorzystują polityków. Trwa pasjonująca gra, w której obie, skazane na siebie strony, wykorzystują słabości przeciwnika. Politycy – upodobanie mediów do widowisk, media - niechęć swoich odbiorców do klasy politycznej.
Ale nie tylko o teatr wolnego słowa chodzi i jego aktorów, odgrywających niezbędne dla trwania tego przedstawienia, właściwe sobie role. Bo choć wciąga miliony, to jednak tylko przedstawienie. Jak na ścianie platonowskiej jaskini, to jedynie teatr cieni – rzeczywistość wtórna. Prawdziwy obraz mass mediów określa system, któremu na imię liberalna demokracja.
Prof. Zbigniew Stawrowski w książce Niemoralna demokracja zauważył, że jeśli w liberalnym państwie celem władzy jest wolność, to w państwie demokratycznym celem wolności jest władza. To niezmiernie ważne spostrzeżenie, bo tłumaczy ciągłe napięcie towarzyszące liberalno-demokratycznej, ustrojowej hybrydzie. Z jednej bowiem strony władza, poprzez odpowiednie gwarancje prawne, staje w obronie wolności słowa. Jednak jej druga, demokratyczna natura, której istotą jest nieustająca walka o władzę, nakazuje traktowanie mediów jako narzędzia osiągania celów politycznych. Problem w tym, że nie liberalny, lecz właśnie demokratyczny czynnik wziął górę we współczesnych organizmach państwowych. Stąd nieustająca, wymykająca się wszelkiej kontroli wojna wszystkich ze wszystkimi i jej pierwsza ofiara w postaci wolnych mediów.
Gdy dziesięć lat temu startowaliśmy z „Debatą”, postępy polskiej demokracji już trwały w najlepsze. Choć prawdziwa presja na opowiedzenie się po którejś ze stron wojny polsko-polskiej dopiero miała nastąpić, to krótki, romantyczny okres wolnego słowa w III RP dawno mieliśmy za sobą. Znaleźliśmy się w demokratycznym, medialnym teatrze, z którego kilka wymienionych powyżej osób zaplanowało w marcu 2007 r., w kawiarni Staromiejska, próbę ucieczki. Tak właśnie rozumiem sens istnienia „Debaty”. Jako ucieczkę kilku niepoprawnych romantyków przed pułapką teatralizacji mediów, podporządkowaniu celom, którym media służyć nie powinny.
Oczywiście nasza ucieczka nie byłaby możliwa, gdyby nie dołączyła do nas spora grupa podobnych „wariatów”. Nie tyko tych znanych z łamów „Debaty”, ale wspierających nas wielu, często bezimiennych osób, bez których dotarcie do szerszego grona czytelników byłoby niemożliwe. A przede wszystkim bez naszych czytelników, których często różni ocena naszej pracy, ale łączy zapotrzebowanie na wolne słowo. To najlepsza okazja, aby wszystkim za 10-letnią wspólnotę wolnego słowa podziękować.
Na koniec słowo o przyszłości „Debaty”. Zwłaszcza że ostatnio, może z powodu okrągłej rocznicy, znów pojawiły się głosy o naszym końcu. Odpowiadam więc słowami klasyka: wiadomości o naszej śmierci są grubo przesadzone. Nie mam natomiast odpowiedzi na pytanie, jak długo jeszcze wytrwamy. Wiem jedynie od czego to zależy. Od zachowania tego, co nami kierowało na początku: wiary w sens tego co robimy, od przewagi tego, co łączy nad tym, co dzieli i od zasobu sił na dalszą ucieczkę z teatru „wolność”.
Bogdan Bachmura
Prezes Stowarzyszenia „Święta Warmia” i „Fundacji Debata”, politolog, publicysta

Czytaj więcej: Nasza ucieczka z teatru wolność

Turbinowa wymiana urzędników

Szczegóły

Opublikowano: poniedziałek, 25, wrzesień 2017 18:38

Bogdan Bachmura

Olsztyńskie rondo turbinowe przeszło do historii. Historii którą warto zapamiętać, bo ludzie odpowiedzialni za ten pomysł pokazali, dlaczego po Olsztynie, z remontami czy bez, absurdy ruchu kołowego rozsławiły nasze miasto na całą Polskę.

Czytaj więcej: Turbinowa wymiana urzędników

Żeby wiocha nie była wiochą

Szczegóły

Opublikowano: sobota, 23, wrzesień 2017 17:03

Bogdan Bachmura

W prywatnych rozmowach o Olsztynie często używa się określenia „wiocha”. Publicznie mówi się i pisze mniej dosadnie, ale chroniczny prowincjonalizm stolicy Warmii i Mazur, wyrażający się w ucieczce ludzi o największym potencjale i zdolnościach oraz brakiem wydarzeń czy inicjatyw tworzących tożsamość i charakter miasta, jest oczywisty.
Ostatnią, zmarnowaną szansą na rozwojowego kopniaka dla Olsztyna była lokalizacja lotniska z dojazdem koleją na Szymanowe zadupie, zamiast w Wilkowie pod Olsztynkiem, przy trasie S51.
Teraz, za sprawą prof. Wojciecha Maksymowicza, mamy możliwość budowy nowego szpitala. Warunkiem uzyskania na tę inwestycję z budżetu państwa 350 mln zł jest połączenie Miejskiego Szpitala Zespolonego z Uniwersyteckim Szpitalem Klinicznym w Olsztynie, w miejsce których powstałby jeden Uniwersytecki Szpital Kliniczny. Mieszkańcy Olsztyna i województwa otrzymaliby szpital XXI wieku. Z wyposażeniem pozwalającym na leczenie na najwyższym poziomie. Z podobnej szansy skorzystała już Warszawa, Gdańsk, Kraków, Bydgoszcz, Białystok. Teraz kolej na Poznań, gdzie wszyscy, od prawa do lewa, bez wahania poparli podobny projekt.

Dla Olsztyna byłby to niewątpliwie najważniejszy, prorozwojowy impuls od czasu utworzenia Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Oczywiście w przypadku budowy szpitala najważniejsze wydają się argumenty czysto medyczne i korzyści wynikające ze skuteczniejszego leczenia pacjentów. Ale nawet bez wchodzenia w szczegóły tego przedsięwzięcia trudno zakładać, że pacjenci mogą stracić na budowie supernowoczesnego, wyposażonego w najlepszy sprzęt szpitala. Podobne wnioski dotyczą jakości kadry medycznej, wobec której wyższe wymagania, związane z koniecznością ciągłego samokształcenia, wynikają z istoty szpitali uniwersyteckich.

Prezydent miasta oraz radni od których zależą dalsze decyzje w tej sprawie nie muszą się na tym wszystkim znać. Wszelkie informacje są na wyciągnięcie ręki. Nic natomiast nie zwolni radnych i władz miasta od oceny miastotwórczego impulsu jaki może być udziałem Olsztyna dzięki budowie nowego szpitala. Bo przecież nie mówimy o zwykłym szpitalu, lecz o projekcie, który jest odpowiedzią na największą bolączkę naszego miasta, jaką jest ucieczka najzdolniejszej młodzieży za chlebem i zawodową karierą. Obecny wydział medyczny UWM (a w przyszłości być może samodzielna uczelnia medyczna) razem z nowoczesnym szpitalem klinicznym, to całość nie tylko umożliwiająca kształcenie lekarzy na najwyższym poziomie, ale także perspektywa kontynuowania na miejscu kariery zawodowej. To także napływ do Olsztyna nowej kadry dydaktyczno-medycznej wzmacniającej nie tylko czysto fachowy, ale także intelektualny potencjał naszego miasta.

O tym wszystkim, z konieczności bardzo skrótowo, mówił na ostatniej sesji RM prof. Wojciech Maksymowicz. Wnosząc po jego dotychczasowych, bezowocnych staraniach oraz chłodnym przyjęciu z jakim spotkała się jego prezentacja, w Olsztynie tradycyjnie łatwo nie będzie.

Perspektywa połączenia Miejskiego Szpitala Zespolonego z Uniwersyteckim Szpitalem Klinicznym narusza wiele dotychczasowych interesów. Było to aż nadto widoczne w wystąpieniu dyrektor Miejskiego Szpitala Zespolonego, pani Szymankiewicz – Czużdaniuk oraz w pytaniach zadawanych przez radnych. Bo nowy szpital kliniczny to wprawdzie możliwość wyższych zarobków, ale także perspektywa większej konkurencji i konieczność zawodowego samodoskonalenia. Nie bez powodu motywem przewodnim wypowiedzi pani dyrektor i niektórych radych była konieczność istnienia „naszego królika czy pacjentów? Czy z perspektywy tych ostatnich Szpital Miejski jest bardziej „nasz” niż np. Szpital Wojewódzki? Chyba dlatego, że miasto jest zobowiązane, jako organ założycielski, do łatania dziur zadłużonego „naszego szpitala”.

Można zrozumieć samozadowolenie pani dyrektor z funkcjonowania Szpitala Miejskiego, ale w zderzeniu ze stanem faktycznym, zwłaszcza jego głębokiego niedoinwestowania, wydaje się mało uzasadnione. Jej argumenty odwoływały się bardziej do emocji niż konkretów. Czy jednak wzruszające, codzienne spotkania ze starymi murami szpitala usprawiedliwiają nieprawdziwe stwierdzenia, że Miejski Szpital nie otrzymał w ramach współpracy od Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego ani złotówki? Albo, że prawo nie pozwala szpitalom uniwersyteckim na świadczenie pomocy nocnej i świątecznej?

Organem założycielskim Szpitala Miejskiego jest Gmina Olsztyn i to jej przedstawiciel, a nie broniąca partykularnych interesów dyrektor szpitala, powinien wystąpić po prezentacji prof. Maksymowicza. Tymczasem nie tylko tego zabrakło, ale nawet nadania sprawie budowy nowego szpitala jakiegokolwiek dalszego biegu.

Choć budowa szpitala nie wymaga od miasta angażowania żadnych środków, prezydent Grzymowicz nabrał wody w usta i zdaje się czekać na dalszy rozwój wypadków. Za to były prezydent Małkowski nie ma żadnych wątpliwości. Jego retoryczne pytanie: komu i czemu ma służyć cała zadyma wokół Szpitala Miejskiego w ustach byłego sekretarza PZPR i cenzora może oznaczać tylko „określone, wrogie siły”. Dzięki pryncypialnemu stanowisku radnego Małkowskiego przynajmniej wszystko jest jasne i żadnymi pytaniami dręczyć go nie musimy.

Po ostatniej sesji RM nie ma wątpliwości, że sojusz obrońców „naszego szpitala” trzyma się mocno i wykracza poza utarte podziały wewnątrz Rady Miasta. Co ciekawe, olsztyńscy radni (zresztą słusznie), jak nigdy, solidarnie wystąpili przeciwko pomysłowi wpisania obecnego dworca PKP do rejestru zabytków, bojąc się „sprzątnięcia sprzed nosa” środków na budowę nowego dworca. Tymczasem możliwość utraty dużo większych pieniędzy na budowę nowego szpitala ich nie rusza, choć burzyć „ich” Szpitala Miejskiego nikt nie zamierza.

Ostateczne decyzje w sprawie budowy szpitala uniwersyteckiego najprawdopodobniej będzie podejmowała Rada Miasta już w innym składzie. Ale zapewne wielu obecnych radnych powtórnie zgłosi swoją kandydaturę. Dlatego, jeśli mamy inaczej postąpić niż władze Białegostoku, Gdańska, Bydgoszczy czy innych miast, jeśli olsztyńska „wiocha” znów ma być górą, to tym razem o przyczynach takiego grzechu zaniechania musimy dowiedzieć się od każdego radnego z osobna, a od prezydenta miasta w szczególności.

Na początek chcemy o tym porozmawiać przy okazji ósmej już „Debaty z Debatą”. Swój udział zapowiedział prof. Maksymowicz. Zaprosimy także prezydenta Grzymowicza oraz olsztyńskich radnych. Ale przede wszystkim liczymy na Państwa obecność. Tradycyjnie w „Książnicy Polskiej”, 28 września (czwartek) o godz. 17.00.
O tym naprawdę warto rozmawiać.
Bogdan Bachmura
Prezes Stowarzyszenia
„Święta Warmia” i „Fundacji
Debata”, politolog,
publicysta

Czytaj więcej: Żeby wiocha nie była wiochą